Bảo hiểm tiền gửi được mở rộng đầu tư: Cần đánh giá kỹ rủi ro để bảo đảm an toàn hệ thống

Bổ sung cơ chế chi trả linh hoạt, tăng tính chủ động bảo vệ người gửi tiền

Trình bày tờ trình của Chính phủ, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Nguyễn Thị Hồng cho biết, dự thảo Luật lần này được xây dựng nhằm hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về BHTG, phù hợp với thông lệ quốc tế và thực tiễn hoạt động ngân hàng Việt Nam.

Về thời điểm phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm, dự thảo quy định xác định kể từ 1 trong 3 thời điểm sau:

Thứ nhất, khi phương án phá sản tổ chức tín dụng (TCTD) được phê duyệt hoặc khi NHNN có văn bản xác nhận chi nhánh ngân hàng nước ngoài mất khả năng chi trả tiền gửi cho khách hàng.

Thứ hai, khi NHNN đình chỉ hoạt động nhận tiền gửi của TCTD đang bị kiểm soát đặc biệt, trong trường hợp tổ chức đó có lỗ lũy kế lớn hơn 100% giá trị vốn điều lệ và các quỹ dự trữ theo báo cáo tài chính kiểm toán gần nhất.

Thứ ba, trong trường hợp đặc biệt cần chi trả để bảo đảm an toàn hệ thống, trật tự an toàn xã hội.

Việc bổ sung thời điểm chi trả này được kỳ vọng giúp BHTG xử lý nhanh hơn các tình huống khẩn cấp, tránh gián đoạn trong việc bảo vệ người gửi tiền.

Về hạn mức chi trả bảo hiểm tiền gửi, dự thảo bổ sung quy định: khi phát sinh nghĩa vụ chi trả theo khoản 2, 3 Điều 21, trong trường hợp đặc biệt, Thống đốc NHNN có thể quyết định hạn mức chi trả tối đa bằng toàn bộ số tiền gửi được bảo hiểm của người gửi tiền tại tổ chức tham gia BHTG.

Hạn mức chi trả trong trường hợp phá sản TCTD được kiểm soát đặc biệt vẫn thực hiện theo Luật Các tổ chức tín dụng.

Đối với phí bảo hiểm tiền gửi, dự thảo giao Thống đốc NHNN quyền quy định mức phí và cơ chế áp dụng linh hoạt - có thể là mức phí đồng hạng hoặc phân biệt, tùy vào đặc thù và mức độ rủi ro của từng nhóm TCTD.

Đáng chú ý, với các TCTD bị kiểm soát đặc biệt, dự thảo bổ sung cơ chế tạm hoãn nghĩa vụ nộp phí bảo hiểm tiền gửi phát sinh trước thời điểm bị đặt vào diện kiểm soát. Cơ chế này giúp giảm áp lực tài chính, tạo điều kiện cho TCTD có thêm nguồn lực tái cơ cấu, song vẫn yêu cầu tổ chức này phải có kế hoạch hoàn trả cụ thể trong phương án cơ cấu lại.

Mở rộng danh mục đầu tư: Cần bảo đảm nguyên tắc an toàn, minh bạch

Về hoạt động đầu tư của tổ chức BHTG, dự thảo kế thừa và bổ sung các hình thức đầu tư an toàn như: mua bán trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi hoặc gửi tiền tại các ngân hàng thương mại có vốn nhà nước hoặc vốn doanh nghiệp nhà nước trên 50%. Dự thảo quy định tổ chức BHTG phải kiểm soát và quản lý rủi ro trong đầu tư, đồng thời giao Thống đốc NHNN quy định phương thức, quy trình quản lý rủi ro.

Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, quy định này được xây dựng tương đồng với hoạt động đầu tư của các quỹ công như Bảo hiểm xã hội hay Ngân quỹ Nhà nước, nhằm bảo đảm khả năng sinh lời mà vẫn giữ vững nguyên tắc thận trọng, an toàn vốn.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi cho biết cơ quan thẩm tra cơ bản tán thành với định hướng sửa đổi trong dự thảo, song nhấn mạnh cần đánh giá kỹ lưỡng rủi ro, bảo đảm an toàn hệ thống và tránh xung đột lợi ích trong quản lý vốn.

Về phí BHTG, Ủy ban đề nghị Chính phủ nghiên cứu cơ chế phân biệt phí dựa trên mức độ rủi ro của từng TCTD, có lộ trình áp dụng phù hợp. Đồng thời, cần quy định rõ giới hạn mức tăng, thời hạn tăng phí và cơ chế quay trở lại mức thông thường sau khi cân đối được quỹ.

Với chính sách tạm hoãn nộp phí của các TCTD bị kiểm soát đặc biệt, cơ quan thẩm tra yêu cầu quy định rõ thời hạn tạm hoãn, trách nhiệm hoàn trả và phương án xử lý nếu tổ chức không thể hoàn trả đầy đủ - bảo đảm tính minh bạch, công bằng giữa các tổ chức tham gia.

Về hạn mức chi trả, Ủy ban tán thành giao quyền cho Thống đốc NHNN quy định hạn mức trong từng thời kỳ, nhưng đề nghị có nguyên tắc điều chỉnh rõ ràng và quy trình phê duyệt minh bạch khi chi trả vượt hạn mức, với sự tham gia của NHNN, Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan.

Đối với hoạt động đầu tư mở rộng, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị nhận diện, đánh giá đầy đủ rủi ro trước khi triển khai, đồng thời xây dựng phương án phòng ngừa, kiểm soát rủi ro và cơ chế bảo toàn vốn, bảo đảm thanh khoản. Việc đầu tư chỉ nên được thực hiện khi năng lực tài chính và dự phòng nghiệp vụ của tổ chức ở mức an toàn.

Ủy ban cũng nhấn mạnh cần làm rõ vai trò của NHNN với tư cách cơ quan đại diện chủ sở hữu nhà nước đối với tổ chức BHTG - trong việc xác định danh mục đầu tư, cơ cấu đầu tư và cơ chế kiểm soát rủi ro, đồng thời quy định trách nhiệm cụ thể của các bên khi phát sinh rủi ro.

Cho vay đặc biệt và vai trò ứng phó khủng hoảng của BHTG

Một điểm mới đáng chú ý là quy định về cho vay đặc biệt của tổ chức BHTG.

Theo dự thảo, BHTG có thể cho vay đặc biệt đối với tổ chức tham gia bảo hiểm đang được can thiệp sớm hoặc bị kiểm soát đặc biệt để thực hiện phương án phục hồi, bao gồm cả cho vay có hoặc không có tài sản bảo đảm, có hoặc không có lãi suất.

Trường hợp quỹ dự phòng nghiệp vụ không đủ để chi trả, BHTG được NHNN cho vay đặc biệt với lãi suất 0% và không cần tài sản bảo đảm, sau đó có thể tạm ứng phí bảo hiểm để hoàn trả phần vay đặc biệt.

Dự thảo cũng bổ sung quy định cho phép BHTG tham gia xử lý khi xảy ra sự cố hoặc khủng hoảng có nguy cơ gây mất an toàn hệ thống, phối hợp cùng các cơ quan chức năng bảo đảm trật tự, ổn định thị trường tài chính. Tuy nhiên, Ủy ban Kinh tế và Tài chính lưu ý cần cân nhắc kỹ nội dung này để tránh trùng lặp với quy định của Luật Các tổ chức tín dụng hiện hành.

Với hàng loạt điểm đổi mới quan trọng, dự thảo Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi) được kỳ vọng sẽ tạo khuôn khổ pháp lý đồng bộ, tăng cường năng lực cho tổ chức BHTG và củng cố niềm tin của người dân đối với hệ thống ngân hàng.

Tuy nhiên, để luật thực sự đi vào cuộc sống và phát huy hiệu quả, nhiều ý kiến tại Quốc hội nhấn mạnh yêu cầu phải đánh giá thận trọng rủi ro khi mở rộng đầu tư, bảo đảm an toàn vốn, minh bạch trong cơ chế chi trả và phí bảo hiểm - qua đó bảo vệ tốt nhất quyền lợi người gửi tiền và giữ vững an toàn hệ thống tài chính - ngân hàng quốc gia.