3 biện pháp điều trị trầm cảm tuổi dậy thì

Thanh thiếu niên rất dễ rơi vào tình trạng bị trầm cảm ở tuổi dậy thì. Trong khi đó, nếu buồn chán, tức giận và xuất hiện một số tâm trạng xấu khi ở độ tuổi dậy thì gồm có mất hứng thú với cuộc sống, các hoạt động xung quanh rất có thể là dấu hiệu của bệnh trầm cảm ở tuổi dậy thì.

Khi trẻ ở độ tuổi dậy thì nếu rơi vào tình trạng trầm cảm thì cuộc sống vô cùng khó khăn, đặc biệt khi không kịp thời phát hiện và có biện pháp điều trị phù hợp còn có thể khiến người bệnh chịu các ảnh hưởng đến sức khoẻ, tâm lý và cả chất lượng cuộc sống thậm chí là tính mạng của trẻ ở độ tuổi dậy thì.

1. Giải đáp trầm cảm tuổi dậy thì là gì?

Có thể hiểu đơn giản rằng, việc trầm cảm ở tuổi dậy thì được biết đến là một trong các tình trạng bị rối loạn tâm thần, tình trạng này có thể xảy ra với mức độ khá trầm trọng ảnh hưởng đến người bệnh.

Khi người bệnh bị trầm cảm, các dấu hiệu sẽ xuất hiện chính là thường xuyên cảm thấy chán nản, buồn bã, ngoài ra họ còn không còn hứng thú với những hoạt động bên ngoài, sau đó mất dần niềm tin vào cuộc sống hiện tại cũng như tương lai.

Nếu như tình trạng trầm cảm tuổi dậy thì kéo dài, xuất hiện một thời gian rất lâu trước khi phát hiện ra bệnh thì bệnh sẽ gây ra rất nhiều ảnh hưởng không chỉ đến sức khoẻ, tinh thần, cảm xúc, hành vi mà còn khiến cho trẻ đang ở độ tuổi dậy thì không thể phát triển một cách toàn diện.

2. Nguyên nhân nào khiến trẻ bị trầm cảm tuổi dậy thì?

Thực tế cho thấy có rất nhiều nguyên nhân có thể khiến cho trẻ bị trầm cảm ở độ tuổi dậy thì trong đó có một số nguyên nhân có thể kể đến như sau:

- Áp lực từ việc học tập:

Đây còn được biết đến là một nguyên nhân gây nhiều ảnh hưởng đến sức khỏe cũng như cuộc sống của trẻ. Khi trẻ ở độ tuổi dậy thì phải chịu quá nhiều áp lực đến từ việc học tập, nguyên nhân này còn có thể xuất phát do sự kỳ vọng quá lớn của cha mẹ.

Chính sự kỳ vọng của cha mẹ sẽ khiến trẻ lo lắng, suy nghĩ nhiều về thành tích cũng như điểm số của mình gây ra hiện tượng căng thẳng và vô tình tạo nên áp lực từ việc học tập khi không đạt được mục tiêu và lo lắng về kết quả học tập của bản thân.

- Bạo lực học đường:

Ngoài áp lực về học tập, thành tích ở trên lớp, trên trường thì bạo lực học đường cũng là một trong những nguyên nhân khiến trẻ ở độ tuổi dậy thì bị trầm cảm. Đa số các trẻ bị bạo lực học đường đều tự chịu đựng và không chia sẻ tình cảnh của mình cho người khác. Điều này khiến tâm lý trẻ bị ảnh hưởng nghiêm trọng, lâu dần sẽ gây bệnh trầm cảm.

- Một số biến cố trẻ phải chịu ở độ tuổi dậy thì từ gia đình:

Khi gia đình có thể đóng vai trò rất quan trọng đối với nhận thức cũng như hành vi và cảm xúc của trẻ. Trong khi đó, nếu gia đình gặp phải các biến cố hoặc khi cha mẹ không cảm thấy hạnh phúc còn có thể tác động vô cùng lớn đến trẻ. Gia đình cũng là một trong những nguyên nhân khiến trẻ bị trầm cảm.

- Những thay đổi hormone trong cơ thể trẻ:

Khi trẻ ở độ tuổi từ 11 đến khi trẻ 14 tuổi là thời điểm dậy thì diễn ra. Chính vào thời điểm trẻ dậy thì sẽ xuất hiện rất nhiều thay đổi bên trong hormone khiến cơ thể trẻ thay đổi.

Các loại hormone được sản xuất từ não bộ và ở cơ quan sinh dục của trẻ ở độ tuổi dậy thì bắt đầu bị biến đổi, điều này sẽ trực tiếp gây ra ảnh hưởng đến tâm lý và ảnh hưởng đến hành vi của trẻ. Trong khi đó, nồng độ cortisol hoặc hormone tuyến giáp của trẻ dần biến đổi cũng là nguyên nhân làm gia tăng các nguy cơ mắc phải căn bệnh trầm cảm tuổi dậy thì.

- Thiếu đồng cảm:

Độ tuổi dậy thì là thời điểm trẻ có rất nhiều thay đổi về ngoại hình, kèm theo đó là cả những thay đổi về hành vi, cảm xúc. Khi đó, trẻ sẽ cảm thấy lo lắng vì sự thay đổi của mình nếu như trước đó chưa được trang bị đầy đủ kiến thức.

Ngoài ra việc trẻ không nhận được sự đồng cảm hoặc nhận được những chia sẻ của bạn bè, người thân ở độ tuổi dậy thì cũng sẽ khiến trẻ gặp nhiều trở ngại trong tâm lý.

- Khi trẻ suy nghĩ tiêu cực:

Không thể phủ nhận, ở độ tuổi dậy thì trẻ rất dễ có suy nghĩ tiêu cực và luôn cảm thấy khó khăn cũng như không thể tự giải quyết được các vấn đề của bản thân. Lúc này, nếu trẻ gặp phải tình trạng suy nghĩ tiêu cực mà không có người thân, bạn bè ở bên cạnh chia sẻ, giúp đỡ sẽ có thể làm tăng nguy cơ cao khiến trẻ mắc phải bệnh trầm cảm ở tuổi dậy thì.

3. Dấu hiệu trầm cảm ở tuổi dậy thì

Đối với trẻ ở độ tuổi dậy thì thường sẽ có rất nhiều những thay đổi về cả cảm xúc, hành vi lẫn ngoại hình, điều này sẽ khiến cho trẻ gặp nhiều khó khăn và không thể thích nghi kịp thời.

Để giúp trẻ ở độ tuổi dậy thì có thể kiểm soát và điều trị tốt chứng bệnh này, phụ huynh hoặc người chăm sóc trẻ cần chú ý tới các dấu hiệu của trẻ để kịp thời phát hiện, giúp trẻ chữa trị bệnh kịp thời không gây ảnh hưởng đến sức khoẻ, tâm lý trẻ.

- Khi trẻ có khí sắc trầm buồn:

Một trong những dấu hiệu dễ nhận thấy nhất ở trẻ khi trẻ dậy thì là các bé có khí sắc buồn bã, chán nản và không có năng lượng.

Tình trạng buồn bã, chán nản sẽ diễn ra thường xuyên và kéo dài trong suốt một thời gian dài nhưng không có nguyên nhân cụ thể. Tình trạng này khiến trẻ sẽ ít nói, sau đó trẻ sẽ trở nên trầm tính hơn, tiếp đến là trẻ không còn hứng thú đối với các hoạt động bên ngoài và luôn tỏ ra buồn bã với khuôn mặt trầm xuống.

- Mất hứng thú với mọi hoạt động xung quanh:

Trẻ rơi vào tình trạng trầm cảm sẽ không còn hứng thú với các hoạt động xung quanh mình kể cả các việc như trò chơi, công việc từng thích trước đó.

Khi trẻ không còn hứng thú với xung quanh, điều này sẽ khiến các bé có xu hướng muốn tự cô lập bản thân, không muốn giao tiếp, cũng như không muốn trò chuyện với những người bên ngoài, kể cả việc trò chuyện với người thân trong gia đình.

Không những thế, trẻ dậy thì khi bị trầm cảm còn có biểu hiện rụt rè, nhút nhát, lười vận động và yêu thích cũng như cảm thấy an toàn khi ngồi yên một chỗ, đặc biệt là những nơi không có nhiều ánh sáng.

- Trẻ có thể giận dữ vô cớ:

Tình trạng gặp phải áp lực tác động đến sức khỏe trẻ trong thời gian dài có thể khiến trẻ gặp phải hiện tượng giận dữ vô cớ, hơn nữa trẻ còn có thể nóng tính và không thể tự kiểm soát được cảm xúc của bản thân.

Có những việc ngay cả khi không có vấn đề gì xảy ra hoặc một sự việc rất bình thường đối với mọi người hoặc trước kia đối với trẻ cũng là bình thường thì khi trẻ trầm cảm cũng có thể khiến cho trẻ cảm thấy khó chịu, giận dữ.

Nguy hiểm nhất trong một số trường hợp các cơn tức giận của trẻ nếu không thể giải tỏa được triệt để, đây là lý do khiến trẻ xuất hiện các hành động đập phá, la hét hoặc còn có thể khiến trẻ tự gây tổn thương cho bản thân và những người xung quanh.

- Xuất hiện cảm giác bi quan ở trẻ:

Đối với trẻ khi bị trầm cảm tuổi dậy thì sẽ khiến trẻ không có niềm tin vào cuộc sống. Ngoài ra, thường xuyên xuất hiện cảm giác bi quan. Hơn nữa trẻ còn có thói quen đổ lỗi và cho rằng bản thân là nạn nhân của mọi việc tồi tệ đang xảy ra.

Đặc biệt, một số trẻ khi bị trầm cảm rơi vào cảm giác cảm thấy bị bỏ rơi, thậm chí còn có ý nghĩ cho rằng người khác đang thương hại mình. Do đó mà khi trẻ bị trầm cảm sẽ thường có xu hướng muốn né tránh mọi người, đồng thời tự tạo cho mình một lớp màn bảo vệ để lánh khỏi thế giới bên ngoài.

- Trẻ khó tập trung, hay quên:

Các tác động về tâm lý trẻ phải chịu, một số suy nghĩ tiêu cực và cảm giác buồn bã xuất hiện cũng là nguyên nhân khiến cho trẻ cảm thấy mệt mỏi, khó có thể tập trung vào các việc mà mình đang làm đặc biệt là việc học tập.

Đối với trẻ bị trầm cảm sẽ xuất hiện một số triệu chứng gồm: hay quên, khi trẻ không thể ghi nhớ được khối lượng lớn công việc và trẻ lúc này thường xuyên không thể hoàn thành các nhiệm vụ được giao. Tình trạng khó tập trung và hay quên ở trẻ trầm cảm tuổi dậy thì này không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn làm giảm chất lượng cuộc sống của trẻ.

- Xuất hiện cảm giác tự cảm thấy bản thân vô dụng:

Nếu trẻ có cảm giác thất vọng về bản thân, tự cảm thấy tội lỗi và thường giày vò mình. Bản thân trẻ sẽ xuất hiện cảm giác mình vô dụng vì không thể hoàn thành các công việc dù nhỏ nhất. Lâu dần sẽ khiến trẻ cảm thấy mất niềm tin vào bản thân, stress và không có hy vọng về tương lai khiến kết quả học tập cũng như các mối quan hệ đều giảm sút.

- Tình trạng chống đối, nổi loạn:

Đối với trẻ khi bị trầm cảm sẽ gây ra hiện tượng chống đối, nổi loạn và không muốn lắng nghe cũng như tiếp nhận các ý kiến từ mọi người. Điều này khiến trẻ có những hành vi phản kháng lại những hành động mà phụ huynh đề cập đến, ngoài ra còn khiến trẻ luôn có cảm giác đề phòng mà muốn xa lánh với tất cả mọi người.

Nguy hiểm hơn cả khi trẻ cảm thấy bản thân đang bị tấn công bằng lời nói, hành động, cử chỉ thì trẻ khi bị trầm cảm tuổi dậy thì sẽ có hiện tượng nổi loạn, muốn phản kháng lại và ngừng tiếp nhận thông tin từ bên ngoài hay từ những người xung quanh.

- Rất nhạy cảm với bất kỳ lời phê bình nào:

Không chỉ đối với trẻ bị trầm cảm tuổi dậy thì mà ngay cả trẻ bình thường khi bước vào giai đoạn dậy thì đều vô cùng nhạy cảm đối với lời chê bai cũng như góp ý của người khác đặc biệt của người lớn.

Khi trẻ bị cha mẹ, người thân hoặc thầy cô, bạn bè phê bình thường sẽ xuất hiện tình trạng phản kháng lại bằng những cơn giận dữ, bực tức. Đối với tình trạng này nếu kéo dài sẽ khiến cho trẻ tự cảm thấy bản thân không còn giá trị, sau đó khiến trẻ mất dần tự tin vốn có.

- Thường xuyên nghĩ đến cái chết:

Trẻ bị trầm cảm tuổi dậy thì nếu kéo dài và không có biện pháp điều trị kịp thời, phù hợp sẽ dần khiến cho trẻ bắt đầu có suy nghĩ về cái chết, điều này khiến trẻ luôn muốn tự sát với mục đích để giải thoát cho bản thân.

Điều này vô cùng nguy hiểm khi trong đầu trẻ thường xuyên xuất hiện những suy nghĩ đến cái chết cũng như liên tục muốn thực hiện việc tự tử để giúp bản thân tránh khỏi những cơn bực tức, khó chịu, căng thẳng đang gặp phải.

4. Điều trị trầm cảm ở tuổi dậy thì bằng cách nào?

Muốn điều trị trầm cảm tuổi dậy thì thực chất còn tùy thuộc vào mức độ bệnh cũng như biểu hiện bệnh của mỗi người bệnh khác nhau. Việc này cần được các chuyên gia tâm lý thực hiện thăm khám sau đó lựa chọn biện pháp phù hợp để điều trị bệnh theo một phác đồ cụ thể.

4.1. Điều trị trầm cảm tuổi dậy thì tại nhà

Đối với trẻ bị trầm cảm khi bước vào độ tuổi dậy thì nếu ở mức độ nhẹ có thể được điều trị tại nhà. Lúc này, trẻ cần thay đổi các thói quen của mình gồm, chế độ ăn uống, thói quen sinh hoạt cũng như tích cực trong các hoạt động vui chơi và giải trí lành mạnh.

Đồng thời trong thời gian điều trị trầm cảm tuổi dậy thì tại nhà, phụ huynh, gia đình, thầy cô và bạn bè cần hỗ trợ quan tâm cũng như đồng hành cùng trẻ để chứng bệnh nhanh chóng được khắc phục.

Một số thay đổi cần áp dụng gồm:

- Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, bổ sung vitamin, khoáng chất có lợi cho não và sức khoẻ.

- Hạn chế các loại đồ ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ, đồ uống có chứa chất kích thích.

- Cần rèn luyện thói quen ăn uống đúng giờ, không nên bỏ bữa.

- Thực hiện các bài tập thể dục như chạy bộ, đạp xe, bơi lội... các môn thể thao giúp sức khỏe người bị bệnh trầm cảm được hồi phục, hỗ trợ tinh thần khỏe mạnh và thoải mái hơn.

- Yoga và thiền, hai bộ môn được các chuyên gia khuyến khích khi thực hiện điều trị trầm cảm tuổi dậy thì nên tập, hai bộ môn này sẽ giúp tinh thần người bệnh được thư giãn, đồng thời giúp giảm bớt các áp lực, mệt nhọc trong cuộc sống, học tập.

- Cần rèn luyện thói quen ngủ đúng giờ, ngủ đủ giấc.

- Chú ý không nên học tập và làm việc quá sức, cần dành thời gian nghỉ ngơi, thư giãn phù hợp.

- Người đang điều trị trầm cảm tuổi dậy thì nên học cách chia sẻ, tâm sự với mọi người để giải tỏa áp lực, khúc mắc mà bản thân đang gặp phải.

- Chủ động tham gia các hoạt động cộng đồng và tham gia các trò chơi tập thể giúp gia tăng mối quan hệ và giúp cải thiện tinh thần tốt hơn.

- Vô cùng quan trọng là sự hỗ trợ của gia đình, bạn bè đối với người đang thực hiện quá trình điều trị trầm cảm ở tuổi dậy thì.

- Phụ huynh cần thường xuyên tâm sự và trao đổi với trẻ để hiểu hơn về suy nghĩ, nguyện vọng của trẻ ở độ tuổi dậy thì.

- Tạo điều kiện cho trẻ giao tiếp với mọi người với các hoạt động như ca hát, nhảy múa hoặc vẽ tranh…

- Ngoài ra, phụ huynh đang nuôi con ở độ tuổi dậy thì, các bậc làm cha, làm mẹ nên trang bị đầy đủ kiến thức ở tuổi dậy thì cho con. Điều này sẽ tránh làm con gặp nhiều trở ngại, cũng như khó khăn trong quá trình thay đổi và phát triển về tư duy, ngoại hình, tính cách của mình.

4.2. Sử dụng thuốc

Một số trường hợp trầm cảm đã diễn ra trong thời gian dài không kịp thời phát hiện, khi phát hiện trẻ đã trầm cảm ở giai đoạn nặng thì bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng một số loại thuốc hỗ trợ điều trị tình trạng này.

Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc điều trị trầm cảm ở trẻ độ tuổi dậy thì còn tùy vào thể trạng của mỗi người mà chuyên gia sẽ tiến hành kê đơn sau đó đưa chỉ định cụ thể cách dùng hiệu quả nhất. Đây là một biện pháp mang lại hiệu quả cao nhưng có nhiều nguy cơ có thể khiến cho trẻ ở độ tuổi dậy thì gặp phải một số tác dụng phụ.

Do đó, trẻ bị trầm cảm ở tuổi dậy thì cần phải tuân thủ đúng theo hướng dẫn của bác sĩ, đặc biệt tránh tự ý tăng cũng như giảm liều sử dụng, việc này sẽ giúp hạn chế tối đa các hậu quả do thuốc gây ra ảnh hưởng đến sức khỏe và cả tính mạng trẻ.

Ngoài ra, tuyệt đối không tự ý mua thuốc về sử dụng để điều trị trầm cảm cho trẻ khi chưa có sự đồng ý của bác sĩ chuyên khoa. Ngay khi xuất hiện các bất thường trong thời gian sử dụng thuốc, người bệnh cần báo ngay với bác sĩ để được kiểm tra và ngăn chặn kịp thời.

4.3. Liệu pháp tâm lý

Thực hiện trị liệu tâm lý là một trong các phương pháp được đánh giá cao về độ an toàn và đem lại hiệu quả để điều trị các triệu chứng của bệnh trầm cảm.

Đối với biện pháp trị liệu tâm lý sẽ được tiến hành thông qua hình thức sử dụng ngôn ngữ khoa học tâm lý để tác động trực tiếp đến tư duy, suy nghĩ của bệnh nhân. Được thực hiện với các kỹ thuật chuyên môn đặc biệt là khoa học ngôn ngữ NLP, khoa học tâm lý con người… những chuyên gia tâm lý sẽ giúp người bệnh tháo gỡ được được khúc mắc và giúp người bệnh có thể giải tỏa những áp lực, căng thẳng để họ tư duy, đồng thời có nhận thức vấn đề bản thân đang gặp phải một cách đúng đắn hơn.

Trầm cảm ở tuổi dậy thì là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Do đó, ngay khi phát hiện trẻ trầm cảm cần gặp bác sĩ để được tư vấn và có các biện pháp hỗ trợ trẻ kịp thời.

Nguồn tham khảo:

1. Depression During Puberty

2. Teen depression

3. 9 Signs of Adolescent Depression