Dự thảo Luật An ninh mạng và Công ước Hà Nội: "Hai đường ray" cho một mục tiêu chung

Công ước Hà Nội: Bước ngoặt toàn cầu về chống tội phạm mạng

Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) là công cụ pháp lý toàn cầu đầu tiên của Liên hợp quốc về phòng ngừa, điều tra và xử lý tội phạm mạng, được Liên hợp quốc thông qua cuối năm 2024 và mở ký tại Hà Nội vào ngày 25/10 vừa qua.

Công ước quy định một loạt nội dung: Từ hình sự hóa các hành vi tấn công mạng, xâm nhập trái phép hệ thống, can thiệp dữ liệu, gian lận trực tuyến, bóc lột trẻ em trên mạng… đến cơ chế hợp tác quốc tế về dẫn độ, tương trợ tư pháp, chia sẻ dữ liệu và chứng cứ điện tử, hỗ trợ kỹ thuật và nâng cao năng lực cho các nước đang phát triển.

Đặc biệt, Công ước Hà Nội yêu cầu mỗi quốc gia chỉ định một đầu mối liên lạc 24/7 để hỗ trợ khẩn cấp trong điều tra, truy tố và thu thập chứng cứ điện tử – một điểm then chốt giúp rút ngắn thời gian xử lý các vụ việc tội phạm mạng xuyên biên giới.

Việc Công ước được mở ký tại Hà Nội, với sự tham dự của Tổng Thư ký Liên hợp quốc, lãnh đạo cấp cao Việt Nam và hàng nghìn đại biểu quốc tế, không chỉ là dấu mốc ngoại giao, mà còn khẳng định vai trò và trách nhiệm của Việt Nam trong định hình trật tự pháp lý mới trên không gian mạng.

Trong bối cảnh đó, dự thảo Luật An ninh mạng đang được thảo luận tại Quốc hội chính là "mắt xích" quan trọng để chuyển hóa cam kết quốc tế thành cơ chế pháp lý cụ thể trong nước.

Dự thảo Luật An ninh mạng: Hoàn thiện khung pháp lý an ninh mạng

Dự thảo Luật An ninh mạng được xây dựng trên cơ sở hợp nhất Luật An ninh mạng 2018 và Luật An toàn thông tin mạng 2015, đã bổ sung những quy định cấp thiết trước bối cảnh công nghệ phát triển nhanh và tội phạm mạng ngày càng tinh vi.

Dự thảo Luật cụ thể hóa chủ trương "một việc chỉ giao cho một cơ quan chủ trì, chịu trách nhiệm chính" và thống nhất đầu mối quản lý nhà nước về an ninh mạng là Bộ Công an.

Về nội dung, dự Luật bổ sung nhiều điểm then chốt. Lần đầu tiên quy định rõ an ninh dữ liệu như một cấu phần hữu cơ của an ninh mạng, không chỉ dừng ở dữ liệu cá nhân mà bao gồm cả dữ liệu tổ chức, hạ tầng, dữ liệu trong truyền dẫn – phù hợp với xu thế coi dữ liệu là tài sản quốc gia, động lực của chuyển đổi số.

Dự thảo yêu cầu doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trên không gian mạng định danh, quản lý và cung cấp thông tin về địa chỉ IP cho lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng, khắc phục tình trạng "xin – cho" và chậm trễ khi truy vết tội phạm mạng.

Dự thảo quy định các đề án, dự án, chương trình ứng dụng công nghệ thông tin của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp nhà nước phải bảo đảm ít nhất 10% kinh phí cho an ninh mạng, theo đúng thông lệ quốc tế và chỉ đạo trước đó của Chính phủ.

Có thể khẳng định, dự thảo Luật An ninh mạng là bước nâng cấp toàn diện, hoàn thiện khung pháp lý quốc gia về an ninh mạng, đồng thời mở đường cho việc thực hiện hiệu quả Công ước Hà Nội.

Sự tương đồng về mục tiêu: Bảo vệ con người, chủ quyền và trật tự số

Có thể thấy, dự thảo Luật An ninh mạng của Việt Nam và Công ước Hà Nội có sự tương đồng sâu sắc về mục tiêu cốt lõi. 

Cả hai cùng hướng đến mục tiêu bảo vệ hệ thống thông tin và hạ tầng số quan trọng. Công ước Hà Nội yêu cầu các nước hình sự hóa hành vi tấn công hệ thống, can thiệp dữ liệu, phá hoại hạ tầng thông tin trọng yếu, còn dự thảo Luật An ninh mạng của Việt Nam tiếp cận theo hướng bảo vệ hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia, quy định rõ tiêu chuẩn an ninh, quy chuẩn kỹ thuật, cơ chế giám sát và ứng phó sự cố.

Về phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm mạng và tội phạm sử dụng công nghệ cao, Công ước Hà Nội thiết lập khung hợp tác điều tra, dẫn độ, tương trợ tư pháp và chia sẻ chứng cứ điện tử. Dự thảo Luật An ninh mạng quy định giao Bộ Công an là đầu mối quốc gia trong đấu tranh tội phạm mạng, kết nối với mạng lưới liên lạc 24/7 theo Công ước, bảo đảm thu thập, bảo quản chứng cứ điện tử đúng chuẩn mực quốc tế.

Về bảo vệ quyền con người, quyền riêng tư trong môi trường số, Công ước Hà Nội nhấn mạnh yêu cầu tôn trọng nhân quyền, quyền riêng tư. Dự thảo Luật An ninh mạng được xây dựng trong bối cảnh Việt Nam đã có Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, đồng thời tuân thủ Hiến pháp về bảo vệ quyền con người, tạo cơ sở để thiết kế các quy định chi tiết, cân bằng giữa an ninh và quyền riêng tư.

Về bảo vệ nhóm dễ bị tổn thương và môi trường mạng lành mạnh, Công ước đề cập đến các hành vi bóc lột, xâm hại trẻ em trên mạng, lừa đảo, gian lận xuyên biên giới. Dự thảo Luật An ninh mạng của Việt Nam cùng với các luật chuyên ngành khác tạo khung pháp lý để xử lý nội dung độc hại, lừa đảo trực tuyến, bảo vệ phụ nữ, trẻ em và người dùng trong nước.

Có thể khẳng định, dự thảo Luật An ninh mạng mà Quốc hội đang thảo luận và dự kiến thông qua vào ngày 10/12 tới cùng Công ước Hà Nội là "hai đường ray" song song, cùng hướng đến mục tiêu xây dựng một không gian mạng an toàn, lành mạnh, tôn trọng chủ quyền quốc gia và quyền con người.

Công ước Hà Nội tạo ra khung hợp tác toàn cầu, kết nối Việt Nam với mạng lưới phòng, chống tội phạm mạng của các quốc gia khác. Còn dự thảo Luật An ninh mạng giúp Việt Nam có đủ công cụ pháp lý, tổ chức bộ máy, nguồn lực và cơ chế để bảo vệ hệ thống thông tin, dữ liệu, người dân và doanh nghiệp.

Trong kỷ nguyên số, nơi mọi đường biên truyền thống bị "làm mờ" bởi dữ liệu và kết nối, việc ra đời đồng thời Công ước Hà Nội và Luật An ninh mạng là sự gặp nhau của tầm nhìn quốc gia và trật tự pháp lý quốc tế. Với việc triển khai nghiêm túc, đồng bộ, đây sẽ là nền tảng quan trọng để Việt Nam vững bước trên con đường trở thành quốc gia số an toàn, tin cậy và hùng cường.