Đề xuất ban hành Luật Phòng chống bạo lực học đường, sau vụ nam sinh bị đánh, ép liếm biển số xe

Xao lãng việc giáo dục đạo đức, tâm lý cho học sinh

Những ngày qua, dư luận đặc biệt quan tâm đến vụ việc một nam sinh Trường THPT Minh Phú (Sóc Sơn, Hà Nội) bị nhóm 6 người bắt quỳ gối, bò và xin lỗi từng người, ép nam sinh này gọi họ là "bố" khi xin lỗi, ép liếm biển xe máy...

Trao đổi với phóng viên Báo Phụ nữ Việt Nam, PGS.TS Trần Thành Nam - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội nhận định vụ việc này là hồi chuông cảnh báo cho toàn xã hội về mức độ nghiêm trọng gây tổn thương sức khoẻ tâm thần của học sinh. Những vụ bạo lực đang tràn lan trong xã hội và công tác phòng chống bạo lực học đường tại Việt Nam nhiều thời điểm thiếu tập trung, mất kết nối và nhiều đứt gãy.

Ngành giáo dục đang lúng túng, bởi chúng ta có nhiều sự thay đổi trong những năm vừa qua. Giáo viên gần như dành toàn bộ tâm trí cho việc thích nghi với việc thay đổi sách giáo khoa, cập nhật chương trình, ứng dụng công nghệ mà xao lãng đi việc giáo dục đạo đức, tâm lý cho học sinh, PGS.TS Trần Thành Nam nhận định.

Theo Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục: "Đôi khi giáo viên không có kiến thức, hiểu chưa đúng, không được tập huấn về kỷ luật tích cực nên thay vì giáo dục tích cực giáo viên, nhà trường buông lỏng kỷ luật, xử lý hình thức hoặc bỏ mặc không giáo dục. Vì vậy, học sinh có những hành vi lệch chuẩn mới chớm không được khuyến cáo, không được xử lý dứt điểm. Bên cạnh đó, nhà trường bị áp lực về thành tích nên nhiều vụ bạo lực học đường sẽ xử lý theo hướng "xí xóa", hòa giải... để không ảnh hưởng đến danh tiếng, thành tích của nhà trường".

Chính vì nhà trường không xử lý ngay từ đầu nên "mầm mống" bạo lực này tiếp tục sinh sôi, nảy nở biến những ấm ức, mâu thuẫn nhỏ bùng phát trở thành vụ việc bạo lực học đường đau lòng, PGS.TS Trần Thành Nam nêu quan điểm.

Điều đáng lo ngại hơn là thực trạng bạo lực học đường ngày càng phức tạp, ngày càng trẻ hóa, mức độ tàn nhẫn và kích động ngày càng lớn hơn. Không chỉ là bạo lực thể chất, mà còn là bạo lực tinh thần, bạo lực kinh tế (trấn lột), bắt cóc, bắt nạt trên mạng. Thậm chí dùng hung khí để giải quyết mâu thuẫn nhỏ. Tội phạm ứng dụng cả công nghệ hiện đại để lừa đảo, gây hại, PGS.TS Trần Thành Nam đánh giá.

Về phía nhà trường, PGS.TS Trần Thành Nam cho rằng, tình trạng thiếu chuyên viên tâm lý học đường trong trường học phổ biến. Công tác triển khai tư vấn hỗ trợ tâm lý vẫn còn hình thức, vi phạm nhiều nguyên tắc của tham vấn dẫn đến mất niềm tin ở người học. Trong khi đó, giáo viên chỉ được đào tạo để dạy giỏi mà thiếu kỹ năng giáo dục, thiếu kỹ năng xử lý xung đột, quản lý cảm xúc. Nhà trường nhiều khi né tránh xử lý bạo lực vì sợ ảnh hưởng danh tiếng và "nể" phụ huynh.

"Trong giáo dục người học, nhà trường không thể làm việc một cách hời hợt. Không thể vì không được sử dụng các hình thức kỷ luật truyền thống mà không kỷ luật hoặc kỷ luật hình thức theo kiểu bỏ mặc, không giáo dục đứa trẻ", PGS.TS Trần Thành Nam nhấn mạnh.

Đối với giáo viên, theo PGS.TS Trần Thành Nam, nhiều giáo viên tổ chức hoạt động giáo dục, trò chơi, hoạt động trải nghiệm theo trend... nhưng không gắn với mục tiêu giáo dục. Nếu chỉ chơi mà không có mục tiêu giáo dục chỉ lãng phí thời gian nhưng hiện tượng này cũng không phải là hiếm. Có lẽ chính giáo viên cũng đang quá tải trước những đổi mới, họ cũng đang tổn thương sức khỏe tâm thần nên chỉ có thời gian hoàn thành nhiệm vụ của mình không còn thời gian quan tâm sâu sát đến học sinh.

Theo nhiều số liệu thống kê của ngành giáo dục, có tới 70% học sinh có hành vi bạo lực đến từ những gia đình có bất ổn như: ly hôn, bạo hành, cha mẹ thiếu quan tâm, đi làm ăn xa hoặc cha mẹ nghiện ngập. Ở nhà, trẻ không được dạy cách kiểm soát cảm xúc, không được lắng nghe, và chính cha mẹ cũng dùng bạo lực như một cách "giải quyết" vấn đề, bắt con phải "ngoan".

Hơn nữa, mạng xã hội tràn ngập nội dung bạo lực, nhưng lại thiếu sự kiểm soát và định hướng. Trẻ tiếp cận với nội dung xấu trên mạng nhiều gấp nhiều lần nội dung tích cực, khiến trẻ học được "bạo lực là quyền lực" từ chính những người lớn trên mạng.

"Đặc biệt, nhiều thiếu niên bị mất niềm tin vào những ứng xử lành mạnh, tốt đẹp. Nếu trong một xã hội hạnh phúc, các em sẽ có niềm tin vào người khác, phải có niềm tin rằng nếu mình đối xử tốt thì đối phương cũng sẽ tốt với mình. Chúng ta đã có nhiều chính sách nhưng triển khai nhiều năm vẫn đầy những lỗ hổng", PGS.TS Trần Thành Nam nhấn mạnh.

Cần quy định rõ trách nhiệm hiệu trưởng, giáo viên, phụ huynh và chính quyền để xảy ra bạo lực

Theo PGS.TS Trần Thành Nam, bạo lực học đường không chỉ là lỗi của học sinh, mà là sự đứt gãy, mất kết nối của cả hệ thống giáo dục và xã hội. Để ngăn ngừa bạo lực học đường, gia đình và nhà trường cần chủ động hơn trong việc giáo dục và quan tâm đến học sinh. Nhà trường cần đẩy mạnh công tác giáo dục tâm lý cho học sinh, thay vì chỉ tìm cách làm sao để dạy hết chương trình, làm đủ, đúng chính sách mới, hay coi trọng vấn đề kinh tế.

Dưới góc độ quản lý, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục cho rằng: "Cần ban hành Luật Phòng chống bạo lực học đường, trong đó quy định rõ trách nhiệm pháp lý của hiệu trưởng, giáo viên chủ nhiệm, phụ huynh và chính quyền địa phương khi để xảy ra bạo lực.

Rà soát việc thành lập và triển khai đơn vị chuyên trách về tâm lý học đường trong mỗi trường học. Đảm bảo đủ cơ sở vật chất, nhân sự làm được việc và làm theo đúng quy tắc đạo đức nghề nghiệp:,

Xây dựng cổng thông tin quốc gia của ngành giáo dục để giám sát thời gian thực và học sinh, phụ huynh có thể tố cáo, cảnh báo sớm các hành vi bạo lực, bắt nạt, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục nêu quan điểm.

PGS.TS Trần Thành Nam cũng chỉ ra rằng, các nhà trường cần đưa môn "Kỹ năng sống và quản lý cảm xúc" thành môn học bắt buộc, có điểm, có giáo viên chuyên trách. Giáo viên cũng cần được đào tạo cơ bản về năng lực nhận thức tổn thương sức khoẻ tâm thần, để nhận diện sớm các dấu hiệu bất thường về hành vi, cảm xúc của học sinh. Ngoài ra, chính giáo viên cũng phải có kỹ năng vệ sinh sức khoẻ tâm thần cho bản thân và hướng dẫn cho học sinh vệ sinh sức khoẻ tâm thần.

Xử lý kiên quyết các vụ bạo lực theo hướng nhân văn nhưng đến cùng đảm bảo phải cam kết thay đổi hành vi, không che giấu, không né tránh. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo dục và hệ thống giáo dưỡng của Bộ Công An, phán quyết toà án để tăng tính nghiêm minh với những học sinh không chịu thay đổi, đồng thời chính thức hoá việc hỗ trợ tâm lý cho cả nạn nhân và người gây hại như một dịch vụ được trả bảo hiểm, PGS.TS Trần Thành Nam nêu quan điểm.

Chia sẻ về những biện pháp cụ thể nhằm giáo dục học sinh từ phía các gia đình, PGS.TS Trần Thành Nam cho rằng, phụ huynh bắt buộc tham gia các buổi tập huấn kỹ năng làm cha mẹ tích cực, đặc biệt là kỹ năng giao tiếp, quản lý cảm xúc, quản lý stress và phát hiện dấu hiệu bất thường ở trẻ. Từng gia đình phải ký cam kết với nhà trường về việc phối hợp giáo dục, không đổ hoàn toàn trách nhiệm cho thầy cô và nhà trường. Bạo lực học đường không phải là "vấn đề của riêng nhà trường" mà là trách nhiệm của cả xã hội. Cũng không phải vấn đề của riêng Việt Nam, mà của nhiều quốc gia khác.

Một xã hội không thể phát triển bền vững nếu con em mình học cách giải quyết mâu thuẫn bằng dao, bằng nắm đấm, bằng bắt nạt, lừa đảo trên mạng hay bằng thù hận. Chúng ta cần dạy trẻ cách yêu thương, cho trẻ sống hạnh phúc trước khi dạy chúng cách thành công.

Nếu không hành động ngay bây giờ, chúng ta sẽ tiếp tục đánh mất những đứa trẻ - không chỉ bằng cái chết, mà còn bằng chính sự vô tâm của người lớn, PGS.TS Trần Thành Nam nhấn mạnh.