Thanh tra chỉ ra sai phạm của loạt ngân hàng: BacABank và những khoản vay chưa đáp ứng điều kiện của doanh nghiệp "họ" TH

Thông báo kết luận thanh tra số 1361 ngày 15/6/2023 của Thanh tra Chính phủ về trách nhiệm của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các tổ chức tín dụng trong việc thực hiện Đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng và Đề án xử lý nợ xấu giai đoạn 2013 - 2017 đã chỉ ra những dấu hiệu vi phạm của một số ngân hàng thương mại.

Cho vay khi chưa đáp ứng điều kiện

Theo báo cáo của BacABank, thời điểm 31/12/2017, nợ xấu của ngân hàng này chiếm tỷ lệ 0,62%, tương ứng 427,7 tỷ đồng, nếu tính cả nợ bán cho VAMC chưa xử lý thì tỷ lệ nợ xấu là 2,1%, tương ứng 1.030 tỷ đồng. Đến 30/06/2018, nợ xấu là 452 tỷ đồng, tương ứng với tỷ lệ 0,68%, nếu tính cả nợ bán cho VAMC chưa xử lý thì tỷ lệ nợ xấu là 1,54%, tương ứng 1.034 tỷ đồng.

Cơ quan thanh tra kiểm tra hồ sơ cấp tín dụng của BacABank cho 11 khách hàng với tổng dư nợ tại thời điểm 31/8/2018 là 6.626 tỷ đồng, chiếm 11% tổng dư nợ của ngân hàng. Đáng chú ý, trong 11 khách hàng này có nhiều doanh nghiệp có "họ" TH.

Theo Thanh tra Chính phủ, việc thẩm định điều kiện cho vay vốn, khách hàng chưa đáp ứng đầy đủ điều kiện về tính khả thi, hiệu quả của dự án khi phê duyệt cho vay, chưa đáp ứng điều kiện "có khả năng tài chính để trả nợ" (CTCP Thực phẩm sữa TH, Công ty TNHH XNK công nghệ xanh quốc tế, CTCP Sữa TH, CTCP Logistic SC, CTCP Dược liệu TH, CTCP nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao quốc tế Công ty TNHH Hùng Vương Huế), trong đó có một số khách hàng âm vốn chủ sở hữu (CTCP Sữa TH, CTCP chuỗi thực phẩm TH âm vốn chủ sở hữu, Công ty TNHH XNK công nghệ xanh quốc tế âm vốn chủ sở hữu…).

Khách hàng thuộc đối tượng hạn chế cho vay theo quy định của BacABank (Công ty TNHH Hùng Vương Huế); xác định thời hạn cho vay, phương thức trả nợ chưa phù hợp với tình hình dự án (CTCP Dược liệu TH); cho vay thực hiện dự án theo hình thức cho vay từng lần, khó khăn trong việc theo dõi vốn tự có tham gia dự án (CTCP đầu tư phát triển nguyên liệu vùng đông bắc Nghệ An).

Một số khoản vay không có tài sản đảm bảo

Về tài sản bảo đảm (TSBĐ), quy định nội bộ của BacAbank chưa quy định biện pháp bảo đảm tiền vay, thẩm định tài sản bảo đảm tiền vay đối với trường hợp cho vay không có tài sản đảm bảo và quy định nội bộ chưa gửi báo cáo Ngân hàng Nhà nước theo  Thông tư số 39/2016/TT-NHNN. 

BacABank phê duyệt cho vay không có TSBĐ đối với một số khoản vay trong khi tình hình tài chính của khách hàng khó khăn, kết quả kinh doanh lỗ (CTCP chuỗi thực phẩm TH: Công ty TNHH XNK công nghệ xanh quốc tế: CTCP Sữa TH; CTCP chuỗi cung ứng quốc tế; CTCP đầu tư phát triển nguyên liệu vùng đông bắc Nghệ An).

TSBĐ chưa đăng ký giao dịch đảm bảo theo quy định (CTCP Thu phẩm sữa TH CTCP nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao quốc tế); TSBĐ là khoản phải thu nhưng tại một số thời điểm dư nợ phải thu thấp hơn dư nợ vay (CTCP Thực phẩm sữa TH); TSBĐ là quyền đòi nợ nhưng tình hình tài chính của bên có nghĩa vụ thanh toán khó khăn, kết quả kinh doanh lỗ, ảnh hưởng đến khả năng trả nợ (CTCP chuỗi cung ứng quốc tế: CTCP đầu tư phát triển nguyên liệu vùng đông bắc Nghệ An).

Về phân loại nợ, trong quá trình vay vốn có một số kỳ trả nợ, khách hàng chậm trả nợ gốc, lãi theo hợp đồng tín dụng, nhưng NH không kịp thời chuyển nợ quá hạn theo quy định (CTCP Thực phẩm sữa TH CTCP chuỗi thực phẩm TH; CTCP Sữa TH CTCP chuỗi cung ứng quốc tế, CTCP Logistic SC CTCP nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao quốc tế). Theo Thông tư 02 của NHNN, các khách hàng chậm trả nợ nêu trên phải chuyển nhóm nợ khi quá hạn. Tuy nhiên, tại thời điểm 31/8/2018 và liên tục các kỳ trả nợ tiếp theo (tháng 9, 10, 11/2018) BacABank báo cáo các khách hàng thực hiện trả nợ gốc, lãi đúng hạn.

Nguy cơ mất vốn tiền tỷ?

Cơ cấu nợ khi khách hàng không có phương án trả nợ mới khả thi, phù hợp với điều kiện sản xuất, kinh doanh, dịch vụ theo quy định tại Thông tư 09/2014/TT-NHNN (CTCP Sông Lam Nghệ An). 

Tại thời điểm thanh tra (31/8/2018), BacABank phân loại nợ nhóm 1 nhưng theo quy định tại Khoản 1 Điều 10 Thông tư số 02/2013/TT-NHNN ngày 21/01/2013 của NHNN thì phải chuyển sang nợ nhóm 3 (nợ dưới tiêu chuẩn). Sau khi kết thúc thanh tra trực tiếp, BacABank báo cáo đã khắc phục chuyển nhóm nợ đối với CTCP Sông Lam Nghệ An sang nợ nhóm 3 từ thời điểm 29/11/2018 và trích lập dự phòng, thoái lãi dự thu theo quy định (Công văn số 55/2018 BacABank TTKD ngày 07/12/2018).

Trong việc giải ngân, chứng từ sử dụng vốn vay chưa phù hợp (CTCP chuỗi thực phẩm TH); giải ngân thanh toán tiền mua hàng nhưng hàng tồn kho không thể hiện trên báo cáo tài chính (CTCP chuỗi cung ứng quốc tế, giải ngân khi dự án chưa đủ hồ sơ pháp lý theo quy định, chưa được cấp Giấy phép xây dựng (CTCP Dược liệu TH).

Theo báo cáo của NHNN, đến thời điểm 10/10/2021 có 5/11 khách hàng đã tất toán; 1 khách hàng bán nợ VAMC (Công ty TNHH Hùng Vương Huế); 4 khách hàng còn dự nợ: CTCP Sông Lam Nghệ An, dư nợ: 247 tỷ đồng, nợ nhóm 5 (nợ có khả năng mất vốn); CTCP Dược liệu TH, dư nợ: 85 tỷ đồng, nợ nhóm 1; CTCP đầu tư phát triển nguyên liệu vùng đông bắc Nghệ An, dư nợ: 217 tỷ đồng, nợ nhóm 1; CTCP Thực phẩm sữa TH, dư nợ: 91 tỷ đồng, nợ nhóm 1; Công ty TNHH XNK công nghệ xanh quốc tế, dư nợ: 175 tỷ đồng, nợ nhóm 1.