Trải nghiệm vẽ sáp ong và nhuộm vải ở bản Lao Chải

Nếu một lần ghé thăm Sa Pa (Lào Cai), bạn hãy dành thời gian ghé thăm bản Lao Chải để học về kỹ thuật vẽ sáp ong và nhuộm vải của người dân bản địa. Các nghệ nhân người Mông lành nghề sẽ giúp bạn có thêm nhiều trải nghiệm thú vị.

Bản Lao Chải nằm cách thị trấn Sa Pa (tỉnh Lào Cai) khoảng 25 km, đi theo hướng Mường Hoa. Xuyên qua con đường nhỏ, hai bên rợp màu xanh của cánh rừng, của ruộng đồng, nhấp nhô những rặng núi cao, bản Lao Chải chào đón khách phương xa bằng sự yên bình và sự hồn hậu của bà con trong bản.

Những người phụ nữ bản địa thường chào hỏi du khách bằng cách giới thiệu những món "nhà trồng được", đó là những sản phẩm thổ cẩm được chị em khéo léo làm thành túi, thành khăn hay vải treo trong nhà.

Kỹ thuật vẽ hoa văn bằng sáp ong trên vải lanh, rồi ghép trên trang phục truyền thống của người dân tộc Mông ở Sa Pa đã được sử dụng từ lâu đời. Các họa tiết không chỉ có tác dụng trang trí, mà còn thể hiện thế giới tâm hồn phong phú, sống động của người Mông và làm tôn lên giá trị của thổ cẩm truyền thống.

Cạnh một thửa ruộng, ngay sát chân đồi, là một căn nhà đơn sơ, bé nhỏ nép vào cảnh quan hùng vĩ của núi rừng nơi Tây Bắc. Trong không gian nhỏ bé ấy nổi bật lên khoảng sân được che bốn phía bởi vải thổ cẩm đang phơi, trông như điểm mực chấm lên bức tranh phong cảnh thiên nhiên. Giữa sân, một người phụ nữ lớn tuổi người dân tộc Mông đang cần mẫn vẽ từng nét họa tiết lên tấm vải trắng.

Để tạo lên một bộ trang phục truyền thống hoàn chỉnh và đẹp mắt, người Mông phải trải qua rất nhiều công đoạn như: Se lanh, dệt vải bằng khung cửi, vẽ sáp ong tạo hoa văn, nhuộm chàm, thêu chỉ màu tạo hoa văn nổi…

Giờ, những công nghệ đã bắt chước được nét hoa văn này, tạo ra 10 bộ đều tăm tắp. Song so với trang phục do những người nghệ nhân Mông làm ra, dù có những nét không đều tay nhưng điều đó lại đem đến cái lạ, cái riêng hay cái đẹp của việc không hoàn hảo.

Công đoạn nào trong quá trình tạo ra vải thổ cẩm cũng quan trọng. Trong đó, khâu vẽ sáp ong để tạo hoa văn là kỳ công và đòi hỏi nhiều kỹ năng thuần thục được đúc kết qua nhiều thế hệ. Sáp ong có hai loại (màu vàng là sáp non, màu đen là sáp già). Sau khi lấy hết mật, sáp được nấu cho đến khi nóng chảy rồi đem trộn lẫn với nhau.

Khi bắt đầu vẽ sáp lên vải, sáp ong luôn phải đun ở nhiệt độ cao từ 70-80 độ, thì sáp mới không bị khô. Bút dùng để vẽ thực chất là một thanh tre hoặc gỗ dài 7-10 cm, đầu ngòi bút được nẹp vào thanh tre được làm từ ba lá đồng hình tam giác, ngòi bút càng mỏng thì hoa văn càng đẹp và dễ vẽ. Mỗi công đoạn đều đòi hỏi óc sáng tạo và sự tinh tế để tạo ra những hoa văn đẹp mắt và liên kết với màu sắc tổng thể.

Công đoạn nào trong quá trình tạo ra vải thổ cẩm cũng quan trọng, cần sự sáng tạo và sự tinh tế để tạo ra những hoa văn đẹp mắt

Người nghệ nhân vừa làm chậm rãi, vừa trò chuyện, hướng dẫn cho du khách. Giữa trưa, sắc trời đỏ ửng, ánh nắng lấp loáng qua các khe của lá, của những tấm vải thổ cẩm, xanh đen có đủ. 

Nếu có thời gian, sau khi nhuộm vải, người nghệ nhận còn biểu diễn, hướng dẫn cách thêu chỉ màu để tạo ra thành phẩm cuối cùng ưng ý nhất.

Chỉ vài giờ tìm hiểu, trải nghiệm ngắn ngủi thôi, nhưng cả một nền văn hóa thổ cẩm đầy bản sắc của người Mông đã được gửi tới những người khách phương xa, để rồi, theo chân họ, những nét đẹp của thổ cẩm người Mông nơi bản nhỏ được tỏa đi xa mãi.