5 nguyên nhân cần chú ý khi bị phát ban do rửa tay

Da là cơ quan đóng vai trò chính trong việc bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây nhiễm trùng và các chất gây kích ứng từ môi trường bên ngoài. Một phần của sự bảo vệ này đến từ lớp dầu tự nhiên trên da được sinh ra nhờ tuyến bã nhờn, có tác dụng giúp da mềm mịn không thấm nước; hỗ trợ vận chuyển chất chống oxy hóa lên bề mặt da làm chậm quá trình lão hóa và tổn thương da đồng thời cũng bảo vệ da (dù hạn chế) chống lại bức xạ tia cực tím từ mặt trời.

Tuyến bã nhờn sẽ bám vào lớp sừng trên da nên có thể nói lớp sừng cũng đóng vai trò quan trọng để ngăn vi khuẩn và các vi sinh vật khác xâm nhập vào các mô bên dưới da và gây tổn thương.

Như vậy, có thể thấy rằng nếu các chức năng kể trên bị suy giảm thì tình trạng phát ban da tay có thể xảy ra, trong đó rửa thay cũng có thể gây ra vấn đề này. Tình trạng phát ban do rửa tay thường xảy ra tại mu bàn tay và kẽ ngón tay. Do da trên lòng bàn tay dày hơn và có nhiều khả năng chống lại các chất kích thích gây phát ban và kích ứng nên ít gặp hơn.

Dưới đây là 5 lý do khiến bàn tay bị phát ban sau khi rửa tay với xà phòng mà bạn cần chú ý trong mùa dịch bệnh truyền nhiễm tăng cao này:

1. Viêm da tiếp xúc

Hầu hết các trường hợp phát ban ở tay là do tình trạng gọi là viêm da tiếp xúc dị ứng (allergic contact dermatitis - do tiếp xúc với chất gây dị ứng) hoặc viêm da tiếp xúc kích thích (irritant contact dermatitis - do tiếp xúc với chất gây kích ứng da). Cả hai tình trạng này gây ra các triệu chứng tương tự nhau bao gồm:

- Phát ban mẩn ngứa

- Sưng và đỏ toàn thân hoặc khu vực tiếp xúc

- Da khô, đóng vảy và nứt nẻ

- Phồng rộp.

Trong đó viêm da tiếp xúc có nguyên nhân phổ biến nhất là do các chất kích thích da như xà phòng và chất tẩy rửa, dung môi hoặc tiếp xúc thường xuyên với nước. Mùi thơm nhân tạo trong xà phòng rửa tay, sữa rửa mặt, sữa tắm hay kem dưỡng ẩm cũng là tác nhân gây kích ứng phổ biến khác. Có thể kể đến các thành phần có thể gây ra tình trạng phát ban da do rửa tay với xà phòng như:

- Paraben

- Formaldehyde

- Hương nước hoa hoặc thuốc nhuộm tổng hợp

- Triclosan

- Natri lauryl sulfat

- Propylen glycol.

Dị ứng xà phòng rửa tay khiến da bị viêm, khô rát, đỏ hoặc xuất hiện các vùng da màu xám, nâu sẫm hoặc tím xanh.

Lời khuyên là bạn nên thay đổi sản phẩm làm sạch và chăm sóc da tay để tránh các đợt bùng phát trong tương lai. Sử dụng sản phẩm lành tính, không chứa mùi thơm nhân tạo và thuốc nhuộm. Ngoài ra, các thành phần như hoa cúc, glycerin, dầu dừa và lô hội có thể hỗ trợ làm dịu vùng da bị phát ban mẩn ngứa.

2. Rửa tay quá nhiều

Bã nhờn gồm các axit béo và các chất tổng hợp giống như sáp trộn với mồ hôi và làm chậm quá trình bay hơi của mồ hôi và độ ẩm trên da. Trong những tình huống bình thường thì rửa tay sẽ không loại bỏ hoàn toàn bã nhờn nhưng rửa tay thường xuyên khiến da dễ bị mất đi độ ẩm và dễ bị kích ứng hơn. 

Triệu chứng thường thấy nếu rửa tay quá nhiều là:

- Da đỏ và khô

- Cảm giác ngứa ngáy

- Nứt nẻ, đặc biệt là ở kẽ ngón tay

- Các vết sưng giống như phát ban do lỗ chân lông bị viêm

- Các mảng da khô, đóng vảy

- Phát ban da do vi khuẩn.

Lời khuyên là thay vì rửa tay bằng xà phòng quá nhiều bạn có thể xen kẽn với việc dùng dung dịch rửa tay chứa cồn sát khuẩn với nồng độ cồn trên 60%.

3. Nhiệt độ nước rửa tay quá nóng

Nhiệt độ nước rửa tay quá nóng cũng có thể khiến "chất béo" trong bã nhờn bị "tan chảy" và thúc đẩy quá trình bay độ ẩm của da nhanh hơn trước khi lượng bã nhờn được sản sinh trở lại đủ nhiều. Chính tác động này làm tăng nguy cơ kích ứng da, khô ráp, ngứa ngáy và phát ban đỏ - ngay cả khi bạn không rửa tay với xà phòng nhiều lần.

Tình trạng này sẽ nghiêm trọng hơn nếu bạn đang bị mề đay cholinergic (cholinergic urticaria) là một dạng phát ban ngoài da do nhiệt độ cơ thể tăng lên. Nhiệt độ nước rửa tay quá nóng có thể kích thích các sợi thần kinh trong tuyến mồ hôi gây bùng phát phát ban. Các triệu chứng phổ biến của mề đay cholinergic bao gồm:

- Ngứa da, rát hoặc châm chích da

- Mẩn đỏ xung quanh vết sưng

- Nổi mề đay (nốt nhỏ, sưng trên bề mặt da)

- Phù mạch toàn thân.

Các đợt bùng phát do mề đay choliergic có thể kéo dài vài phút hoặc tối đa một giờ sau đó giảm dần.

Lời khuyên là bạn nên rửa tay với nước ấm ngang thân nhiệt hoặc nước mát. Hơn nữa, theo Harvard Health Publishing thì việc rửa tay bằng nước nóng gây hại cho da nhiều hơn lại không hiệu quả hơn trong việc loại bỏ vi trùng so với nước mát.

4. Chà xát quá mạnh

Chà xát quá mạnh vào da sẽ loại bỏ lớp sừng mà bã nhờn bám vào, khiến các lỗ chân lông bên dưới bị lộ ra và vi sinh vật dễ xâm nhập hơn vào các nang lông này.

Do lớp sừng phải mất 12 - 24 giờ mới có thể tự xây dựng lại nên các vi khuẩn phổ biến trên da như Staphylococcus aureus có thể xâm nhập sớm vào lỗ chân lông và gây ra tình trạng gọi là viêm nang lông. Các triệu chứng phổ biến của viêm nang lông bao gồm:

- Những cụm mụn nhỏ xung quanh nang lông chứa dịch trắng

- Da viêm đỏ và ngứa rát

- Các mụn nước có thể vỡ ra hoặc đóng vảy thành cụm.

Theo Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh (CDC) thì bạn nên rửa tay bằng xà phòng dưới vòi nước sạch trong vòng 20 giây để ngăn ngừa lây nhiễm. Chà xát mạnh liên tục không giúp loại bỏ được nhiều virus hay vi khuẩn hơn mà chỉ khiến da tay của bạn dễ bị tổn thương và nhiễm khuẩn do trầy xước mà thôi.

5. Ngâm rửa tay quá lâu

Hơn nữa, thời gian rửa tay quá lâu, thậm chí là thói quen ngâm tay trong nước có thể gây mất cân bằng nội môi giữa lớp biểu bì và hạ bì bên dưới da. Lớp hạ bì lúc này sẽ co lại để bù đắp cho sự mất cân bằng chất lỏng và đây cũng là lý do khiến da bàn tay và ngón tay của bạn hay bị nhăn lại sau mỗi lần ngâm mình trong bồn tắm hay hồ bơi quá lâu.

Sự co thắt của các mạch máu cũng cướp đi oxy và chất dinh dưỡng mà da cần để phát triển. Thói quen ngâm tay sẽ khiến tay “già” đi, làm tăng nguy cơ khô da, nứt nẻ và bong tróc.

Chính những điều này có thể làm trầm trọng thêm các tình trạng da sẵn có như viêm da dị ứng, viêm da tiếp xúc kích ứng khi tiếp xúc với các chất kích thích da như xà phòng, nước hoa và cahast tẩy rửa dẫn tới phát ban da.

Lời khuyên là bạn nên rửa tay trong 20 giây theo khuyến cáo của CDC, trừ những trường hợp cần tẩy rửa lâu hơn thì bạn cần nhanh chóng bù ẩm cho da tay bằng các loại kem dưỡng ẩm lành tính. Hạn chế tắm bồn, tắm vòi sen và ngâm tay trong 10 - 15 phút.

6. Đối phó

Thường thì các loại kem dưỡng ẩm da tay lành tính có thể giúp giảm khô da và ngăn ngừa nứt, ngứa. Chườm lạnh cũng có thể hữu ích để giảm sưng và ngứa nhưng không nên chườm trên da quá 15 - 10 phút tránh bị tê cóng hoặc bỏng lạnh. 

Với một số trường hợp phát ban trên da do dị ứng thì các loại thuốc không kê đơn có thể hữu ích như thuốc kháng histamine đường uống không kê đơn như Claritin (loratadine) hoặc Zyrtec (cetirizine) có thể giúp làm dịu phản ứng dị ứng. Phản ứng dị ứng da nhẹ thường biến mất sau vài ngày hoặc vài tuần.

Nói chuyện với bác sĩ để nhận thêm các tư vấn phù hợp với tình trạng da tay của bản thân, đặc biệt nếu bạn có các tình trạng da sẵn có như viêm da cơ địa, chàm,... Thăm khám sớm nếu tình trạng phát ban trên da tay lan ra khắp cơ thể, kèm sốt, mọc đầy mụn nước, gây đau, khó thở, phù mạch (miệng, mặt, cổ) và có dấu hiệu nhiễm trùng.