Đòn bẩy giúp Việt Nam xây dựng nền kinh tế AI năng động, tự chủ về công nghệ

Kiến tạo môi trường pháp lý thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia

Trình bày Tờ trình dự án Luật Trí tuệ nhân tạo Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành công nghệ mũi nhọn của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, mở ra nhiều cơ hội to lớn cho phát triển kinh tế - xã hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức, cấp bách về quản lý, đạo đức và an toàn mà các quy định pháp luật hiện hành chưa bao quát đầy đủ.

Luật Trí tuệ nhân tạo nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng và Nhà nước, tạo hành lang pháp lý đột phá cho trí tuệ nhân tạo; kiến tạo môi trường pháp lý thuận lợi để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia; đồng thời quản lý rủi ro, bảo vệ lợi ích quốc gia, quyền con người và chủ quyền số.

Như vậy, việc hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật sẽ là nền tảng vững chắc để quản lý và thúc đẩy hoạt động nghiên cứu, phát triển, triển khai và sử dụng trí tuệ nhân tạo ở Việt Nam. Việc có một Luật khung về Trí tuệ nhân tạo là cần thiết đề vừa bảo đảm tính ổn định của pháp luật, vừa cho phép thích ứng nhanh với sự phát triển của công nghệ, đồng thời phù hợp với xu thế lập pháp trên thế giới.

Dự thảo luật gồm 8 chương, 36 điều được kế thừa và bãi bỏ các quy định về trí tuệ nhân tạo tại Luật Công nghiệp công nghệ số; bổ sung các khoảng trống pháp lý để hoàn thiện pháp luật về trí tuệ nhân tạo. Luật cũng quy định về thúc đẩy hoạt động nghiên cứu, phát triển, cung cấp, triển khai và sử dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo; quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân liên quan; quản lý nhà nước đối với các hoạt động trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam…

"Việc có một Luật khung về Trí tuệ nhân tạo là cần thiết đề vừa bảo đảm tính ổn định của pháp luật, vừa cho phép thích ứng nhanh với phát triển của công nghệ, đồng thời phù hợp với xu thế lập pháp trên thế giới. Một đạo luật được thiết kế tốt sẽ là đòn bẩy giúp Việt Nam vượt qua các thách thức về hạ tầng, nhân lực, xây dựng một nền kinh tế AI năng động và khẳng định vị thế của một quốc gia có năng lực tự chủ về công nghệ", Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định.

Trí tuệ nhân tạo vì con người, vì sự phát triển bền vững

Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (KH,CN&MT) nhất trí với sự cần thiết ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo với các cơ sở trình bày trong Tờ trình của Chính phủ. Dự án Luật cơ bản đã bám sát chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Việc ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo là cần thiết để bổ sung và hoàn thiện khung pháp lý hiện có, thiết lập cơ chế quản lý thống nhất, đồng bộ, toàn diện và linh hoạt hơn, phù hợp với đặc thù của lĩnh vực AI; thúc đẩy hội nhập, công nhận lẫn nhau về công nghệ, qua đó nâng cao vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu và mở rộng hợp tác quốc tế trong lĩnh vực AI.

Dự thảo Luật đã thể chế hóa chủ trương của Đảng đặt ra tại Nghị quyết số 52-NQ/TW của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, Nghị quyết số 57-NQ/TW về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; cụ thể hóa quan điểm của Đảng về bảo đảm chủ quyền số, phát triển kinh tế tri thức, khuyến khích đổi mới sáng tạo và ứng dụng công nghệ trong mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội; cụ thể hóa các nội dung liên quan trong các kế hoạch của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Trên cơ sở đó, Ủy ban KH,CN&MT cho rằng, Cơ quan chủ trì soạn thảo cần tiếp tục rà soát, đánh giá kỹ hơn mức độ thể chế hóa các chủ trương, định hướng của Đảng, đặc biệt là về phát triển AI vì con người, vì sự phát triển bền vững; nâng cao năng suất lao động thông qua ứng dụng AI và cơ chế huy động nguồn lực xã hội, hợp tác công - tư trong phát triển hạ tầng dữ liệu, tính toán hiệu năng cao và đào tạo nhân lực AI; từng bước làm chủ một số công nghệ chiến lược, công nghệ số như AI; phát triển mạnh mẽ ứng dụng AI dựa trên dữ liệu lớn đối với các ngành, lĩnh vực quan trọng; thu hút, trọng dụng, giữ chân các nhà khoa học đầu ngành, các chuyên gia, các "tổng công trình sư" trong và ngoài nước về phát triển công nghệ AI… Mục tiêu là Việt Nam thuộc nhóm 3 nước dẫn đầu khu vực Đông Nam Á về nghiên cứu và phát triển AI đến năm 2030; thuộc nhóm 10 nước dẫn đầu thế giới về phát triển và triển khai các giải pháp AI mang lợi ích cao cho xã hội, người dân và quản trị hiện đại.

Bên cạnh đó, theo Ủy ban KH,CN&MT cần rà soát, đối chiếu kỹ lưỡng các quy định của dự thảo Luật với các luật hiện hành, nhất là một số nhóm luật cơ bản liên quan đến các lĩnh vực: hạ tầng số, dữ liệu, an ninh, an toàn; khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; doanh nghiệp, đầu tư và tài chính; giáo dục, đào tạo và phát triển nhân lực; đạo đức, xã hội, quyền và nghĩa vụ, trách nhiệm pháp lý. Đồng thời, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ với các dự án luật có liên quan.