Đón cơ hội "vàng" trước bối cảnh già hoá dân số

Tận dụng cơ hội dân số "vàng"

Hiện nay số người trong độ tuổi lao động ở nước ta đã trên 64 triệu người. Đây là dư lợi lớn của "dân số vàng" cho tăng trưởng kinh tế. Hơn nữa, với khoảng một nửa dân số trong độ tuổi lao động dưới 34 tuổi là thuận lợi cho việc tiếp thu khoa học, kỹ thuật và linh hoạt trong chuyển đổi nghề.

Chia sẻ tại hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5, khóa XI, một số vấn đề chính sách xã hội giai đoạn 2012 – 2020 và định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 được tổ chức ngày 20/9/2022 vừa qua, TS. Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội nhấn mạnh, từ năm 2010, nước ta đã bước vào thời kỳ dân số "vàng" và thời gian dân số "vàng" của Việt Nam dự kiến sẽ kết thúc vào năm 2036.

Điều này cho thấy, chúng ta còn một đoạn dài nữa để vận dụng thời cơ dân số "vàng" để thực hiện các chính sách kinh tế xã hội. Sau đó, bắt đầu vào quá trình già hóa dân số và chuẩn bị chăm lo cho người già nhiều hơn là chăm lo việc làm cho người bổ sung vào lực lượng lao động.

Nhiều thách thức để đón nhận già hóa dân số

Giai đoạn dân số "vàng" cũng tạo ra thách thức và thoáng chốc trôi qua rất nhanh vì bắt đầu từ năm 2040, Việt Nam sẽ bước vào thời kỳ dân số già. Theo GS. Nguyễn Đình Cử, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện Dân số, Gia đình và Trẻ em, Việt Nam cần chớp lấy thời cơ "dân số vàng" để cải thiện năng suất lao động, vì cơ hội này sẽ không quay trở lại, nếu có phải ít nhất 100 - 200 năm sau.

Sự thiếu hụt trầm trọng lao động kỹ thuật trình độ cao và lao động dịch vụ cao cấp trong các ngành thương mại, tài chính, ngân hàng, du lịch... là những thách thức không nhỏ đặt ra cho giai đoạn cơ cấu "dân số vàng". Đồng quan điểm về những hạn chế của thị trường lao động hiện nay, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, hiện nay tỷ lệ lao động có chứng chỉ còn thấp, mới đạt 26%, nhất là lao động quản lý, lao động chuyên gia. 

Thách thức với Việt Nam tới đây, theo ông Dũng, tốc độ già hóa của Việt Nam đang cao hơn mức dự báo. Ngay trước 2030, tiến trình già hóa dân số đã diễn ra rồi. Nếu không tranh thủ, tăng tốc nhanh để tận dụng thời cơ dân số "vàng" để phát triển đất nước thì dễ rơi vào cảnh chưa kịp phát triển đã lại phải quay sang lo gánh nặng an sinh xã hội.

Phát huy lợi thế dân số "vàng"

Chính vì vậy, thời kỳ cơ cấu dân số "vàng" là một cơ hội hiếm hoi và đây chính là cơ hội để Việt Nam cất cánh như một số nước trong khu vực. Được biết, nhiều quốc gia châu Á đã biết tận dụng triệt để cơ hội dân số "vàng" để tạo nên những kỳ tích trong phát triển kinh tế, đóng góp khoảng 1/3 vào tăng trưởng như Singapore, Nhật Bản, Hàn Quốc. Riêng Trung Quốc, cơ hội này đã mang lại 15% tăng trưởng kinh tế trong hơn 20 năm qua.

Để khắc phục những hạn chế và phát huy lợi thế của cơ cấu dân số "vàng", các chuyên gia cho rằng Nhà nước cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp gồm chính sách định hướng phát triển nguồn nhân lực trẻ, đặc biệt là nguồn nhân lực khoa học, kỹ thuật với chất lượng cao. Nhà nước cần có quy hoạch phát triển đa dạng các ngành nghề phù hợp với điều kiện của Việt Nam, cũng như xuất khẩu lao động ra nước ngoài nhằm tạo việc làm cho người lao động.

Việc lồng ghép các biến dân số vào các chính sách phát triển kinh tế – xã hội là rất cần thiết, trước hết là các kế hoạch về y tế, giáo dục, việc làm và an sinh xã hội. Đặc biệt, tích cực xây dựng và hoàn thiện chính sách thích ứng dần với xã hội già hóa nhanh.

Ngoài ra, lực lượng lao động trẻ cần nâng cao nhận thức về việc chuẩn bị kế hoạch và tích lũy cho tương lai, đặc biệt là tuổi già độc lập trên bốn khía cạnh đó là tài chính, sức khỏe, tinh thần, gắn kết xã hội. Điều này đồng nghĩa với bức tranh tương lai, nhóm dân số vàng nên là nhóm dân số già có thu nhập tốt, có sức khỏe tốt cũng như tham gia các hoạt động xã hội một cách năng động, giảm bớt gánh nặng cho xã hội trong giai đoạn già hóa.