Nữ hoàng Mary Stuart cất tiếng khóc chào đời tại cung điện Linlithgow (Scotland) ngày 7/12/1542, là con gái vua James V của Scotland và người vợ Pháp có tên Marie. Cha qua đời chưa đầy một tuần sau khi bà ra đời, Mary trở thành nữ hoàng Scotland lúc mới 6 ngày tuổi.
Lo lắng về quan hệ giữa Scotland và Anh sẽ trở nên xấu đi, năm 1543, vua Henry VIII của nước Anh đã đề xuất một cuộc hôn nhân chính trị nhằm củng cố liên minh giữa hai bên. Ông muốn nữ hoàng Mary lấy con trai của mình là hoàng tử Edward. Căng thẳng chính trị giữa hai quốc gia bắt đầu xuất hiện kể từ đó bởi quốc hội Scotland từ chối cuộc hôn nhân sắp đặt này. Vua Henry VIII đã quyết định xâm lược Scotland và muốn nữ hoàng trẻ tuổi làm con dâu mình, khiến Mary phải di chuyển chỗ ở liên tục từ lâu đài này sang lâu đài khác.
 |
| Chân dung của Mary Stuart, tác phẩm của François Clouet. |
Để thoát khỏi bàn tay của người Anh, năm 1548, khi mới 6 tuổi, bà được đưa sang Pháp và nuôi dạy trong hoàng gia Pháp, lúc này ở Scotland được cai trị bởi các nhiếp chính. Đến tuổi trưởng thành, nữ hoàng Mary Stuart là một trong những người đẹp quyến rũ ở châu Âu thế kỷ XVI. Trời phú cho một vẻ đẹp nghiêng nước nghiêng thành nhưng cuộc đời bà đầy ắp những sóng gió cùng các biến cố của lịch sử.
Năm 1558, bà kết hôn với thái tử nước Pháp Francis. Năm 1559, thái tử Francis đăng quang ngôi vua và trở thành vua Francis II, Mary trở thành hoàng hậu Pháp. Tuy nhiên, cuộc hôn nhân này không kéo dài được bao lâu bởi nhà vua mất 1 năm sau hôn lễ. Trở về Scotland, nữ hoàng Mary Stuart kết hôn với người em họ Henry Stewart nhưng cuộc hôn nhân không hạnh phúc. Trong cuộc nổi loạn ở Scotland năm 1567, sau khi Henry Stewart bị giết chết, nữ hoàng Mary Stuart bị bắt giam. Mary hy vọng cuối cùng sẽ được thừa hưởng ngai vàng theo quyền thừa kế. Tuy nhiên, cuộc nổi loạn của các quý tộc Scotland xảy ra trong năm đó khiến bà bị bắt giam tại lâu đài Lochleven hẻo lánh trên biển. Bà đã gửi thư cầu khẩn Nữ hoàng Elizabeth I của nước Anh và hoàng hậu nước Pháp giúp đỡ để bà được tự do nhưng đều vô vọng. Không lâu sau đó, bà bắt đầu vạch kế hoạch cho cuộc vượt ngục.
 |
| Mary trong thời gian bị giam cầm, tác phẩm của Nicholas Hilliard. |
Sử sách châu Âu đã ghi nhận cuộc vượt ngục của nữ hoàng Mary Stuart là một trong những vụ đào thoát vĩ đại và kịch tính nhất trong lịch sử. Trong nỗ lực đầu tiên vào tháng 3/1568, Mary cải trang thành một người thợ giặt và tìm cách thoát khỏi toà lâu đài bằng thuyền.
Song bà đã bị nhận dạng khi những người chèo thuyền mà bà thuê phát hiện ra bàn tay quý tộc và khuôn mặt tuyệt đẹp của bà. Điều đáng nói là bà đã tự quay trở lại lâu đài nơi bà bị giam giữ mà không để cho lính gác biết được kế hoạch của mình.
Không hề nản chí, Mary Stuart tiếp tục kế hoạch lần 2 vào ngày 2/5/1568. Với sự giúp đỡ của một trẻ mồ côi mà bà đã kết thân được lúc ở lâu đài, bà đã thoát ra ngoài, vượt biển trở về đất liền. Tại đây bà đã lấy trộm một con ngựa từ chuồng ngựa của những kẻ đã giam giữ bà và trốn thoát.
 |
| Hình của Mary Stuart tại Tu viện Westminster, nước Anh. |
Sau khi trốn thoát thành công khỏi nơi giam cầm ở Scotland, bà sang Anh với hy vọng sẽ được người em họ là nữ hoàng Anh Elizabeth I giúp bà phục ngôi. Tuy vậy, sự hiện diện của bà bị nữ hoàng Elizabeth I coi là một mối nguy hại vì lo sợ Mary Stuart sẽ trở thành một đối thủ nguy hiểm.
Elizabeth I đã tống giam Mary suốt 19 năm trời trong pháo đài Carlisle. Dưới sự theo dõi chặt chẽ, bà bị quy là có liên quan đến hàng loạt các âm mưu chống lại Nữ hoàng Elizabeth I và cuối cùng bị kết án tử hình. Nữ hoàng Mary Stuart bị xử tử vào ngày 8/2/1587. Năm 1603, sau cái chết của Nữ hoàng Elizabeth I, con trai của Mary lên ngôi và trở thành vua James I của nước Anh.