4 nữ ứng viên sáng giá cho Giải Nobel Văn học 2025

Trong danh sách rút gọn từ hàng trăm tác giả được đề cử, cùng với 3 tên tuổi nam nhà văn kỳ cựu là: Haruki Murakami (Nhật Bản), Gerald Murnane (Úc) và László Krasznahorkai (Hungary), giới chuyên gia đã phân tích kỹ lưỡng và đặt nhiều kỳ vọng vào 4 nữ tác giả xuất sắc gồm: Cristina Rivera Garza (Mexico), Can Xue (Tàn Tuyết, Trung Quốc), Ali Smith (Scotland), Hélène Cixous (Pháp-Algeria). Họ đại diện cho những khám phá táo bạo về thân phận, chính trị và ngôn ngữ trong thế kỷ 21.

Dù phải cạnh tranh với những tên tuổi nam nhà văn lừng lẫy, 4 nữ tác giả vẫn giữ vị thế mạnh mẽ, chứng tỏ sức hút và tầm ảnh hưởng sâu rộng của văn chương nữ giới. Họ không chỉ là những nhà văn, mà còn là những tiếng nói tiên tri, phản kháng và đổi mới - những phẩm chất cốt lõi mà Viện Hàn lâm Thụy Điển tìm kiếm.

Hãy cùng bước vào thế giới sáng tạo của họ để thấy rõ vì sao Cristina Rivera Garza, Can Xue, Ali Smith và Hélène Cixous lại là những ứng viên "nặng ký", sẵn sàng làm nên lịch sử tại Giải Nobel Văn học năm nay.

Cristina Rivera Garza (Mexico)

Cristina Rivera Garza (sinh năm 1964) là một trong số những nhà văn, học giả và nhà thơ hàng đầu của Mexico, nổi tiếng với phong cách thực nghiệm và vượt rào cản thể loại. Văn phong của bà mang đậm chất thơ, thường xuyên xóa nhòa ranh giới giữa hư cấu, hồi ký, lý thuyết và thơ. Bà sử dụng cấu trúc phân mảnh, xen kẽ các giọng kể và tài liệu lịch sử, tạo nên một "không gian văn bản" phức tạp, buộc độc giả phải tham gia tích cực vào quá trình giải mã. Bà thường viết bằng cả tiếng Tây Ban Nha và tiếng Anh.

Chủ đề cốt lõi trong tác phẩm của Rivera Garza là vấn đề giới tính, bạo lực, ký ức và sự bất công xã hội. Tác phẩm nổi bật nhất gần đây của bà, El invencible verano de Liliana (Mùa Hè Bất Diệt của Liliana), là một cuốn hồi ký đầy đau đớn và dũng cảm. Bà điều tra vụ giết hại chị gái mình do bạn trai gây ra vào năm 1990. Đây không chỉ là câu chuyện cá nhân mà là một hành động công khai, đòi lại công lý cho nạn nhân femicide (tội ác giết phụ nữ vì giới tính) và lên án sự im lặng, đồng lõa của xã hội và hệ thống pháp luật. 

Ngoài ra, với kinh nghiệm sống ở cả Mexico và Mỹ, các tác phẩm của bà còn khám phá sâu sắc về ranh giới địa lý, văn hóa và ngôn ngữ cũng như trải nghiệm của những người di cư và bị dịch chuyển. Không dừng lại ở đó, các tiểu thuyết khác của bà như Nadie me verá llorar (Không Ai Thấy Tôi Khóc) còn khám phá các chủ đề về bệnh tâm thần và cách xã hội nhìn nhận, áp bức thân xác nữ giới.

Can Xue (Tàn Tuyết, Trung Quốc)

Can Xue (sinh năm 1953, tên thật là Đặng Tiểu Hoa) được giới phê bình phương Tây ưu ái gọi là "Franz Kafka của Trung Quốc". Bà là một trong những tác giả tiên phong của văn học thử nghiệm tại đất nước tỉ dân. Văn phong của Can Xue đặc biệt bởi tính siêu thực (surreal), phân mảnh và giàu tính ẩn dụ; các tác phẩm của bà thường không tuân theo cốt truyện hay logic thông thường. Thay vào đó, chúng là chuỗi các hình ảnh, giấc mơ, ảo giác và những cuộc đối thoại không đầu không cuối.

Can Xue tập trung vào khám phá chiều sâu và sự hỗn loạn của tâm lý con người, vượt ra ngoài những ràng buộc của hiện thực xã hội. Các nhân vật của bà thường bị cô lập, bối rối và đối diện với những nỗi sợ hãi không tên, đại diện cho những góc tối, phi lý trong tiềm thức mà con người hiện đại phải đối mặt. Tác phẩm của bà là một hành trình đi sâu vào những vùng đất mịt mờ, bí ẩn của tâm hồn. Bà miêu tả một thế giới nơi các mối quan hệ gia đình và xã hội bị biến dạng, nhấn mạnh sự cô đơn tột độ và cảm giác xa lạ ngay cả trong chính ngôi nhà của mình. 

Tác phẩm của Can Xue là một hình thức phản kháng ngầm, phá vỡ những quy tắc và khuôn khổ tư duy đã ăn sâu trong văn hóa và chính trị. Phong cách viết của bà là một sự giải phóng nghệ thuật, mở ra khả năng mới cho ngôn ngữ và tự do nội tâm của phụ nữ.

Ali Smith (Scotland)

Ali Smith (sinh năm 1962) là một nhà văn người Scotland nổi tiếng với lối viết thông minh, linh hoạt và đầy tính thử nghiệm về hình thức. Bà thường sử dụng cách kể chuyện phi tuyến tính, pha trộn giữa chất thơ trữ tình và sự sắc sảo trong quan sát xã hội. Bà được biết đến với khả năng kết hợp các yếu tố lịch sử, thần thoại và văn hóa đại chúng vào một kết cấu độc đáo, mang đến cảm giác vừa mới mẻ, vừa quen thuộc. Smith là một cây bút mang tính thời sự cao, khám phá các chủ đề về chính trị, thời gian và nhân văn.

Nhiều tác phẩm của bà tìm hiểu về bản chất của thời gian - cách quá khứ, hiện tại và tương lai tương tác và ảnh hưởng lẫn nhau. Bà thường dùng thủ pháp đan xen các mốc thời gian để làm nổi bật sự kết nối giữa các thế hệ. Bộ tứ tiểu thuyết Mùa (The Seasonal Quartet) của bà (Autumn, Winter, Spring, Summer) là một thành tựu đáng chú ý. Được viết và xuất bản nhanh chóng để đáp ứng các sự kiện chính trị như Brexit, bộ tứ này là sự kết hợp khéo léo giữa tiểu thuyết cá nhân và bình luận xã hội. Chúng ca ngợi lòng trắc ẩn, sự kết nối con người và vai trò của nghệ thuật trong việc xoa dịu và định hình lại thế giới hỗn loạn. 

Bà thường đặt câu hỏi về bản chất của nghệ thuật, cách chúng ta nhận diện và định nghĩa bản thân, đặc biệt thông qua lăng kính của sự sáng tạo và tình yêu.

Hélène Cixous (Pháp-Algeria)

Hélène Cixous (sinh năm 1937) là một nhân vật mang tính biểu tượng, không chỉ là nhà văn mà còn là lý thuyết gia nữ quyền và nhà triết học lỗi lạc. Phong cách của bà mang tính học thuật cao, mang tính chất thử nghiệm và giàu chất thơ, được đặc trưng bởi khái niệm nổi tiếng écriture féminine (Chữ viết Nữ tính). Bà cổ vũ cho một hình thức ngôn ngữ và văn học không bị chi phối bởi cấu trúc gia trưởng, mà được viết từ trải nghiệm, cảm xúc và thân xác của phụ nữ. 

Sự nghiệp của Cixous là một cuộc đấu tranh không ngừng nghỉ để giải phóng ngôn ngữ và tư duy. Tác phẩm triết học đột phá của bà, "The Laugh of the Medusa" (Tiếng Cười Của Medusa), kêu gọi phụ nữ phá vỡ sự im lặng lịch sử và viết về cơ thể, tình dục và bản sắc của mình. Bà khẳng định sự cần thiết phải có một ngôn ngữ mới, khác biệt để thể hiện trải nghiệm nữ giới. Là người Do Thái sinh ra ở Algeria thuộc Pháp, Cixous khám phá sâu sắc về đa bản sắc, sự xa lạ, lưu vong và di sản của chủ nghĩa thực dân. Tác phẩm của bà thường xoay quanh những vấn đề về biên giới văn hóa, ngôn ngữ và sự phức tạp của việc mang nhiều danh tính. 

Văn chương của Cixous là một hình thức kháng cự lại quyền lực bằng cách làm biến dạng các quy tắc ngữ pháp và cấu trúc kể chuyện. Đây là một sự thể nghiệm triệt để về cách ngôn ngữ có thể được sử dụng để áp bức và cách nó cũng có thể trở thành công cụ giải phóng.