Chung tay xây dựng một xã hội không ma túy

Phòng hơn chống

"30 năm trước tôi là một người nghiện ma túy khi đang ngồi trên ghế nhà trường. Ngày đó, tôi không có được các kỹ năng cần thiết, cũng không được ai dạy cho về tác hại của ma túy như thế nào. Tôi đã dính vào ma túy vì sự ngông cuồng của tuổi trẻ, vì sự thiếu hiểu biết. 

Ma túy đã lấy đi tất cả ước mơ khát vọng tuổi thanh niên của tôi, đẩy tôi và gia đình đến tận cùng của đau khổ và sự kỳ thị. Bố tôi ngày đó là Phó Chủ tịch Hội Cựu chiến binh thị trấn nhưng rồi phải từ chức vì "không đủ uy tín làm lãnh đạo". 

Mẹ tôi, một bác sĩ, một cựu thanh niên xung phong, nhưng khi xách làn đi chợ cũng không ai bán đồ ăn bởi họ cho rằng, bán cho thằng nghiện ăn rồi phá xóm, phá làng…". Những chia sẻ của TS. Lê Trung Tuấn, Chủ tịch Hội đồng Quản lý Viện Nghiên cứu và ứng dụng phòng, chống ma túy PSD, tại một diễn đàn nói về tác hại của ma túy đã khiến cả khán phòng lặng đi.

Từ một nạn nhân của ma túy, bị đẩy đến tận cùng của đau khổ và sự kỳ thị, ông Tuấn đã thức tỉnh, cai nghiện thành công và quay lại cống hiến cho cuộc chiến chống ma túy. 

"Tôi chỉ có một khát vọng tột cùng đó là làm sao trong cuộc đời góp phần vào việc phòng ngừa ma túy, phòng, chống ma túy để không còn thấy những nỗi đau như ngày đấy bố mẹ tôi từng trải qua. Tôi đã chứng kiến rất nhiều cuộc đời đau đớn hơn cả mình, những em bé mồ côi vì bố mẹ nghiện ma túy, nhiễm HIV/AIDS rồi ra đi", ông Lê Trung Tuấn chua xót nói.

Theo thống kê từ Bộ Công an, tính đến tháng 4/2025, toàn quốc có 369.359 người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy, người nghi sử dụng trái phép chất ma túy và người bị quản lý sau cai nghiện ma túy. Điều đáng lo ngại là gần 80% người nghiện hiện nay dưới 25 tuổi, thậm chí nhiều em chỉ mới 10-12 tuổi đã bị dụ dỗ sử dụng.

Nghiên cứu của Viện PSD trên hàng chục nghìn học sinh cho thấy một thực trạng đáng báo động khi 87%-88% cha mẹ không hiểu biết gì về phòng, chống ma túy, không nhận thức được con đường sử dụng ma túy, công cụ sử dụng ma túy ra sao. Điều này khiến việc can thiệp, phòng ngừa sớm cho con cái gần như "bất khả thi". 

"Để đến khi con cháu đã nghiện ma túy rồi, nửa đêm náo loạn, xách dao đi tìm bố mẹ, ông bà thì tất cả đã quá muộn", ông Lê Trung Tuấn cảnh báo. Nếu cha mẹ được tiếp cận sớm với hệ thống tài liệu, được trang bị kỹ năng nhận biết và phòng ngừa thì con đường ngăn chặn một thanh niên bước vào "con đường nghiện ngập" sẽ sớm hơn. 

Theo ông Tuấn, việc truyền thông đúng, đủ, nâng cao nhận thức trong xã hội chính là "phòng tuyến", là việc "tạo ra hệ miễn dịch cho toàn xã hội". Nếu bố mẹ nào cũng được trang bị kiến thức và kỹ năng, học sinh nào cũng được cung cấp thông tin, tệ nạn ma túy sẽ bị chặn đứng. 

"Tôi mong muốn trong vòng 5 năm tới, mỗi gia đình sẽ có một cuốn tài liệu về phòng, chống ma túy dành cho phụ huynh và một cuốn dành cho học sinh gối đầu giường. Có như vậy chúng ta mới có thể ngăn ngừa ma túy từ khi còn trong trứng nước", ông Tuấn nói.

Cần truyền thông đúng cách

Thiếu tướng Vũ Hùng Vương, Phó Chủ tịch thường trực Hội Cựu Công an nhân dân Việt Nam, người từng giữ chức Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Cảnh sát Phòng, chống tội phạm (Bộ Công an), nhấn mạnh: Ma túy đang len lỏi vào mọi ngóc ngách của xã hội, với nhiều loại hình và thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt. 

Tội phạm ma túy vì lợi nhuận khổng lồ, không từ bất kỳ thủ đoạn nào để đưa ma túy đến mọi đối tượng, từ người lớn đến trẻ em, thanh thiếu niên. Chúng ngụy trang ma túy dưới nhiều hình thức như bánh kẹo, nước ngọt, "nước vui", "tem lưỡi", "kẹo bay"... khiến người dân, đặc biệt là giới trẻ, dễ dàng mắc bẫy mà không hay biết hiểm họa.

Ông Vũ Hùng Vương cho rằng, cần đẩy mạnh truyền thông nhưng nếu truyền thông không đúng cách, chỉ tập trung vào những yếu tố giật gân, mô tả tội ác hoặc thủ đoạn quá chi tiết, đôi khi sẽ phản tác dụng, khơi gợi sự tò mò, đặc biệt đối với người trẻ. 

Bên cạnh đó, Thiếu tướng Vũ Hùng Vương nhấn mạnh sự cần thiết phải thay đổi quan niệm sai lầm về cai nghiện ma túy. Lâu nay, nhiều tài liệu truyền thông thường tuyên truyền rằng ma túy là phức tạp, đã nghiện thì không thể cai được. Quan điểm này là hoàn toàn sai lầm, gây ra tâm lý bi quan, buông xuôi cho cả người nghiện và gia đình họ. 

Thay vào đó, chúng ta cần truyền tải thông điệp rằng cai nghiện là một "cuộc chiến" rất khó khăn nhưng hoàn toàn có thể làm được. "Cuộc chiến" đó đòi hỏi quyết tâm cao độ của người nghiện, sự đồng hành của gia đình và sự hỗ trợ chuyên sâu của cộng đồng, cơ quan chuyên môn. 

Việc tuyên truyền cần dẫn chứng những trường hợp thành công, điển hình như TS. Lê Trung Tuấn, người đã vượt qua ma túy để trở lại cuộc sống bình thường và cống hiến cho xã hội. Mặc dù tỉ lệ cai nghiện thành công mới đạt khoảng 20%-30% nhưng mỗi trường hợp cai nghiện thành công là một cuộc đời được cứu vớt, là niềm hy vọng cho những người khác.

Thiếu tướng Vũ Hùng Vương nói rằng, trước đây Bộ luật Hình sự năm 1999 đã từng có quy định về tội sử dụng trái phép chất ma túy, mang lại hiệu quả rất lớn trong phòng ngừa. Tuy nhiên, sau khi Bộ luật Hình sự (sửa đổi) năm 2013 bỏ tội danh này (coi người nghiện là người bệnh), số người nghiện ma túy tăng rất nhanh. 

Việc tái lập quy định này sẽ là một biện pháp răn đe mạnh mẽ, góp phần kiềm chế sự gia tăng của tệ nạn ma túy. Phó Chủ tịch thường trực Hội Cựu Công an nhân dân Việt Nam nhấn mạnh phương châm của Ủy ban Quốc gia phòng, chống ma túy là "lấy phòng ngừa là chính". 

Trong đó, phòng ngừa xã hội, đặc biệt là thông qua biện pháp truyền thông, tuyên truyền đóng vai trò cơ bản và nền tảng. Việc truyền thông rộng rãi cần tập trung vào việc phơi bày phương thức, thủ đoạn của tội phạm nhằm nâng cao nhận thức để người dân, đặc biệt là thanh thiếu niên, biết cách phòng tránh. 

Gieo hy vọng cho người nghiện và gia đình, khuyến khích họ dũng cảm đối mặt và tìm kiếm sự giúp đỡ.

"Cuộc chiến chống ma túy là một hành trình lâu dài, khó khăn và đầy thách thức. Đó không chỉ là vấn đề của một quốc gia mà còn là vấn đề toàn cầu. Tuy nhiên, với sự vào cuộc quyết liệt của các cấp chính quyền, các cơ quan chức năng, sự chủ động đổi mới trong công tác tuyên truyền, đặc biệt là sự đồng lòng, chung tay của cả cộng đồng, chúng ta hoàn toàn có thể kiềm chế, ngăn chặn và tiến tới mục tiêu xây dựng một xã hội không ma túy", Thiếu tướng Vũ Hùng Vương tin tưởng.