Gắn kết giá trị văn hóa trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm vùng sâu, vùng xa và miền núi

Những năm gần đây, việc phát triển và tiêu thụ sản phẩm hàng hóa vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi được các cấp, các ngành quan tâm, đặc biệt tại các địa phương vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Nhiều chính sách hỗ trợ phát triển sản phẩm của vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi

Bà Bế Hồng Vân - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách dân tộc (Ủy ban dân tộc) cho biết: Những năm trước đây, vấn đề hỗ trợ phát triển sản phẩm của vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã được thực hiện lồng ghép trong các chương trình, chính sách phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Có thể kể đến như các chính sách hỗ trợ về phát triển sản xuất, chuyển đổi nghề cho đồng bào dân tộc thiểu số; chương trình ứng dụng chuyển giao khoa học công nghệ để phát triển kinh tế xã hội vùng nông thôn, miền núi và vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số; chương trình phát triển thương mại miền núi, vùng sâu, vùng xa và hải đảo; đề án phát triển thị trường trong nước gắn với cuộc vận động "Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam"… Đến năm 2021, vấn đề phát triển thương mại miền núi, vùng dân tộc thiểu số được thể hiện rất rõ nét ở dự án 3 của Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2021-2030.

Việc triển khai các chính sách bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch, phát triển sản  phẩm hàng hóa khá hiệu quả, góp phần vừa phục hồi, bảo tồn, phát huy nhiều giá trị văn hóa đặc trưng của văn hóa dân tộc vừa tạo thêm việc làm, tăng thu nhập. Qua đó, thúc đẩy quá trình xóa đói, giảm nghèo tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Sản phẩm đặc sản của các địa phương đã trở thành thế mạnh được tiêu thụ ở các kênh phân phối trong nước và xuất khẩu sang thị trường nước ngoài. Nhiều địa phương trên cả nước đã khai thác các giá trị văn hóa dân tộc trong phát triển và tiêu thụ sản phẩm của bà con vùng đồng bào dân tộc thông qua tổ chức các hoạt động văn hóa, du lịch. 

Một số mô hình phát triển du lịch đã hình thành và hoạt động khá hiệu quả, như du lịch cộng đồng người Thái ở Bản Mển (xã Thanh Nưa, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên), Bản Áng (xã Đông Sang, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La); du lịch cộng đồng người Dao ở bản Nậm Đăm (xã Quản Bạ, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang); du lịch cộng đồng của người Lự ở bản Thẳm (huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu)… Từ đó không chỉ giúp bà con ổn định thu nhập, nâng cao chất lượng cuộc sống mà còn phát triển kinh tế - xã hội, quảng bá được truyền thống văn hoá đặc sắc của các dân tộc ở địa phương.

Tuy nhiên thực tế triển khai cho thấy, việc khai thác giá trị của văn hóa các dân tộc chưa phát huy hết tiềm năng. Quy trình sản xuất, các hoạt động xúc tiến, quảng bá chưa chuyển tải được hết những yếu tố văn hóa độc đáo của đồng bào dân tộc thiểu số ở mỗi địa phương. Do đó, cần có những định hướng và chính sách phù hợp hơn để khai thác hiệu quả các giá trị văn hóa, đưa yếu tố văn hóa thành lợi thế, để thực sự giúp các sản phẩm của vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi bay xa hơn nữa.

Cần tạo môi trường kết nối sản xuất, tiêu thụ sản phẩm vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi

Tại Tọa đàm "Khai thác giá trị văn hóa, phát triển sản phẩm vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi" bà Bế Hồng Vân cho biết: Đến nay đã tổ chức được 445 mô hình hỗ trợ phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị và 402 mô hình phát triển sản xuất cộng đồng; tạo được 249 mô hình khởi nghiệp, khởi sự kinh doanh ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và tổ chức được 52 sự kiện kết nối thị trường tiêu thụ sản phẩm cũng như các sự kiện lễ hội gắn với thương mại với du lịch; sự kiện quảng bá tiêu thụ sản phẩm của đồng bào…

Ở góc độ cơ quan quản lý, bà Bế Hồng Vân cho rằng, có 5 yếu tố quan trọng góp phần tạo nên thành công trong việc khai thác các giá trị văn hóa trong phát triển sản phẩm của bà con vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi gồm: nội lực, tiếp cận kỹ thuật, khai thác tri thức địa phương thông qua việc phát triển sản phẩm, sự kết nối, truyền thống văn hóa.

Để thúc đẩy phát triển các sản phẩm vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi mang đậm giá trị văn hóa dân tộc, bà Bế Hồng Vân nhấn mạnh, trong thời gian tới, cần tạo một môi trường kết nối các đối tác tham gia vào liên kết chuỗi giá trị gồm cơ quan chính quyền, đó là đại diện cho cơ chế, chính sách. Các doanh nghiệp, các tổ chức xã hội cũng như các chuyên gia phải góp phần vào việc trợ giúp nghiên cứu cũng như phát triển sản phẩm, dịch vụ và mở rộng thị trường.

Dưới góc độ của nhà nghiên cứu, TS. Chu Xuân Giao - Viện Nghiên cứu Văn hóa, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cho rằng: Để tạo nên bản sắc của sản phẩm hàng hóa gắn với giá trị văn hóa của mỗi địa phương, mỗi dân tộc, các địa phương và doanh nghiệp cần đầu tư theo chiều sâu và trong một thời gian dài. Đồng thời cần có sự chiêm nghiệm để khai thác các yếu tố văn hoá trong phát triển sản phẩm của bà con, gắn với việc tôn trọng yếu tố tự nhiên cũng như văn hóa địa phương, vùng dân tộc thiểu số.