Biến thể phụ BA.5: Những điều cần biết về biến chủng Covid mới ở Việt Nam

Dịch bệnh Covid-19 vẫn chưa chấm dứt, nhiều biến thể mới xuất hiện. Ở Nam Phi đã xác định được hai biến thể phụ mới của Omicron - đó là BA.4 và BA.5. Các biến thể phụ này hiện đã lan sang một số quốc gia khác, bao gồm cả Vương quốc Anh và Hoa Kỳ. Biến thể này có cần quan tâm và lo ngại hay không?

Nam Phi chứng kiến sự gia tăng nhanh chóng của các ca nhiễm Covid-19, các nhà chức trách tin rằng BA.4 và BA.5 là nguyên nhân. Viện Quốc gia về bệnh truyền nhiễm ở Nam Phi báo cáo rằng BA.4 và BA.5 là "virus Omicron có sự đột biến mới".

Các nhà khoa học nước này lần đầu tiên phát hiện ra BA.4 vào ngày 10/1/2022 và kể từ đó biến thể này đã lan rộng khắp Nam Phi, hiện chiếm 35% các xét nghiệm dương tính. BA.5 được xác định vào ngày 25/2 và hiện chiếm 20% các trường hợp nhiễm bệnh ở một số khu vực Nam Phi.

1. BA.4 và BA.5 có sự đột biến protein

Cả hai biến phụ đều tương tự như Omicron BA.2, hiện đang chiếm ưu thế ở Vương quốc Anh, lục địa Châu Âu và Hoa Kỳ.

BA.4 và BA.5 có các đột biến giống hệt nhau trên protein đột biến của chúng. Tuy nhiên, mỗi biến thể phụ sẽ có những đột biến khác nhau ở từng khu vực.

GS William Schaffner, giáo sư về các bệnh truyền nhiễm tại Trường Y Đại học Vanderbilt ở Nashville phát biểu: Chúng tôi biết rằng các biến thể gây ra Covid-19 có thể thay đổi nhiều hơn những gì chúng tôi nghĩ ban đầu. Định kỳ, chúng tôi nhận được các biến thể mới - đó là một sự thay đổi lớn. Nhưng chúng tôi cũng nhận được rất ít, cái mà chúng tôi gọi là "biến thể trôi dạt".

2. Biến thể phụ BA.4 và BA.5 đã xuất hiện tại những đâu?

Cho đến nay, BA.4 và BA.5 đã được xác định ở một số quốc gia ngoài khu vực Nam Phi. Theo báo cáo từ Cơ quan An ninh Y tế Vương quốc Anh (UKHSA), tính đến ngày 22/4, BA.4 đã có mặt ở Áo, Vương quốc Anh, Hoa Kỳ, Đan Mạch, Bỉ, Israel, Đức, Ý, Canada, Pháp, Hà Lan, Úc, Thụy Sĩ và Botswana.

Cùng ngày, các cơ quan y tế đã xác định BA.5 ở Bồ Đào Nha, Đức, Anh, Hoa Kỳ, Đan Mạch, Pháp, Áo, Bỉ, Hồng Kông, Úc, Canada, Israel, Na Uy, Pakistan, Tây Ban Nha và Thụy Sĩ.

Mặc dù Tổng Giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã cảnh báo biến thể mới nhưng rất ít quốc gia giải trình tự gen dù số người nhiễm Covid tăng cao.

"Ở nhiều quốc gia, về cơ bản, chúng tôi không biết về cách thức virus biến đổi. Chúng tôi không biết điều gì sẽ xảy ra tiếp theo "- Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng giám đốc WHO cho biết.

Giáo sư Christina Pagel - nghiên cứu vận hành tại Đại học College London (UCL) và là giám đốc Đơn vị nghiên cứu vận hành lâm sàng UCL, nói với Medical News Today rằng "chúng ta đang mở ra cho mình một làn sóng mới nghiêm trọng - đặc biệt là vào mùa đông - có thể chúng ta sẽ không phát hiện kịp thời".

3. Biến thể mới cần được quan tâm đặc biệt

Mặc dù con số ghi nhận ca nhiễm biến thể mới ở mức chưa cao nhưng con số thực tế có thể cao hơn nhiều.

Vào ngày 12/5, Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh châu Âu (ECDC) đã phân loại BA.4 và BA.5 là các biến thể cần quan tâm. Điều này được đưa ra sau khi Bồ Đào Nha có sự gia tăng mạnh mẽ số ca nhiễm biến thể mới. Viện Y tế Quốc gia Bồ Đào Nha đã ước tính vào ngày 08/05 khoảng 37% ca nhiễm Covid-19 mắc biến thể BA.5.

ECDC báo cáo rằng mặc dù chưa có bằng chứng về mức độ nghiêm trọng tăng lên so với các biến thể trước đó, nhưng BA.4 và BA.5 dường như dễ lây lan hơn.

"Omicron là một chủng rất dễ lây lan nhưng biến thể phụ này thậm chí còn dễ lây lan hơn. Chưa ghi nhận báo cáo nào về việc BA.5 gây bệnh trở nặng hơn" - GS William Schaffner cho biết.

Tại Hoa Kỳ, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) cũng đã chỉ định BA.4 và BA.5 là các biến thể cần quan tâm.

Tại Vương quốc Anh vẫn chưa có thông báo cụ thể. Tuy nhiên, Cơ quan An ninh Y tế Vương quốc Anh (UKHSA) đã công bố đánh giá rủi ro của hai biến phụ so với Omicron BA.2. Điều này cho thấy rằng các biến phụ mới có thể trốn tránh hệ thống miễn dịch tốt hơn BA.2, nhưng dữ liệu không đủ để đưa ra kết luận chắc chắn.

Qua một số thí nghiệm, các nhà khoa học đã phát hiện người có kháng thể từ BA.1 hoặc BA.2 không có khả năng chống lại BA.4 và BA.5. Điều này có nghĩa rằng họ sẽ tái mắc, thậm chí là nhiều lần trong thời gian ngắn. Các chuyên gia cũng cảnh báo những người đã mắc Covid-19 có thể tái nhiễm đến lần thứ 3, thứ 4 trong năm nay. Nhiều bệnh nhân gặp tình trạng hậu Covid-19 kéo dài. 

Ở Nam Phi, nơi xác định được số lượng ca bệnh nhiều nhất, các triệu chứng và mức độ nghiêm trọng dường như tương tự như chủng Omicron BA.2 gây ra. Cho đến nay, số ca nhập viện ở Nam Phi chỉ tăng nhẹ.

4. Vắc-xin có phải là cách phòng dịch tốt nhất?

Một số tin tốt từ GAVI - liên minh vắc xin, mặc dù các kháng thể từ việc nhiễm Omicron trước đây dường như không đủ khả năng bảo vệ chống lại các biến thể mới, nhưng các kháng thể từ tiêm chủng có vẻ hiệu quả hơn.

Giáo sư Schaffner đồng ý rằng vắc-xin có thể bảo vệ mọi người khỏi bệnh nặng từ các biến thể mới. Tuy nhiên ông lo ngại tâm lý "mệt mỏi vắc-xin" sẽ gây ra một số ảnh hưởng, liệu có thể thuyết phục người dân tiêm vắc-xin một lần nữa không?

Giáo sư nói thêm, việc tiêm chủng vắc-xin được thực hiện rộng rãi trên toàn thế giới sẽ giảm cơ hội sự xuất hiện của các biến thể mới, các biến thể nguy hiểm hơn.

Giáo sư Jonathan Stoye, FRS, trưởng nhóm chính và đại sứ các vấn đề quốc tế tại Viện Francis Crick ở London, Vương quốc Anh cũng đồng ý với ý kiến trên, nên tiêm chủng cho tất cả những người không được bảo vệ trên thế giới, đặc biệt là những người ở các nước có thu nhập thấp và trung bình.

Các nhà virus học tại viện nghiên cứu Mỹ chia sẻ, mỗi lần chúng ta nghĩ mình đã vượt qua được đại dịch, đang thắng thế trước virus thì chúng lại có những mánh khoé mới. Chúng ta không thể kiểm soát chúng. Vì thế, để bắt kịp với sự phát triển của virus, vắc-xin Covid-19 nên được cập nhật nhanh hơn. 

5. Cần giám sát các biến thể mới

Có khả năng biến thể phụ BA.5 và BA.4 sẽ lan rộng hơn nữa và chúng sẽ không phải là những biến thể mới cuối cùng.

Giáo sư Pagel bày tỏ lo ngại rằng việc thiếu xét nghiệm và giải trình tự có thể không phát hiện được các biến thể mới một cách sớm nhất: Chẳng hạn, ở Anh chỉ thực sự làm xét nghiệm PCR khi nhập viện. Đặc biệt, số người nhập viện thường là người lớn tuổi, nên khi biến thể mới xuất hiện ở đối tượng trẻ, vị thành niên thì sẽ khó phát hiện.

Những lo ngại này được nhắc lại bởi Giáo sư Schaffner, ông nói rằng "chúng ta cần có một hệ thống giám sát quốc tế phối hợp, và điều quan trọng nhất là giải trình tự virus"

Có khả năng Covid-19 sẽ vẫn là dịch bệnh cần quan tâm trong vài năm tới - quan trọng là chúng ta có thể kiểm soát chúng khi cố gắng đưa cuộc sống trở lại bình thường không? 

"Khi chúng ta đã chuyển từ giai đoạn đại dịch sang giai đoạn đặc hữu, chúng ta sẽ đối phó như thế nào? Chúng tôi vẫn chưa tìm ra được giải pháp" - GS William Schaffner nói thêm.

Nguồn dịch: New Omicron subvariants are spreading: Should we worry?