Zimbabwe: "Bóng tối" nạn tảo hôn qua cái chết của bé gái 14 tuổi

Memory Machaya, 14 tuổi từ vùng nông thôn Marange, miền đông Zimbabwe qua đời khi sinh con vào tháng 7 tại nhà thờ Giáo hội Tông đồ Johanne Marange. Cô bé kết hôn với người đàn ông 26 tuổi tên Hatirarami Momberume, một thành viên của nhà thờ.

Cái chết của Machaya đã làm dấy lên làn sóng phản đối kịch liệt ở Zimbabwe. Một kiến nghị chống lại nạn tảo hôn đã nhận được hàng nghìn chữ ký; nhiều nhà vận động hy vọng trường hợp của Machaya sẽ phơi bày hủ tục tảo hôn đang tràn lan bất chấp các hành động pháp lý.

Phát ngôn viên cảnh sát Zimbabwe, Paul Nyathi cho biết Momberume và cha mẹ Machaya đã bị bắt. Momberume đang phải đối mặt với cáo buộc hiếp dâm, trong khi cha mẹ Machaya bị buộc tội cản trở quá trình điều tra vì bị cáo buộc cung cấp giấy tờ tùy thân giả cho cảnh sát để che giấu tuổi thật của con gái. Ngoài ra, các nhà chức trách cũng cáo buộc cha mẹ của Machaya hứa sẽ gả một con gái 9 tuổi khác cho Momberume.

Trước cái chết của Machaya, Liên Hợp Quốc cũng lên án nạn tảo hôn ở Zimbabwe. Theo nhóm vận động Girls Not Brides ở Zimbabwe, hơn 1/3 trẻ em gái kết hôn trước 18 tuổi và 5% kết hôn trước 15 tuổi.

Tảo hôn ở Zimbabwe

Chính phủ Zimbabwe thường làm ngơ trước nạn tảo hôn. Theo đó, ở đây có hai bộ luật hôn nhân, Đạo luật Hôn nhân và Đạo luật Hôn nhân theo phong tục. Không luật nào đưa ra độ tuổi kết hôn tối thiểu, trong khi luật hôn nhân theo phong tục cho phép đa thê. Dự luật hôn nhân mới đã được đưa ra trước quốc hội để tranh luận nhằm đồng bộ hóa các luật, cấm kết hôn với công dân dưới 18 tuổi và truy tố bất kỳ ai liên quan đến hôn nhân trẻ vị thành niên.

Nạn tảo hôn phổ biến ở các thị trấn và vùng nông thôn Zimbabwe, nơi phần lớn người nghèo của đất nước sinh sống. Các bậc cha mẹ ở đây thường nói rằng buộc phải gả con gái đi để giảm bớt gánh nặng nuôi con.

Theo Girls Not Brides, nhà thờ nơi Machaya qua đời đang bị điều tra khi các bé gái trẻ được khuyến khích kết hôn với những người đàn ông lớn tuổi. Tổ chức Theo dõi Nhân quyền cho biết, tảo hôn đang "tràn lan" trong một số nhà thờ tông đồ.

Nyasha Marange, người phát ngôn của Giáo hội Tông đồ Johanne Marange, nơi Machaya qua đời cho biết, nhà thờ không cho phép kết hôn với trẻ em dưới 18 tuổi và phủ nhận việc các thành viên nhà thờ lạm dụng trẻ vị thành niên.

"Chúng tôi không cho phép điều đó. Chúng tôi trục xuất bất kỳ thành viên nào có hành vi như vậy. Đó là hành vi phạm tội và cần được xử lý tại tòa án như trường hợp của Momberume".

Người này cho biết thêm, Machaya chết trong điện thờ thuộc sở hữu của nhà thờ chứ không phải bên trong khuôn viên nhà thờ. Theo ông, chính phủ Zimbabwe đã cấm các buổi tụ tập trong nhà thờ để ngăn chặn sự lây lan của Covid-19 và nhà thờ đã không tổ chức các hoạt động kể từ đó. Ngoài ra, ông cho biết thêm nhà thờ đã phối hợp với cảnh sát giúp tìm Momberume khi hắn bỏ trốn sau cái chết của cô gái 14 tuổi.

Theo Tổng thư ký Hội đồng Giáo hội Zimbabwe Kenneth Mtata, các bậc cha mẹ hiếm khi báo cáo trường hợp lạm dụng với cảnh sát vì sợ làm "xấu mặt" nhà thờ. Mtata nói rằng những kẻ lạm dụng trẻ em trong các nhà thờ hiếm khi phải lãnh hậu quả khi bị bắt.

Cuộc đời đầy đau khổ của những "bà mẹ nhí"

Kết hôn sớm và thiếu trình độ thường khiến trẻ em gái phải sống một cuộc sống đầy đau khổ và tù túng.

Faith cho biết, cha mẹ đã ép cô kết hôn với một người đàn ông 26 tuổi sau khi bỏ học năm 15 tuổi. Cô mất hết hy vọng có thể trở lại trường học. Chồng của Faith làm việc tại một mỏ vàng, hai vợ chồng thường không gặp nhau trong nhiều tuần. Thu nhập kiếm được từ công việc với mức lương thấp hầu như không đủ để duy trì gia đình. "Tôi sống qua ngày bằng những công việc vặt vãnh. Ngay cả tìm xà phòng để giặt quần áo cho con cũng rất khó. Cuộc sống này thật khổ cực", cô thở dài.

Khi biết về cái chết của Machaya, Faith nói: "Tôi vô cùng bàng hoàng khi nghe tin cô ấy qua đời. Nếu là tôi thì sao? Tôi cảm thấy may mắn vì còn sống khi sinh con. Chuyện gì cũng có thể xảy ra".

Spiwe 17, một người bạn của Faith cũng kết hôn năm 15 tuổi sau khi bố mẹ ly hôn. Trong khi đó, Arimuzhu, một "bà mẹ nhí" khác cho biết chỉ kiếm được hơn 2 đô la mỗi ngày nhờ công việc giặt giũ và giúp việc nhà khác cho những người lao động trung lưu của thành phố. Con trai 9 tháng tuổi của Arimuzhu thường xuyên không được no bụng.

Rutendo, 16 tuổi, hiện đang mang thai trong khi vẫn chưa đăng ký dịch vụ chăm sóc tiền sản tại phòng khám. Cô gái cho biết chồng làm việc tại một mỏ vàng, mức lương cả hai cộng lại không đủ để giúp họ có cuộc sống ổn định.

Mungai, một cô gái khác cho biết chồng thường đánh đập cô khi tranh cãi về nguồn tài chính ít ỏi của gia đình. "Bất cứ khi nào tôi bảo đói, anh ấy lại nổi giận. Trong nhà tôi không có bình yên", Mungai nghẹn ngào nói.

Đại dịch góp phần gia tăng nạn tảo hôn

Các nhà vận động cho biết, phong tỏa do Covid-19 vào năm ngoái đã dẫn đến sự gia tăng nạn tảo hôn ở đất nước này.

Theo Natsiraishe Maritsa, người đưa sáng kiến dạy các bài học tự vệ cho các bé gái vị thành niên làm mẹ ở Epworth, một trong những thị trấn nghèo nhất ở miền nam Harare, thủ đô Zimbabwe, nhiều nữ sinh bị buộc phải ở nhà khiến nạn tảo hôn gia tăng. Maritsa nói: "Hầu hết trẻ em đang đi học không phải làm gì vì trường học đóng cửa. Điều đó đang đẩy chúng vào cuộc hôn nhân sớm".

Trong năm nay, từ tháng 1 đến ngày 5 tháng 2, gần 5.000 thanh thiếu niên mang thai trong khi 1.174 vụ tảo hôn được ghi nhận, Bộ trưởng Các vấn đề phụ nữ Zimbabwe Sithembiso Nyoni nói với quốc hội nước này vào tháng 3.

Bà Nyoni cho biết, các quan chức đang thu thập dữ liệu tổng hợp số liệu thống kê về tình trạng mang thai ở tuổi vị thành niên, đồng thời cho biết thêm khu vực nông thôn bị ảnh hưởng nhiều nhất.

Bà cũng kêu gọi các nhà chức trách hành động để chống lại các nhà thờ lạm dụng trẻ em gái vị thành niên. "Chúng tôi muốn nói rằng tất cả những nhà thờ lạm dụng trẻ em bị trừng phạt. Chúng tôi muốn tất cả những nhà thờ có trách nhiệm và không lạm dụng trẻ em", Nyoni nói với CNN.