Bảo đảm tiếp cận chuyển đổi số bao trùm cho người dân vùng sâu, vùng xa

Tránh để xảy ra tình trạng chồng chéo

Vấn đề đầu tiên được các đại biểu Quốc hội đặt ra là phạm vi điều chỉnh và nguy cơ chồng lấn với các luật chuyên ngành đã và sắp được ban hành.

Đại biểu Phạm Hùng Thắng (đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Bình) cho rằng, nội hàm của dự thảo Luật liên quan đến nhiều luật khác. Do đó, việc xác định vị trí của luật là "vấn đề hết sức quan trọng" để tránh làm phát sinh những bất cập, chồng chéo, khó khăn, vướng mắc trong quá trình áp dụng.

Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Minh Tâm (đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị) đề nghị Ban soạn thảo cần làm rõ ranh giới giữa Luật Chuyển đổi số với các luật hiện hành như: Luật Công nghệ thông tin, Luật An toàn thông tin mạng, Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi), nhằm tránh chồng chéo và đảm bảo tính thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Về phương thức xây dựng luật, đại biểu Phạm Hùng Thắng (đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Bình) đề xuất đổi mới tư duy lập pháp, theo đó, Luật chỉ nên quy định những vấn đề khung, những vấn đề nguyên tắc, còn những vấn đề cụ thể, chi tiết về dịch vụ trung gian hay nền tảng trong kinh tế số thì nên giao Chính phủ quy định.

Điểm nghẽn hạ tầng và dữ liệu

Đại biểu Hoàng Đức Thắng (đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị) nhận định: "Khung pháp luật hiện hành đang phân tán ở nhiều đạo luật chuyên ngành và thiếu "nhạc trưởng" điều phối tổng thể các trụ cột thể chế, hạ tầng, dữ liệu, công nghệ và nhân lực của chuyển đổi số quốc gia".

Đặc biệt, vấn đề kết nối và chia sẻ dữ liệu được đại biểu Hoàng Đức Thắng chỉ ra là một trong những điểm nghẽn lớn nhất: "Thực trạng hiện nay, mỗi bộ, ngành, địa phương phát triển các cơ sở dữ liệu riêng rẽ, dẫn đến tình trạng 'cát cứ' thông tin, hệ thống không liên thông... Việc thiếu liên thông này buộc người dân, doanh nghiệp phải cung cấp lặp lại thông tin nhiều lần, hồ sơ số vẫn phải bổ sung giấy tờ thủ công".

Đại biểu Hoàng Đức Thắng đề nghị Ban soạn thảo bổ sung một chương hoặc mục riêng về kết nối và chia sẻ dữ liệu, quy định rõ nguyên tắc bắt buộc các cơ quan phải liên thông các cơ sở dữ liệu quốc gia và giao Chính phủ ban hành chi tiết Nghị định về quy trình chia sẻ dữ liệu bắt buộc.

Ngoài ra, về quy định hạ tầng cho chuyển đổi số, đại biểu Hoàng Đức Thắng cũng góp ý về tính định lượng của văn bản pháp luật, khi các cụm từ mô tả như "dung lượng siêu lớn, băng thông siêu rộng" bị xem là "mang tính mô tả cảm tính, không có tiêu chuẩn định lượng rõ ràng".

Chuyển đổi số bao trùm, không để ai bị bỏ lại phía sau

Hai vấn đề quan trọng khác được các đại biểu Quốc hội đề xuất bổ sung là tính bao trùm của chuyển đổi số và kiểm soát những tác động tiêu cực của công nghệ.

Bày tỏ lo ngại về khoảng cách số, đại biểu Hoàng Đức Thắng (đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị) cho biết, người dân ở vùng sâu, vùng xa, miền núi, hải đảo và đồng bào dân tộc thiểu số thường khó tiếp cận dịch vụ số do hạn chế về hạ tầng và thiết bị. Hệ quả là một bộ phận người dân nông thôn, miền núi "bị bỏ lại phía sau" khi chính quyền triển khai dịch vụ công trực tuyến. 

Vị đại biểu này đề nghị dự thảo Luật Chuyển đổi số cần bổ sung các quy định về bảo đảm điều kiện chuyển đổi số bao trùm, bao gồm: Nhà nước ưu tiên đầu tư phủ sóng Internet băng rộng đến tất cả các thôn, bản và có chính sách trợ giá thiết bị, gói cước Internet cho hộ nghèo, cùng với chương trình phổ cập kỹ năng số cho người dân.

Cũng liên quan đến tính bao trùm, đại biểu Nguyễn Minh Tâm ( đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị) đề nghị bổ sung cơ chế, nguồn lực và ưu đãi cụ thể cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh và khu vực nông nghiệp trong quá trình chuyển đổi số.

Đặc biệt, để kiểm soát mặt trái của công nghệ số, đại biểu Nguyễn Minh Tâm đề nghị bổ sung hành vi bị cấm đối với trí tuệ nhân tạo (AI), theo đó nghiêm cấm "xây dựng, triển khai hoặc sử dụng các thuật toán, hệ thống trí tuệ nhân tạo có khả năng hoặc mục đích dẫn đến phân biệt đối xử dựa trên chủng tộc, tôn giáo, giới tính..." , cũng như nghiêm cấm "lợi dụng hoạt động chuyển đổi số để gây chia rẽ, kỳ thị trên không gian mạng".