Đề cập đến các vướng mắc trong chính sách tài chính, theo đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa, tỷ lệ ngân sách cho giáo dục hàng năm xấp xỉ 20% thể hiện sự ưu tiên cần thiết với quan điểm coi giáo dục là quốc sách hằng đầu. Tuy nhiên, việc vận hành tài chính cho giáo dục, theo bà Hoa còn nhiều bất cập.
Nữ đại biểu này dẫn chứng, cơ chế quản lý ngân sách dành cho giáo dục, đào tào được phân cấp mạnh theo chiều dọc, cho các địa phương và theo chiều ngang cho các bộ, ngành nhưng dường như đang thiếu một cơ chế giám sát hiệu quả.
Theo đó, trong tổng chi ngân sách nhà nước cho giáo dục thì ngân sách địa phương trực tiếp quản lý, sử dụng chiếm tỷ trọng khoảng 89%, ngân sách do các bộ, ngành Trung ương quản lý, sử dụng là 11%, trong đó Bộ GD&ĐT chỉ trực tiếp quản lý, sử dụng khoảng gần 5%.
Đặc biệt, bà Mai Hoa nhấn mạnh, cân đối từ ngân sách địa phương dành cho giáo dục hiện không có sự thống nhất giữa các địa phương, Bộ GD&Đ, Bộ Tài chính không nắm được, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng như Chính phủ trong việc giao tổng số vốn cho các địa phương không giao chi tiết cho từng ngành, từng lĩnh vực.
“Cơ quan nào sẽ tổng hợp chi đầu tư phát triển sự nghiệp giáo dục đào tạo và dạy nghề trong toàn quốc? Cơ quan nào sẽ nắm được dòng tiền 20% ngân sách dành cho GD&ĐT được cơ cấu và vận hành như thế nào và hiệu quả sử dụng hiện nay thì ra sao?”, nữ đại biểu này đặt vấn đề.
Theo đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa, tới đây Quốc hội cần xây dựng một cơ chế quản lý ngân sách theo ngành và xác định rõ trách nhiệm của bộ chủ quản trong việc tham gia vào quá trình xây dựng ngân sách định kỳ cũng như quản lý và sử dụng ngân sách dành cho giáo dục ở cả trung ương và địa phương.
Một bất cập nữa trong cơ cấu phân bổ ngân sách cho giáo dục, theo đại biểu này là ngân sách phân bổ cho các địa phương hiện nay dựa trên dân số ở độ tuổi đi học căn cứ quản lý hộ khẩu. Thực tế cho thấy người dân ở các khu vực nông thôn đang đổ về các thành phố lớn, các khu công nghiệp, trong khi hộ khẩu vẫn ở địa phương.. Cách định mức phân bổ ngân sách không còn phù hợp với thực tế, tạo sức ép rất lớn cho các khu đô thị, khu công nghiệp.
Một vướng mắc nữa được bà Mai Hoa nêu lên là hiện nay tỷ lệ giữa đầu tư cho giáo dục phổ thông hay giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp hiện nay vẫn chưa cân đối, đặc biệt là khối giáo dục đại học cũng như giáo dục nghề chỉ xấp xỉ trên dưới 10%, do đó ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng đào tạo của khối cao đẳng, đại học.
“Tôi đề nghị cần xem xét lại cơ cấu và đặc biệt là cần phải xã hội hóa để tăng nguồn kinh phí cho khối này để bảo đảm được chất lượng”, nữ đại biểu này đề xuất.
Đại biểu Nguyễn Thanh Thủy (Hậu Giang) cũng cho rằng, ngành y tế, nhất là y tế cơ sở và ngành giáo dục, đào tạo, nhất là giáo dục mầm non và trung học cơ sở đang phải chịu rất nhiều khó khăn và áp lực lớn.
Yêu cầu của nhân dân ngày càng muốn nâng cao về chất lượng giáo dục đào tạo, chất lượng khá chữa bệnh nhưng nguồn lực đầu tư còn hạn chế nên cơ sở vật chất, trang thiết bị không đáp ứng yêu cầu. Điều đáng lo ngại là y bác sỹ trực tiếp điều trị bệnh, giáo viên trực tiếp giảng dậy đã thiếu hụt nay càng thiếu hụt trầm trọng hơn do bị cắt giảm biên chế một cách cơ học, bất hợp lý.
“Để khắc phục bất cập trên, cử tri kiến nghị Chính phủ quan tâm đầu tư nhiều hơn cho ngành y tế và giáo dục, nhất là ở cấp tỉnh và cấp huyện nhằm nâng cao chất lượng sống của nhân dân. Đầu tư cho y tế và giáo dục là đầu tư cho con người có sức khỏe, trí tuệ một cách thiết thực nhất, đầy đủ nhất”, đại biểu Thanh Thủy nhấn mạnh.