Đệ nhất gà xương đen đất Tây Bắc

Bản Chống Tông, (xã Chế Cu Nha, huyện Mù Cang Chải, Yên Bái) nằm tít trên núi cao. Nơi này nổi tiếng vì nuôi được nhiều gà xương đen. Gia đình anh Hờ Nủ Páo là một trong những hộ nuôi được nhiều gà nhất. Trang trại của anh Páo nằm trong rừng sâu. Vợ chồng anh chuyển lên nơi đèo mây hút gió này để nuôi dê và thả gà đen. Anh Páo vốn là người hiếu khách. Gặp nhau giữa chốn rừng sâu, anh không giấu được niềm vui: “Ấy dà, người Mông bảo có người đến nhà là có thêm niềm vui rồi. Gặp nhau nơi núi non này nữa thì càng quý”. Chưa dứt câu, anh đã quay sang nói với vợ bắt thịt con gà xương đen to nhất đàn để đãi khách.

Sống trên đỉnh núi cao hơn 2.000m so với mặt nước biển nên nơi này quanh năm lạnh giá. Mặt trời đã đứng bóng mà chúng tôi vẫn xuýt xoa vì rét. Vợ anh Páo lúi húi trong bếp làm gà, còn anh Páo đưa 2 bàn tay khum khum lên miệng tạo thành chiếc loa tay rồi hú lên một tràng dài. Tựa như mệnh lệnh của vị tổng chỉ huy, tiếng hú của anh Páo vừa dứt, đám gà ở đâu chạy về đông đủ. Đám gà đen nhanh nhẹn như gà rừng cùng hướng về phía ông chủ đợi ăn. Anh Páo vung tay ném cho chúng nắm ngô, đám gà được phen chen chúc nhặt thức ăn. Nhìn đàn gà với niềm tự hào, anh Páo bảo: “Giống gà xương đen này sống trên núi phát triển rất tốt. Nhiều người đưa nó về miền xuôi nuôi, chúng không phát triển được. Dường như nó không hợp thủy thổ”.

Giống gà quý của bà con người Mông thơm ngon, nổi tiếng này còn được gọi là gà thuốc.

Bao đời nay, người Mông sống trên núi cao, giống gà đen tuyền này có từ bao giờ cũng không ai nhớ rõ. Anh Páo đang mải miết nói về giống gà quý của người Mông, vợ anh ở bếp gọi với ra: “Gà chín rồi. Anh Páo vào chặt giúp em”. Vốn là người thạo “tay dao tay thớt”, thoáng cái anh Páo đã vớt con gà luộc trong nồi ra.

Thứ gà đen tuyền này khi luộc xong, thịt chúng cũng có màu đen. Hơi nóng từ con gà bay phảng phất trong ngày đông mang theo mùi hương thoang thoảng của rừng. Nồi nước vẫn còn đang sôi sùng sục, anh Páo bỏ vào đó nắm rau cải mèo non mơn mởn.

Nội tạng của gà xương đen cũng có màu đen nháy. Với trên gác bếp túi nấm rừng, anh Páo lấy xuống làm món xào. Chỉ sau vài phút, món nấm rừng xào lòng gà thơm nức đã được anh Páo làm xong. Bữa cơm giữa rừng với rượu ngô thơm nứt chai, món nhắm là thứ gà hảo hạng của người Mông quả là đáng nhớ. Chấm một miếng thịt gà cùng nước mắm gừng đặc biệt của người dân tộc Mông thật không còn gì bằng.

Theo anh Páo, người Mông gọi là gà đen vì giống gà này có lông đen, thịt đen, xương đen. Vóc dáng giống như gà ri ở dưới xuôi, con trưởng thành chỉ nặng từ 1,2 đến 1,6kg. Thân hình gà thon nhỏ, chân cao, bay nhảy rất tốt. Do sống thả rông, hoang dã, loài gà này khá dữ, hay đánh nhau. Thịt gà xương đen không tanh, do lượng sắt trong thịt rất thấp. Đây là lý do vì sao nó được gọi là “gà thuốc”. Gà này cho hầm hạt sen rất tốt cho phụ nữ. Chẳng thế mà phụ nữ người Mông sinh nở, mẹ chồng thường nấu món gà hầm hạt sen cho con dâu.

Món ăn bổ dưỡng này rất thích hợp để tẩm bổ khi mới hết bệnh, cho bà bầu hay cho người thiếu dinh dưỡng. Không chỉ sử dụng thịt làm món ăn tẩm bổ, những bộ phận khác của gà xương đen cũng rất có giá trị như mật gà được dùng để chữa bệnh ho cho trẻ em, xương gà nấu thành cao để chữa bệnh run tay, run chân.

Gà xương đen được nuôi trong môi trường hoang dã nên chất lượng thịt tốt, ít mỡ. Theo các nhà khoa học, gà xương đen cung cấp lượng axit glutamic tới 3,87%, cao hơn gà ri, gà ác nên thịt gà có vị ngọt đậm. Hầu như gia đình người Mông nào ở đất Tây Bắc này cũng nuôi gà xương đen.

Thời gian gần đây, nhiều người đã mạnh dạn mở rộng chăn nuôi. Ông Mùa Dũng Dua là ông chủ có tiếng về nuôi gà, có hơn 20ha rừng, đàn gà xương đen lên tới 300 con. Ông Dua chia sẻ, sở dĩ gà xương đen thơm ngon nổi tiếng là do độ săn chắc, ngọt dai, hương vị đặc biệt và tính bổ dưỡng trong thành phần thịt gà. Từ nhỏ, khi chưa tròn tuổi, các con gà đen đã rất hiếu động, tập bay bằng đôi cánh và tính khí cũng có đôi phần hiếu chiến. Sự rèn luyện cơ bắp từ nhỏ đã khiến thịt gà xương đen chắc, ngon, đáng để thưởng thức.

Sách y học cổ truyền viết rằng, gà đen vị ngọt, tính bình; có công dụng bổ can thận, ích khí huyết, dưỡng âm thoái nhiệt, thường dùng để chữa các chứng bệnh hư nhược, tiêu khát (đái tháo đường), đi tả lâu ngày do tì hư, lị lâu ngày, chán ăn, khí hư, di tinh, hoạt tinh, nóng âm ỉ trong xương, ra mồ hôi trộm, kinh nguyệt không đều…