Bài 1: Hợp nhất Luật An ninh mạng để tinh gọn bộ máy, tránh chồng chéo

Sau 28 năm chính thức kết nối Internet, với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ viễn thông, Internet đã tạo ra thời cơ mới để Việt Nam nhanh chóng đón bắt, tranh thủ các thành tựu khoa học công nghệ đẩy nhanh tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Việt Nam đã và đang xây dựng và triển khai hiệu quả nhiều Chương trình, Kế hoạch quốc gia về phát triển, ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số, nổi bật là Chương trình quốc gia về Công nghệ thông tin; Quy hoạch phát triển công nghệ thông tin và truyền thông đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030; Chương trình Chuyển đổi số quốc gia năm 2020.

Chính sách, pháp luật nhằm thúc đẩy ứng dụng công nghệ thông tin phát triển kinh tế số - xã hội số, bảo đảm an ninh mạng được hoàn thiện. Trong đó, ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị cũng đã ban hành Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, cho thấy một tư duy, tầm nhìn mới, định hướng đưa đất nước phát triển trong kỷ nguyên mới.

Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, không gian mạng còn đặt ra những nguy cơ, thách thức đối với công tác bảo đảm an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã xác định: "An ninh mạng ngày càng tác động mạnh, nhiều mặt, đe dọa nghiêm trọng đến sự phát triển ổn định, bền vững của thế giới, khu vực và đất nước ta".

Hoạt động tấn công mạng, gián điệp mạng của các nhóm tin tặc, lộ mất thông tin, dữ liệu cá nhân diễn ra ngày càng nguy hiểm. Các thế lực thù địch triệt để lợi dụng không gian mạng để tuyên truyền phá hoại tư tưởng, chống phá Đảng, Nhà nước trên không gian mạng. Tội phạm sử dụng công nghệ cao diễn ra ngày càng phức tạp, với các phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi. Thời gian qua, hoạt động của tội phạm và vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự trên không gian mạng ở nước ta ngày càng diễn biến phức tạp, khó lường, nổi lên là:

Hoạt động tấn công mạng, gián điệp mạng tại Việt Nam diễn ra ngày càng phức tạp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh quốc gia. Các nhóm tin tặc quốc tế đã tổ chức chiến dịch tấn công mã hóa dữ liệu, đòi tiền chuộc quy mô lớn chưa từng có nhằm vào các tập đoàn, doanh nghiệp tài chính, năng lượng, viễn thông làm ngưng trệ hoạt động điều hành, quản trị xã hội, gây thiệt hại lớn về kinh tế, ảnh hưởng tình hình ANTT. 

Nguy cơ mất an ninh hệ thống mạng ngày càng cao nhưng công tác bảo đảm an ninh mạng tại một số đơn vị chủ quản hệ thống chưa được quan tâm, triển khai một cách đồng bộ. Việc đầu tư, xây dựng hạ tầng mạng đáp ứng yêu cầu, tồn tại nhiều lỗ hổng bảo mật; quy trình, quy chế quản trị, vận hành, khai thác hệ thống chưa chặt chẽ; các đơn vị chủ quản bị động trong việc ứng cứu, khắc phục khi xảy ra các sự cố.

Tình trạng lộ mất BMNN, thu thập, mua bán trái phép thông tin, dữ liệu cá nhân tiếp tục xảy ra ở nhiều cơ quan, đơn vị. Các đối tượng lợi dụng các lỗ hổng, điểm yếu bảo mật tại các hệ thống để trực tiếp tấn công, xâm nhập, đánh cắp thông tin, dữ liệu cá nhân để trao đổi, mua bán trên không gian mạng. Một số công ty, doanh nghiệp trong và ngoài nước sử dụng các công cụ, phần mềm chuyên dụng để âm thầm khai thác, thu thập, xử lý dữ liệu cá nhân của người dùng, hình thành kho dữ liệu cá nhân, phân tích, xử lý các loại dữ liệu đó để tiến hành kinh doanh, buôn bán; 

Cho phép các đối tác thứ ba tiếp cận thông tin dữ liệu cá nhân nhưng không có yêu cầu, quy định chặt chẽ, để đối tác thứ ba chuyển giao, buôn bán cho các đối tác khác; việc quản lý, kiểm soát dữ liệu tại một số cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp còn lỏng lẻo, thiếu cơ chế giám sát, dẫn đến nhân viên lợi dụng vi trí tiếp cận với kho dữ liệu của khách hàng để chiếm đoạt, bán ra ngoài để trục lợi sau khi nghỉ việc, hoặc chuyển vị trí công tác.. Hoạt động trao đổi, mua bán trái phép thông tin, dữ liệu cá nhân diễn ra công khai trên một số diễn đàn, hội nhóm được tổ chức thành các đường dây quy mô lớn, với hàng nghìn thành viên tham gia

Hoạt động chống phá Đảng và Nhà nước trên không gian mạng. Trong bối cảnh tình hình thế giới, khu vực có nhiều diễn biến phức tạp, các điểm nóng về chính trị, xung đột vũ trang xảy ra tại nhiều nơi. Trong nước diễn ra các sự kiện, chính trị đối ngoại quan trọng; nhân sự lãnh đạo cấp cao có nhiều sự thay đổi; phát sinh nhiều vụ việc phức tạp về ANTT. Các thế lực thù địch, số đối tượng chống đối trong, ngoài nước triệt để lợi dụng đăng tải nhiều tin, bài viết, video tuyên truyền phá hoại tư tưởng, trong đó tập trung chủ yếu trên các nền tảng mạng xã hội.

Hoạt động sử dụng công nghệ cao để thực hiện hành vi phạm tội, xâm phạm TTATXH diễn ra ngày càng phức tạp, gây bức xúc trong xã hội, gây thiệt hại lớn về tài sản cho người dân, nhất là hoạt động lừa đảo, chiếm đoạt tài sản, đánh bạc và tổ chức đánh bạc, truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy, mua bán vũ khí, vật liệu nổ, ma túy, bằng cấp giả.

Để bảo đảm an ninh mạng, đấu tranh phòng, chống tội phạm mạng, năm 2015, Luật An toàn thông tin mạng được xây dựng và ban hành; năm 2018, Luật An ninh mạng được ban hành. Đến nay, quá trình triển khai thực hiện 02 Luật này đã mang lại hiệu quả tốt trong công tác bảo đảm an ninh mạng, phòng, chống tội phạm mạng.

Thực hiện chủ trương của Bộ Chính trị và Ban Chỉ đạo Trung ương Tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị Trung ương 6 khóa XII, ngày 18/02/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 02/2025/NĐ-CP quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Công an (có hiệu lực từ ngày 01/3/2025), theo hướng giảm tầng nấc, giảm cấp trung gian để tinh, gọn, mạnh, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, khắc phục triệt để tình trạng trùng dẫm, chia cắt về địa bàn, lĩnh vực, gây khó khăn, giảm hiệu quả trong tổ chức phục vụ người dân, doanh nghiệp, nhằm phục vụ Nhân dân tốt hơn.

Về chức năng, nhiệm vụ, Bộ Công an tiếp nhận 5 nhóm nhiệm vụ từ các bộ, ngành, trong đó tiếp nhận nhiệm vụ quản lý nhà nước về an toàn thông tin mạng từ Bộ Thông tin và Truyền thông (trước đây). Bộ Công an giao Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao là đơn vị trực tiếp tiếp nhận nhiệm vụ quản lý nhà nước về an toàn thông tin mạng; đặc biệt là việc tiếp nhận, giải quyết 10 thủ tục hành chính thuộc 03 dịch vụ công: Cấp phép, cấp lại, gia hạn, sửa đổi, bổ sung giấy phép kinh doanh sản phẩm, dịch vụ an toàn thông tin mạng; Cấp phép, cấp lại giấy phép nhập khẩu sản phẩm an toàn thông tin mạng; Cấp Giấy chứng nhận tên định danh.

Trước tình hình trên, yêu cầu hoàn thiện, sửa đổi các văn bản quy phạm pháp luật là hết sức cấp bách để đảm bảo đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước theo mô hình tổ chức mới, trong đó, phải khẩn trương hợp nhất Luật An ninh mạng năm 2018 và Luật An toàn thông tin mạng năm 2015 thành Luật An ninh mạng theo nguyên tắc không làm thay đổi chức năng, nhiệm vụ của các bộ, ngành, không tạo ra chính sách mới; bảo đảm thực hiện đúng tinh thần Nghị quyết số 18 của Ban Chấp hành Trung ương về một số vấn đề tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả là "một việc chỉ giao cho một cơ quan chủ trì, chịu trách nhiệm chính", bảo đảm phân công, phân cấp rõ ràng tránh chồng chéo chức năng, nhiệm vụ, phạm vi quản lý, bỏ sót địa bàn, chỉ quy định trong Luật này những nội dung đúng thẩm quyền của Quốc hội, không quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền của Chính phủ, các bộ và các cơ quan khác, không quy định lại những nội dung đã được quy định trong các luật khác; đối với những vấn đề mới thực tiễn biến động thường xuyên, chưa ổn định thì chỉ quy định khung, mang tính nguyên tắc và giao Chính phủ, các Bộ quy định.

Báo cáo thẩm tra Dự thảo Luật An ninh mạng, Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại nhất trí với các nội dung được điều chỉnh trong dự thảo Luật. Dự thảo Luật phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, bảo đảm tính hợp Hiến, thống nhất với hệ thống pháp luật. Cơ quan soạn thảo đã quán triệt và thực hiện các chỉ đạo về đối mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật. Hồ sơ dự án Luật được xây dựng theo trình tự, thủ tục rút gọn, đáp ứng các yêu cầu của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.