Tăng cường vai trò của truyền thông trong thúc đẩy di cư an toàn, bình đẳng

Đó là lời nhấn mạnh của bà Valentina Barcucci - Quyền Giám đốc Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) tại Việt Nam - trong Hội thảo trực tuyến về tăng cường vai trò của truyền thông trong việc thúc đẩy di cư an toàn và bình đẳng mới diễn ra. Hội thảo do Bộ Ngoại giao phối hợp với Cơ quan Liên hợp quốc về Bình đẳng giới và Trao quyền cho phụ nữ (UN Women), ILO tại Việt Nam tổ chức.

Lao động di cư quốc tế - Một hành trình nhọc nhằn, vất vả

Ông Lương Thanh Quảng - Phó Cục trưởng Cục Lãnh sự (Bộ Ngoại giao) - cho biết, trước khi đại dịch COVID-19 bùng phát, trong giai đoạn từ năm 2014 - 2019, mỗi năm Việt Nam có trên 100.000 người ra nước ngoài làm việc theo hợp đồng có thời hạn, hàng chục nghìn người du học, kết hôn với người nước ngoài. Trong thời gian đại dịch, số lượng người di cư theo các kênh chính thống giảm. Trong khi đó, tình trạng di cư trái phép vẫn diễn biến phức tạp mặc dù kiểm soát biên giới và các biện pháp hạn chế nhập cảnh đã được tăng cường.

Bà Valentina Barcucci đánh giá cao Chính phủ Việt Nam đã có những chỉ đạo quyết liệt trong thúc đẩy di cư an toàn và bình đẳng, thể hiện qua việc ban hành các khuôn khổ pháp luật chính sách quan trọng, đặc biệt là Kế hoạch triển khai Thỏa thuận toàn cầu về Di cư hợp pháp, an toàn và trật tự (GCM). Bên cạnh đó, vai trò của Bộ Ngoại giao rất quan trọng trong tiến trình này, đảm bảo Kế hoạch triển khai thỏa thuận GCM được thông qua và thực hiện. Nỗ lực này đã có tác động đáng kể trong việc đảm bảo di cư an toàn và bình đẳng. Tuy nhiên, kết quả đó vẫn chưa đến được với mọi người dân một cách công bằng.

Quyền Giám đốc ILO tại Việt Nam cảnh báo, lao động nữ di cư đang phải đối mặt với nhiều thách thức và rào cản hơn nam giới trong tiến trình di cư. Phụ nữ ít có khả năng thực hiện di cư hợp thức hơn nam giới và chịu nhiều rủi ro bị bạo lực và lạm dụng tình dục do phân biệt đối xử trên cơ sở giới vốn đã hiện hữu không chỉ ở Việt Nam mà còn ở các nước khác.

Còn bà Khuất Thu Hồng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội (ISDS) - cho biết, hiện nay Việt Nam có khoảng 540.000 lao động đang làm việc ở nước ngoài, phụ nữ chiếm 30%-50%. Thế nhưng, còn một số lượng đáng kể những người lao động không chính thức chưa được thống kê. Lao động di cư quốc tế là một hành trình nhọc nhằn, vất vả. Hơn một nửa lao động gặp khó khăn/vấn đề trong quá trình làm việc ở nước ngoài: Bị vi phạm quyền: 40%; Điều kiện làm việc không an toàn: 17%; Các vấn đề về lương: 28.2%.

Đưa tin một cách có trách nhiệm và đạo đức về các vấn đề di cư

"Thông tin đầy đủ và chính xác về các vấn đề di cư có ý nghĩa tích cực trong việc thúc đẩy di cư hợp pháp, an toàn và trật tự, ngăn chặn di cư trái phép, mua bán người, bảo vệ quyền của người di cư trong suốt quá trình di cư, đặc biệt là lao động nữ di cư. Đây là vai trò quan trọng của truyền thông đã được nêu tại Thỏa thuận GCM", ông Lương Thanh Quảng nhấn mạnh.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy cả nội dung đưa tin và cách thức đưa tin về di cư thực sự quan trọng, đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay khi phương tiện thông tin truyền thống và truyền thông xã hội ngày càng phổ biến trong cuộc sống. Theo các chuyên gia ILO và UN Women, cần nhạy cảm giới khi truyền thông về phụ nữ di cư. Truyền thông đóng một vai trò quan trọng trong việc hình thành nhận thức của công chúng và điều này có thể ảnh hưởng đến việc hình thành các chính sách cũng như các quy định bảo vệ quyền và cung cấp dịch vụ đối với người di cư.

Mọi nhà báo cần phải đưa tin một cách có trách nhiệm và đạo đức về các vấn đề di cư, kể những câu chuyện một cách công bằng liên quan đến di cư và tuân thủ các nguyên tắc đưa tin. Điều quan trọng không kém là đảm bảo các thuật ngữ và định nghĩa liên quan đến di cư, lao động nữ di cư và bạo lực đối với phụ nữ được các nhà báo sử dụng phù hợp. "Chúng tôi kêu gọi các cơ quan truyền thông báo chí tham gia tích cực hơn và có trách nhiệm hơn trong việc chấm dứt bạo lực đối với lao động nữ di cư", bà Valentina Barcucci nhấn mạnh.

Truyền thông có đạo đức và có trách nhiệm sẽ giúp nâng cao vị thế bình đẳng cho phụ nữ và bảo vệ quyền lao động của họ. Trong một thế giới mà quan niệm tiêu cực về lao động di cư và phụ nữ bị bạo lực vẫn còn phổ biến thì cần phải đảm bảo tính chính xác trong diễn ngôn trước công chúng, tránh xa thuật ngữ "người di cư bất hợp pháp" vì như vậy cho rằng người di cư là tội phạm. Cần chuyển sang sử dụng thuật ngữ trung lập theo luật quốc tế là "người di cư không có đủ giấy tờ". Tương tự, thuật ngữ "người trải qua bạo lực" thay cho "nạn nhân bị bạo lực". Đây là một lựa chọn từ ngữ chính khi nói về phụ nữ bị bạo lực nhằm củng cố tính tự quyết và nâng cao vị thế của phụ nữ. Cách lựa chọn từ ngữ sẽ góp phần định hướng dư luận một cách tích cực về phụ nữ lao động di cư cũng như phụ nữ bị bạo lực.