Theo quan niệm dân gian, cá là thực phẩm tanh, lạnh bụng, thường tránh dùng cho những người ốm yếu. Nhưng cá chép không theo quy luật ấy.
Trong suốt tuổi thơ tôi, cá chép là món ăn được mẹ tẩm bổ mỗi khi nhà có người ốm mệt. Nồi cháo cá chép của mẹ như một liều thuốc giải cảm thần kì mỗi khi chị em tôi đổ bệnh. Đôi, ba con chép to bằng bàn tay người lớn được mẹ tôi cẩn thận đánh vẩy, bỏ mang, rửa sạch, rồi đem luộc cùng nhánh gừng đập dập, chút muối trắng.
Cá vừa chín tới, gỡ lấy thịt để riêng. Còn phần đầu và xương, mẹ giã nhỏ, lọc lấy nước nấu cháo cho ngọt. Bốc vài nắm gạo thơm, mẹ cho nước luộc cá vào, ninh một nồi cháo thật nhuyễn.
Trong lúc chờ cháo chín, mẹ tôi phi hành củ thật vàng, cho phần thịt cá đã gỡ xương vào xào săn, nêm một chút nước mắm ngon, mùi thơm tỏa ra ngào ngạt, gọi mời. Hành hoa, rau thì là cũng được rửa sạch, thái khúc ngắn để sẵn sàng cho vào nồi cháo. Cháo chín nhừ, đặc sánh, mẹ cho thịt cá xào thơm vào khuấy thật đều, nêm gia vị, đợi một chút cho phần ngọt ngon của cá hòa quyện vào cháo, rồi rắc hành hoa, thì là, một chút tiêu bột, múc thật nhanh ra bát.
Mẹ hối hả giục chị em tôi ăn thật nhanh khi cháo còn nóng. Bát cháo nóng hổi, ngọt thơm, ăn đến đâu mồ hôi mẹ, mồ hôi con túa ra đến đấy. Ăn xong bát cháo thì sự mệt mỏi, cảm mạo cũng như biến mất, chỉ còn đọng lại hương vị tuyệt vời của cháo cá chép, sự ngọt ngào của tình mẹ thương con.
Khi tôi mang bầu, mẹ lại tiếp tục bồi dưỡng món cá chép để an thai với nhiều cách chế biến khác nhau: Cá chép hầm thuốc bắc, cá chép hấp ngải cứu... Theo y học cổ truyền, cá chép là loài cá lành tính, thịt cá chép có tác dụng lợi thủy, tiêu thũng, có thể dùng để trị phù nề do 5 chứng bệnh gây ra như phù do suy dinh dưỡng, do bệnh tim, thận, tiểu đường.
Vảy cá có tính bình, tác dụng cầm máu. Mật cá có vị đắng tính lạnh, không độc, có tác dụng thông ứ. Thịt cá chép chứa nhiều protid, lipid, khoáng chất và vitamin, vây cá chứa nhiều collagen, rất tốt cho trẻ em, người già, người mới ốm dậy.
Không sang trọng như cá hồi, cá ngừ, không khó mua như cá lăng, cá song, cá chép có mặt tại tất cả các khu chợ, với giá rất bình dân. Chỉ vài chục ngàn thôi bạn đã mua được một con cá chép tươi ngon để chế biến món ăn hấp dẫn, bổ dưỡng cho những người thân yêu.
Đó có thể là nồi lẩu cá chép om dưa xua tan cái lạnh se sắt của mùa đông, cá chép nấu canh chua dọc mùng giải nhiệt cho chiều hè oi ả, cá chép kho tiêu, cá chép xốt cà chua,... hay đơn giản hơn, chỉ cần rán giòn, chấm nước mắm tỏi ớt thôi, cũng đủ để ta nhớ mãi những bữa cơm gia đình ấm áp.
Cá chép dễ mua, dễ chế biến, nhưng khi đi chợ, cũng cần phải biết mẹo để lựa được một con cá thật ngon. Nên chọn con chép sông, mình cái dày và dài thuôn đều từ trên xuống dưới, thịt cá săn chắc, cá còn tươi sống. Sau khi đánh vảy, dùng muối và chanh chà xát nhẹ khắp bên trong và bên ngoài con cá để làm sạch nhớt, khử mùi tanh. Đến lúc này, dù chế biến theo cách nào, các thành viên trong gia đình cũng có một món cá hấp dẫn.