Nuôi con bằng sữa mẹ: Nền tảng của sự sống
Trải qua 26 năm hình thành và phát triển, Tuần lễ Thế giới Nuôi con bằng sữa mẹ (WBW) đã trở thành một sự kiện thường niên quan trọng tại nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. WBW 2018 sẽ được tổ chức từ ngày 1 đến 7/8/2018 với chủ đề “Nuôi con bằng sữa mẹ: Nền tảng của sự sống”.
WHO nhấn mạnh, nuôi con bằng sữa mẹ là một trong những chiến lược toàn cầu về nuôi dưỡng trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ; cho trẻ bú trong vòng một giờ đầu sau khi sinh rất quan trọng để cứu sống trẻ được. Nuôi con bằng sữa mẹ đóng vai trò hết sức quan trọng đối với việc đạt được nhiều Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDG) của Liên hợp quốc giúp cải thiện dinh dưỡng (SDG số 2 - Xóa đói), phòng ngừa tử vong trẻ em và giảm nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm (SDG số 3 - Sức khỏe tốt và Cuộc sống hạnh phúc) và hỗ trợ phát triển nhận thức và giáo dục (SDG số 4 - Giáo dục chất lượng). Nuôi con bằng sữa mẹ cũng góp phần xóa nghèo, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và giảm bất bình đẳng.
Theo Báo cáo, hầu hết những trẻ sinh ra không được bú mẹ trong giờ đầu tiên đều được sinh ra ở các nước có thu nhập thấp và thu nhập trung bình. Báo cáo cũng cho biết, tỷ lệ cho con bú trong vòng một giờ sau sinh cao nhất ở Đông và Nam Phi (65%) và thấp nhất ở Đông Á và Thái Bình Dương (32%). Cứ 10 em bé sinh ra ở Burundi, Sri Lanka và Vanuatu thì có gần 9 em được bú sữa mẹ trong vòng một giờ đầu tiên. Ngược lại, chỉ có hai trong số 10 em bé sinh ra ở Azerbaijan, Chad và Montenegro được như vậy.
Theo WHO, tiếp xúc da kề da cùng với việc trẻ bú sẽ kích thích người mẹ tăng tiết sữa, bao gồm sữa non, đây còn được gọi là “vaccine đầu tiên” của trẻ, rất giàu chất dinh dưỡng và kháng thể. “Khi bắt đầu cho con bú, thời điểm quyết định tất cả. Ở nhiều quốc gia, thời điểm bắt đầu cho trẻ bú thậm chí có thể là vấn đề sống còn. Tuy nhiên, mỗi năm, hàng triệu trẻ nhỏ bị lỡ mất những lợi ích của việc cho con bú sớm vì những lý do có thể thay đổi được. Chỉ đơn giản là do các bà mẹ không được hỗ trợ đầy đủ để cho con bú ngay từ những phút quan trọng sau khi sinh, thậm chí là sự hỗ trợ từ các nhân viên y tế tại cơ sở y tế”, bà Henrietta H. Fore - Giám đốc điều hành UNICEF cho hay.
Việt Nam nỗ lực cải thiện tỷ lệ cho bú sớm
Báo cáo cũng trích nguồn từ những nghiên cứu trước đây cho thấy trẻ nhỏ được bắt đầu bú mẹ trong vòng từ 2 - 23 giờ sau khi sinh có nguy cơ tử vong cao hơn 33% so với những trẻ được bắt đầu bú mẹ trong vòng một giờ đầu sau sinh. Với những trẻ được bắt đầu cho bú mẹ muộn sau 1 ngày hoặc lâu hơn nữa thì nguy cơ cao gấp 2 lần.
Theo báo cáo này, Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ trẻ được bú mẹ trong 1 giờ đầu sau sinh giảm nhiều nhất trong giai đoạn từ năm 2005 đến năm 2014. Tỷ lệ trẻ được bú mẹ sớm ở Việt Nam giảm từ 44% năm 2006 xuống còn 27% trong năm 2014 trong bối cảnh Việt Nam đã gần đạt được phổ cập sinh con tại các cơ sở y tế (đạt 94% năm 2014, trong khi đó tỉ lệ sinh mổ tăng từ 10% năm 2002 lên 28% năm 2014). Báo cáo cũng cho thấy sự gia tăng của việc sinh mổ tự nguyện đã có ảnh hưởng đến việc cho con bú sớm. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng sinh mổ có thể làm giảm khả năng trẻ được tiếp xúc da kề da và được cho bú sớm.
Nhận thấy tỷ lệ cho bú sớm có xu hướng giảm, từ năm 2014, Bộ Y tế Việt Nam đã tiến hành các nỗ lực nhằm cải thiện tình hình, bao gồm việc ban hành và thực hiện Quy định một số biện pháp thúc đẩy nuôi con bằng sữa mẹ tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh với sự hỗ trợ kỹ thuật của WHO và UNICEF. Quy định này nhấn mạnh việc tiếp xúc trực tiếp da kề da ngay sau khi sinh và hỗ trợ việc cho trẻ bú ngay trong vòng một giờ sau sinh. Các nhân viên y tế ở tất cả các tỉnh, thành đã được tập huấn và các hoạt động giám sát được tiến hành nhằm đảm bảo việc thực hiện đầy đủ quy định này.
Kết quả bước đầu đã cho thấy có sự cải thiện đáng kể, thể hiện ở việc đảo ngược xu hướng cho trẻ bú sớm ở Việt Nam. Theo điều tra đánh giá hàng năm về Chăm sóc cơ bản cho trẻ mới sinh trong bệnh viện năm 2017, hơn 73% trẻ mới sinh được cho bú sớm trong vòng 1 giờ đầu sau sinh. Những thành tựu này đã được WHO và UNICEF ghi nhận tại Hội nghị khu vực về đẩy nhanh các tiến bộ trong chăm sóc cơ bản cho trẻ sơ sinh được tổ chức tháng 8/2017.