Chính quyền địa phương 2 cấp: Rà soát khắc phục tình trạng thừa, thiếu cán bộ

Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đang được triển khai với nhiều kỳ vọng về cải cách và nâng cao hiệu quả quản lý. Tuy nhiên, công tác cán bộ - yếu tố cốt lõi của quá trình này đang đối mặt với không ít thách thức.

Tồn tại tình trạng thừa - thiếu cán bộ

Việc chuyển đổi sang mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực, đặc biệt trong công tác cán bộ và tổ chức bộ máy. Theo báo cáo mới nhất, các cơ quan hành chính các cấp đã cơ bản được kiện toàn tổ chức, bố trí đủ nhân sự và phân định rõ chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền. Các chế độ, chính sách bước đầu được thực hiện đồng bộ, tạo nền tảng pháp lý và thực tiễn quan trọng cho vận hành mô hình mới.

Đáng chú ý, bộ máy hành chính đã được tinh gọn mạnh mẽ thông qua việc giảm số lượng cơ quan chuyên môn và đầu mối trung gian. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm ngân sách mà còn rút ngắn thời gian xử lý công việc. Trách nhiệm của người đứng đầu cũng được đề cao thông qua cơ chế kiểm tra, giám sát thường xuyên từ trung ương đến địa phương.

Song song với đó, công tác cải cách thủ tục hành chính và chuyển đổi số đạt nhiều tiến bộ. Nhiều địa phương đã áp dụng công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) vào quản lý, điều hành, giúp việc tiếp nhận và giải quyết hồ sơ ngày càng minh bạch, đúng hạn, từ đó củng cố niềm tin của người dân.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà thẳng thắn chỉ ra rằng quá trình triển khai vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập. Về đội ngũ cán bộ, công chức ở cấp xã nhiều nơi chưa đáp ứng được yêu cầu mới. Tình trạng thừa-thiếu cán bộ vẫn tồn tại, đặc biệt trong các lĩnh vực chuyên môn sâu như công nghệ thông tin, tài chính, đất đai, giáo dục và y tế. Công tác tuyển dụng nhân lực chuyên ngành gặp trở ngại do thiếu nguồn tuyển và hạn chế về hợp đồng.

Bộ trưởng nhấn mạnh: “Theo tổng hợp của chúng tôi, hiện nay bình quân mỗi xã có khoảng 41 cán bộ, công chức. Tôi cho rằng số lượng như vậy là không thiếu. Số công chức cấp xã chưa đáp ứng được vị trí việc làm về chuyên môn, nghiệp vụ chỉ khoảng 5%, cũng không phải là lớn, song điều quan trọng ở đây là năng lực, trách nhiệm và sự chủ động, khả năng thích ứng với việc vận hành chính quyền địa phương 2 cấp.”

Ngoài ra, hệ thống giải quyết thủ tục hành chính ở nhiều địa phương còn bất cập, thường xuyên gặp lỗi kỹ thuật, gây gián đoạn xử lý hồ sơ. Việc liên thông dữ liệu quốc gia với địa phương chưa đồng bộ, đặc biệt trong các lĩnh vực như đất đai, hộ tịch và bảo hiểm xã hội, dẫn đến khó khăn cho người dân và doanh nghiệp.

Công tác phân cấp, phân quyền cũng gặp vướng mắc khi một số văn bản quy phạm pháp luật và thủ tục hành chính chưa được điều chỉnh kịp thời. Nhiều địa phương lúng túng, thiếu chủ động trong tổ chức thực hiện, đặc biệt ở các lĩnh vực như quản lý đất đai, tài chính và hoạt động đối ngoại ở cấp xã do thiếu hướng dẫn cụ thể. Hạ tầng công nghệ thông tin tại nhiều nơi chưa đồng bộ, còn tồn tại “điểm nghẽn”, nhất là ở các địa bàn đông dân cư.

Tăng cường cán bộ chuyên sâu cho cấp xã

Trước những thách thức trên, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà đã đề xuất đến 15/10, các Bộ, ngành cần khẩn trương rà soát, hoàn thiện thể chế, bổ sung và sửa đổi các văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành, đặc biệt trong các lĩnh vực tài chính, đất đai, khoa học công nghệ, tư pháp, xây dựng, nông nghiệp và môi trường.

Một trong những giải pháp cấp thiết là tăng cường nhân lực cho cấp xã, đặc biệt trong các lĩnh vực chuyên môn sâu. Bộ trưởng nhấn mạnh: “Một số địa phương như Hải Phòng, Thanh Hóa, Hà Nội, Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh đã làm rất tốt việc tăng cường cán bộ, công chức cấp tỉnh về hỗ trợ cấp xã, góp phần tháo gỡ khó khăn và nâng cao hiệu quả quản trị ở cơ sở. Đây là việc rất lớn, cần được chú trọng và tập trung cao để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ”.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ cũng cho rằng cần đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ thông tin, tổ chức tập huấn, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức nhằm đảm bảo kết nối liên thông, phục vụ hiệu quả công tác chỉ đạo, điều hành và cung cấp dịch vụ công trực tuyến.

Bộ trưởng cũng đề nghị các địa phương khẩn trương thành lập đơn vị sự nghiệp công lập cung ứng dịch vụ công cơ bản, thiết yếu ở cấp xã, đồng thời củng cố các lĩnh vực đang gặp khó khăn như hoạt động khuyến nông ở cơ sở, theo chỉ đạo của Bộ Chính trị và Thủ tướng Chính phủ.

Thủ tướng Chính phủ cũng đã yêu cầu các địa phương tiếp tục rà soát, đánh giá thực trạng đội ngũ cán bộ, công chức, nhất là ở cấp xã, để khắc phục tình trạng thừa, thiếu hoặc không đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Kết quả đánh giá cần được báo cáo Bộ Chính trị và Chính phủ trước ngày 15/10/2025 thông qua Ban Tổ chức Trung ương và Bộ Nội vụ.

Các chuyên gia cũng đưa ra ý kiến rằng ngoài việc bồi dưỡng, đào tạo thường xuyên, các địa phương nên tổ chức sát hạch để rà soát, phân loại công chức, xác định ai đáp ứng và ai chưa đáp ứng yêu cầu. Điều quan trọng là đào tạo phải dựa vào vị trí việc làm, sát với nhu cầu thực tế, không chỉ dừng ở chuyên môn mà còn tập trung vào kỹ năng xử lý công việc và ứng dụng công nghệ thông tin, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số, xây dựng chính quyền số, xã hội số.