Cả gia đình 7 người cùng mắc viêm gan B

Bi kịch lặp lại trong một gia đình

Năm 18 tuổi, khi đi khám sức khỏe nhập học, chị Hoàng Lan bàng hoàng biết mình dương tính với viêm gan B. "Lúc đó tôi thực sự sốc. Còn quá trẻ, chưa lập gia đình, tương lai phía trước còn dài, nghe đến bệnh gan là tôi sợ chết, sợ không sinh được con, sợ người khác xa lánh", chị nhớ lại.

Không chỉ riêng chị, nỗi đau còn nhân lên khi cả gia đình đều lần lượt được chẩn đoán mắc bệnh. Bố chị mang đồng thời viêm gan B và C, mẹ bị viêm gan B mạn tính. Năm chị em gái cũng lần lượt dương tính, đến nay đều phải uống thuốc điều trị duy trì.

"Ngày cả nhà đi xét nghiệm, cầm kết quả trên tay, tôi chỉ biết khóc. Bệnh truyền từ đời bố mẹ sang con cái, rồi nguy cơ còn lặp lại với thế hệ sau, chỉ nghĩ đến các con là tôi không cầm được nước mắt", chị Lan chia sẻ với phóng viên Báo Phụ nữ Việt Nam.

Khác với nhiều người trong gia đình, chị Hoàng Lan may mắn hơn khi được phát hiện sớm và điều trị tại bệnh viện. Chị tuân thủ chặt chẽ phác đồ điều trị, tái khám đều đặn, tiêm phòng đầy đủ cho chồng và con ngay từ đầu. Nhờ vậy, chồng và con chị hoàn toàn khỏe mạnh, không mang virus.

Nhưng nỗi day dứt của chị vẫn chưa nguôi, bởi các chị gái không có điều kiện tiếp cận y tế kịp thời. Nhiều người phát hiện muộn, khi đã lập gia đình nên cả chồng và con đều bị lây nhiễm - qua con đường mẹ truyền sang con hoặc từ vợ sang chồng qua quan hệ tình dục.

Chị Hoàng Lan cho biết, ở vùng cao Lai Châu, đường sá xa xôi, mỗi lần xuống bệnh viện tỉnh phải mất nửa ngày. Việc khám sức khỏe định kỳ với nhiều gia đình là điều xa xỉ. "Cả nhà tôi, ai cũng chỉ đi viện khi nào đau ốm nặng. Trước đây không ai nghĩ phải đi tầm soát bệnh, thành ra viêm gan B cứ âm thầm ở trong người nhiều năm mà không biết", chị kể.

Các bác sĩ tại bệnh viện giải thích với chị rằng viêm gan B lây qua ba con đường chính: từ mẹ sang con khi sinh, qua đường máu, hoặc qua quan hệ tình dục. Xâu chuỗi lại, chị nhận ra rất có thể bản thân đã bị lây từ mẹ. "Nếu hồi đó mẹ tôi biết bệnh, được điều trị sớm và được hướng dẫn để phòng tránh lây truyền, thì có lẽ chị em tôi đã không phải gánh căn bệnh này", chị Lan thở dài.

Cơ chế lây truyền từ mẹ sang con

Theo bác sĩ Đới Ngọc Anh - Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, viêm gan B có thể diễn tiến âm thầm trong nhiều năm, người bệnh không hề hay biết. Chỉ đến khi có những triệu chứng nặng hoặc đi khám sức khỏe định kỳ, họ mới phát hiện. Đặc biệt, khi người mẹ mang virus viêm gan B trong máu, nguy cơ truyền cho con trong quá trình mang thai và sinh nở rất cao. Đây cũng là nguyên nhân chính khiến tỷ lệ viêm gan B bẩm sinh ở trẻ em vẫn còn tồn tại.

Theo bác sĩ Đới Ngọc Anh, viêm gan B lây truyền chủ yếu qua đường máu. Với thai phụ mang virus, "điểm mấu chốt" chính là giai đoạn sinh nở, khi máu của mẹ có thể tiếp xúc trực tiếp với con. Dù sinh thường hay sinh mổ thì nguy cơ phơi nhiễm vẫn hiện hữu.

"Người mẹ chính là nguồn lây. Nếu trong máu mẹ có tải lượng virus càng cao, đặc biệt khi xét nghiệm HBeAg dương tính, thì nguy cơ lây cho con càng lớn. Các nghiên cứu cho thấy có tới trên 90% trẻ sinh ra từ những bà mẹ mang HBeAg dương tính sẽ nhiễm virus nếu không được can thiệp dự phòng," bác sĩ nhấn mạnh.

Tuy nhiên, chuyên gia cũng lưu ý rằng không phải tất cả các trường hợp nhiễm viêm gan B ở người trưởng thành đều có thể khẳng định chắc chắn nguồn lây từ mẹ. Ngoài đường lây truyền dọc trong quá trình sinh nở, người trưởng thành còn có thể bị lây qua quan hệ tình dục không an toàn, dùng chung kim tiêm, hoặc qua những tổn thương, xây xát tiếp xúc với máu. Chính vì vậy, để xác định chính xác nguồn lây, cần căn cứ vào nhiều yếu tố, trong đó việc phát hiện sớm ở trẻ sơ sinh đóng vai trò quan trọng.

Giải pháp bảo vệ con trước viêm gan B

Để giảm thiểu nguy cơ lây truyền từ mẹ sang con, bác sĩ Đới Ngọc Anh cho biết hiện có ba nhóm biện pháp dự phòng chính, bao gồm: can thiệp thuốc kháng virus cho mẹ trong thai kỳ, tiêm kháng huyết thanh cho trẻ sau sinh và tiêm vắc xin viêm gan B đúng thời điểm.

Nếu thai phụ có tải lượng virus trong máu cao, bác sĩ sẽ chỉ định điều trị dự phòng bằng thuốc kháng virus. Mục tiêu của biện pháp này không phải để chữa khỏi hoàn toàn viêm gan B, mà nhằm ức chế sự nhân lên của virus, đưa nồng độ xuống mức thấp nhất, từ đó giảm nguy cơ lây nhiễm cho con trong cuộc đẻ.

"Thông thường, các phác đồ hiện hành khuyến cáo bắt đầu dùng thuốc từ khoảng tuần thai 24–28, kéo dài cho tới sau sinh. Một số hướng dẫn quốc tế cập nhật gần đây thậm chí khuyến nghị có thể bắt đầu sớm hơn, từ tuần 20 của thai kỳ, nếu tải lượng virus quá cao. Thuốc kháng virus cần thời gian tối thiểu 10–12 tuần để phát huy tác dụng, do đó việc tầm soát và theo dõi thai kỳ là hết sức cần thiết," bác sĩ Đới Ngọc Anh phân tích.

Ngay sau khi chào đời, trong vòng 24 giờ đầu, trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm viêm gan B cần được tiêm kháng huyết thanh (HBIG). Đây là chế phẩm chứa kháng thể đặc hiệu, có tác dụng trung hòa virus nếu chẳng may đã xâm nhập vào cơ thể bé trong quá trình sinh nở.

Song song, trẻ cần được tiêm mũi vắc xin viêm gan B sơ sinh. "Vắc xin không có tác dụng tức thì, mà cần vài tuần đến vài tháng để tạo miễn dịch bền vững. Vì vậy, kháng huyết thanh sẽ bảo vệ ngay lập tức trong giai đoạn nguy hiểm nhất, còn vắc xin sẽ giúp cơ thể bé hình thành kháng thể lâu dài," bác sĩ giải thích.

Sau mũi tiêm đầu tiên, trẻ cần được hoàn thiện đầy đủ phác đồ 3 mũi cơ bản trong 6 tháng đầu đời. Việc tiêm đúng lịch và đủ liều là điều kiện then chốt để ngăn ngừa nguy cơ viêm gan B bẩm sinh.

Ngay cả khi đã được can thiệp đầy đủ, trẻ vẫn cần theo dõi sức khỏe định kỳ, làm xét nghiệm để khẳng định tình trạng miễn dịch. Người mẹ cũng cần tái khám, kiểm tra tải lượng virus và men gan thường xuyên để điều chỉnh kế hoạch điều trị.

Bác sĩ Đới Ngọc Anh nhấn mạnh: "Điều quan trọng nhất là phát hiện sớm. Tất cả phụ nữ mang thai nên được xét nghiệm viêm gan B ngay từ lần khám thai đầu tiên. Khi đã biết tình trạng của mình, thai phụ sẽ được tư vấn phác đồ theo dõi và điều trị dự phòng phù hợp. Đây là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe của cả mẹ lẫn con".

* Tên nhân vật đã thay đổi.