Chuyên gia khuyến cáo nguy cơ với sức khỏe từ việc ăn cá sông Tô Lịch

Mới đây, TP Hà Nội chính thức dẫn nước từ hồ Tây về sông Tô Lịch bằng tuyến ống riêng dài khoảng 1,5 km. Nguồn nước bổ cập được kỳ vọng sẽ góp phần "hồi sinh" dòng sông vốn lâu nay nổi tiếng ô nhiễm bậc nhất Thủ đô. 

Nhiều du khách quốc tế từng coi đây là hệ thống cống mở của Hà Nội chứ không gọi là dòng sông. Chỉ sau một vài ngày, nhiều thay đổi tích cực đã được ghi nhận: màu nước chuyển xanh, mùi hôi giảm đáng kể. Đặc biệt, sự xuất hiện của cá, ốc, lươn... khiến nhiều người dân tỏ ra thích thú.

Không ít người dân đã tranh thủ buổi chiều ra sông với vợt lưới, thậm chí có người trèo ra tận miệng ống xả nước để vớt cá. Những con cá chép, cá trắm tươi rói nặng từ vài lạng đến nửa cân dễ dàng bị đánh bắt. Một số loài sống tầng đáy như cá quả, chạch, lươn cũng được đánh bắt.

Tuy nhiên, việc tiêu thụ những con cá này lại tiềm ẩn nguy cơ về sức khoẻ. PGS. Tuyết Hạnh, chuyên gia Sức khoẻ môi trường, cho rằng, mặc dù chưa có đánh giá nguy cơ đầy đủ, nhưng với các số liệu thứ cấp, có thể nhận định việc thường xuyên tiêu thụ cá từ sông Tô Lịch không hề an toàn. 

Chị phân tích, nguồn nước từ hồ Tây chỉ góp phần cải thiện bề mặt dòng chảy, pha loãng nồng độ các chất ô nhiễm chứ chưa làm thay đổi ngay nồng độ ở lớp bùn đáy đã tích tụ hàng chục năm qua. Trong lớp bùn đó, nhiều kim loại nặng và các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân huỷ (POPs) rất độc hại, trong đó nhiều chất được xếp vào nhóm các chất gây ung thư ở người vẫn đang tồn tại với nồng độ cao.

"Các loài cá sống ở tầng đáy như cá trê, cá quả, lươn, chạch… đặc biệt dễ tích tụ các chất độc hại này với dư lượng cao. Nếu người dân ăn thường xuyên, mức phơi nhiễm sẽ cao, có thể tăng nguy cơ bị ảnh hưởng sức khoẻ mãn tính, thậm chí tăng nguy cơ bị ung thư. Ăn một vài lần có thể chưa gây hậu quả ngay, nhưng tiêu thụ thường xuyên sẽ rất đáng lo ngại. Ngoài ra con người thường đã phơi nhiễm với nhiều kim loại nặng độc hại như chì, cadimi, thuỷ ngân và các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân huỷ từ nhiều nguồn khác nhau. Do đó, không nên tiêu thụ loài cá ở tầng đáy của sông Tô Lịch", PGS Tuyết Hạnh cảnh báo.

Vị chuyên gia nhấn mạnh thêm rằng, sự xuất hiện của các loài sinh vật trong sông Tô Lịch là một tín hiệu tích cực cho thấy mức độ ô nhiễm môi trường nước bước đầu có giảm, chỉ số oxy hòa tan (DO) có thể đã được cải thiện. Nhưng đây chỉ là một chỉ báo sinh học phản ánh sự thay đổi chất lượng môi trường nước, chứ không có nghĩa là nguồn thực phẩm này đã trở nên an toàn. 

"Ở các nước phát triển, cán bộ sức khoẻ môi trường thường đưa ra khuyến cáo không nên ăn cá, cua, tôm, ốc… đánh bắt từ các dòng sông, kênh rạch, ao hồ ô nhiễm, bởi các hoá chất độc hại tích tụ trong cơ thể sinh vật thường rất khó loại bỏ. Việt Nam cũng cần có cảnh báo tương tự để bảo vệ sức khỏe cộng đồng", chị nói.

Một điểm khác được chuyên gia lưu ý là các hoá chất độc hại trong môi trường nước sông Tô Lịch, đặc biệt là các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân huỷ thường bám vào các lớp bùn đáy, không dễ phân hủy hay hòa tan. Điều này khiến các loài sinh vật kiếm ăn ở tầng đáy thường tích tụ các chất độc hại với nồng độ lớn hơn so với các loài khác. "Cá sống được ở đó không đồng nghĩa chúng sạch và an toàn. Chính vì thế, việc đánh bắt và đưa vào bữa ăn gia đình tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khoẻ", chị nói thêm.

Trước thực trạng nhiều người dân đổ xô đi bắt cá, PGS Tuyết Hạnh khuyến cáo nên truyền thông tới cộng đồng để tránh hình thành thói quen nguy hiểm. "Người dân cần được thông tin rằng sự thay đổi trong vài ngày qua về màu nước của dòng sông không đồng nghĩa với các loài cá ở sông Tô Lịch là an toàn. Người dân chưa nên đánh bắt và tiêu thụ cá từ sông Tô Lịch, đặc biệt là các loài tầng đáy. Đây là nguy cơ sức khỏe cần được thông tin tới cộng đồng", chị nhấn mạnh.