Afghanistan: Đói nghèo và nợ nần khiến nhiều gia đình gả con gái nhỏ

Thất nghiệp và ngập trong nợ nần, Fazal, công nhân lò gạch người Afghanistan cho biết, nền kinh tế suy thoái của đất nước đã khiến ông buộc phải đưa ra lựa chọn – gả con gái hoặc nguy cơ cả gia đình chết đói.

Tháng trước, ông nhận khoản tiền hồi môn 3.000 USD (khoảng 68 triệu đồng) sau khi gả hai con gái 13 và 15 tuổi cho người đàn ông gấp hai lần tuổi các con. Nếu hết tiền, Fazal có thể phải gả thêm con gái thứ ba mới 7 tuổi. "Tôi không còn cách nào khác để nuôi gia đình và trả nợ. Tôi có thể làm gì khác? Tôi hy vọng mình sẽ không phải gả đi con gái út của mìn", Fazal nói với Thomson Reuters Foundation từ thủ đô Kabul của Afghanistan

Đói nghèo và tảo hôn ở Afghanistan

Các nhà hoạt động vì quyền phụ nữ cho biết, nạn tảo hôn đang gia tăng song song với tình trạng nghèo đói kể từ khi Taliban lên nắm quyền cách đây hơn 3 tháng, với các báo cáo về việc nhiều gia đình nghèo thậm chí sẽ đồng ý gả con gái nhỏ để đổi lấy của hồi môn. Họ dự đoán tỷ lệ tảo hôn, vốn phổ biến ngay cả trước khi Taliban trở lại có thể tăng gần gấp đôi trong những tháng tới.

"Trái tim tôi tê liệt khi nghe những câu chuyện này ... Đó không phải là một cuộc hôn nhân. Đó là hiếp dâm trẻ em", Wazhma Frogh, nhà vận động quyền phụ nữ nổi tiếng của Afghanistan nói. Bà chia sẻ nghe về những trường hợp như vậy hàng ngày, thường liên quan đến các bé gái dưới 10 tuổi, mặc dù không rõ liệu các bé có bị ép buộc quan hệ tình dục trước khi đến tuổi dậy thì hay không.

UNICEF cho biết, đã có những báo cáo về việc các gia đình trao con gái 20 ngày tuổi cho nhà chồng tương lai để đổi lấy của hồi môn. Do nạn đói và nền kinh tế suy thoái, Afghanistan sẽ trở thành quốc gia gặp khủng hoảng nhân đạo tồi tệ nhất thế giới, theo các cơ quan của Liên Hợp Quốc.

Khi mùa đông bắt đầu, hàng triệu người có nguy cơ phải đối mặt với nạn đói và 97% hộ gia đình có thể sống trong tình trạng dưới mức nghèo khổ vào giữa năm 2022. Việc nhóm Hồi giáo cực đoan bất ngờ trở lại nắm quyền đã khiến hàng tỷ đô la tài sản của Afghanistan bị đóng băng ở nước ngoài và hầu hết các viện trợ quốc tế bị tạm dừng. Ngoài ra, giá lương thực cũng tăng vọt trong khi hàng triệu người thất nghiệp hoặc không được trả lương.

Bà Frogh cho biết, các gia đình đang gả con gái để giảm số miệng ăn trong nhà cũng như để lấy của hồi môn. Số tiền thường dao động từ 500 USD đến 2.000 USD (khoảng 11 đến 45 triệu đồng), những bé gái càng nhỏ số tiền sẽ càng cao. Không chỉ vì của hồi môn, nhiều gia đình đưa ra quyết định này để thanh toán các khoản nợ. Frogh chỉ ra đã có trường hợp chủ nhà bắt con gái 9 tuổi của người thuê nhà khi người này không thể trả tiền thuê. Trong khi đó, ở tây bắc Afghanistan, một người đàn ông đã bỏ lại năm đứa con của mình tại nhà thờ Hồi giáo vì không có tiền mua thức ăn cho con. Ba bé gái, tất cả đều dưới 13 tuổi được tổ chức đám cưới cùng ngày.

Theo Frogh, người sáng lập Tổ chức Nghiên cứu Hòa bình & Phụ nữ, số trường hợp gả con gái nhỏ ở Afghanistan đã tăng lên rất nhiều vì nạn đói; người dân không có gì trong tay và không thể nuôi con mình. Việc này là hoàn toàn bất hợp pháp và cũng không được phép về mặt tôn giáo.

UNICEF cho biết, họ đã bắt đầu một chương trình hỗ trợ tiền nhằm giảm nguy cơ đói nghèo và tảo hôn, đồng thời liên lạc với các nhà lãnh đạo tôn giáo để ngăn chặn các nghi lễ liên quan đến trẻ em gái vị thành niên. Trước khi Taliban nắm quyền, tuổi kết hôn hợp pháp tối thiểu của trẻ em gái là 16 - dưới mức tối thiểu 18 được quốc tế công nhận. Taliban nói rằng, họ chỉ công nhận luật Sharia không quy định độ tuổi tối thiểu, để ngỏ việc giải thích.

Không thể trả nợ

Các vấn đề bắt đầu khi cuộc khủng hoảng kinh tế khiến công việc xây dựng của Fazal tạm dừng. Giống như những người lao động khác, ông được ứng trước 1.000 USD (khoảng 22,6 triệu đồng) cho sáu tháng làm việc. Khi nhu cầu về gạch ngày càng cạn kiệt, ông chủ yêu cầu Fazal trả lại tiền ứng trước, nhưng Fazal đã dành phần lớn số tiền đó để chữa bệnh cho vợ. Không chỉ có Fazal, người dân địa phương cho biết, nhiều công nhân khác cũng buộc phải gả con gái để trả lại tiền ứng trước.

Dữ liệu quốc gia gần đây nhất cho thấy, 28% trẻ em gái ở Afghanistan kết hôn trước 18 tuổi và 4% trước 15 tuổi. Tuy nhiên, Frogh và nhà hoạt động vì quyền phụ nữ người Afghanistan Jamila Afghanistan dự đoán có tới một nửa số trẻ em gái có thể bị ép kết hôn trước tuổi 18 nếu cuộc khủng hoảng tiếp tục.

Trẻ em gái nhỏ kết hôn có nguy cơ cao bị hiếp dâm trong hôn nhân, bạo lực gia đình, bóc lột và các biến chứng nguy hiểm khi mang thai. "Nó hủy hoại cuộc sống của trẻ em gái, bao gồm sức khỏe tâm lý, tình cảm, thể chất và tình dục. Chúng thường bị đối xử như người hầu, như nô lệ", chủ tịch Liên đoàn Quốc tế Phụ nữ vì Hòa bình và Tự do, tổ chức có 10.000 thành viên trên khắp đất nước nói. Chủ tịch của tổ chức này lưu ý rằng, các nhà hoạt động gần đây đã can thiệp và ngăn chặn cuộc hôn nhân của một bé gái 9 tuổi với một người đàn ông khoảng 30 tuổi để lấy 50.000 Afghani (khoảng 11,7 triệu đồng) của hồi môn ở tỉnh Ghazni, phía đông nam Afghanistan.

Trường học đóng cửa

Các chuyên gia cho biết, việc Taliban đóng cửa các trường trung học nữ sinh cũng đang thúc đẩy nhiều cha mẹ sớm gả con gái. Heather Barr của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, người đã làm việc với phụ nữ ở Afghanistan hơn sáu năm, cho biết: "Hai yếu tố rủi ro quan trọng nhất dẫn đến tình trạng tảo hôn là nghèo đói và thiếu khả năng tiếp cận giáo dục".

Lực lượng Hồi giáo cực đoan này đã cấm trẻ em gái đi học khi nắm quyền lần cuối từ năm 1996-2001. Họ nói rằng các em sẽ có thể đi học trở lại, nhưng chưa làm rõ với những điều kiện nào.

Các nhà tài trợ đang muốn sử dụng viện trợ làm đòn bẩy để đảm bảo Taliban duy trì các quyền của trẻ em gái và phụ nữ. Tuy nhiên, Barr cho rằng cần ngay lập tức hỗ trợ cuộc sống của họ, đồng thời nói thêm rằng việc trì hoãn sẽ khiến nhiều gia đình nghèo khó hơn và nhiều trẻ em gái có nguy bị gả đi hơn. "Bạn không ủng hộ quyền phụ nữ bằng cách bỏ đói phụ nữ đến chết".