Giải quyết ô nhiễm không khí: Kinh nghiệm từ đô thị thế giới

Người dân Thủ đô thở phào khi không khí ổn định trở lại

Những ngày cuối năm 2025, Hà Nội thường xuyên nằm trong nhóm những thành phố ô nhiễm nhất thế giới. Nhiều khu vực nội thành của Thủ đô ghi nhận chỉ số chất lượng không khí (AQI) lên tới 200-300, có những thời điểm chạm ngưỡng 350 (mức "nguy hại"), với nồng độ PM2.5 trung bình đo được có lúc vượt quá 250mg/m3. 

Từ chiều 13/12/2025, theo số liệu từ hệ thống quan trắc của Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), chỉ số AQI trên địa bàn Hà Nội liên tục giảm sâu, thoát khỏi ngưỡng ô nhiễm nặng. Đến sáng 14/12, nhiều trạm đo ghi nhận AQI ở mức tốt, cho thấy môi trường không khí an toàn cho các hoạt động ngoài trời.

Người dân Hà Nội tranh thủ ra ngoài để tận hưởng bầu không khí trong lành vào ngày 14/12

Cụ thể, khoảng 9h ngày 14/12, trạm đo tại khu vực Đại học Bách khoa Hà Nội ghi nhận AQI ở ngưỡng tốt (24). Tại công viên Nhân Chính, chỉ số này cũng ở ngưỡng tương đương với chỉ số ghi nhận là 26.

Sự "lột xác" nhanh chóng của bầu không khí Hà Nội được các chuyên gia lý giải là nhờ mưa kéo dài, cuốn trôi phần lớn bụi mịn lơ lửng trong không khí, kết hợp với gió Đông Bắc giúp khuếch tán các chất ô nhiễm ra khỏi khu vực đô thị.

Sự thay đổi này khiến nhiều người dân Hà Nội vô cùng vui mừng. Chị Mai Hoa, một cư dân ở phường Kim Liên, chia sẻ: "Mấy tuần trước, tôi phải đóng cửa suốt ngày, con cái ra đường phải đeo khẩu trang N95, cảm giác lúc nào cũng ngột ngạt. Sáng nay nhìn ra ngoài thấy trời trong veo, không khí thoáng đãng, thật sự là nhẹ nhõm". 

Chị Tùng, một cư dân sống tại chung cư cao tầng ở Định Công càng thấm thía hơn sự ảnh hưởng của ô nhiễm: "Nhà tôi ở tận tầng 25 nhưng bụi và khói vẫn len lỏi vào. Cả tuần qua tôi bị đau họng và cảm cúm, không dám mở cửa sổ dù là ban ngày. Đến sáng 14/12, thấy bầu trời xanh và chỉ số AQI giảm, tôi mới dám mở cửa thông gió".

Người dân Hà Nội lo lắng trước thực trạng ô nhiễm không khí những ngày qua

Hà Nội kích hoạt biện pháp khẩn cấp 

Trước tình trạng ô nhiễm không khí căng thẳng vừa qua, chính quyền thành phố Hà Nội đã ban hành Chỉ thị số 19/CT-UBND về việc tăng cường các biện pháp cấp bách kiểm soát ô nhiễm môi trường không khí trên địa bàn. Theo đó, hàng loạt giải pháp đã được đưa ra như: Tăng cường rửa đường, không cấp phép thi công đào lòng lề đường, vỉa hè trong giai đoạn cuối năm khi chất lượng không khí bị ô nhiễm nghiêm trọng (trừ các trường hợp xử lý sự cố khẩn cấp); khuyến cáo người dân hạn chế hoạt động ngoài trời... 

Trước đó, Hà Nội cũng đã có Kế hoạch hạn chế và tiến tới dừng hoạt động của xe máy xăng trong các quận nội thành vào năm 2030.

Tuy nhiên, những giải pháp nêu trên có lẽ chỉ mang tính chất tạm thời, trước mắt, chưa thể giải quyết tận gốc vấn đề ô nhiễm không khí của Thủ đô. 

Thực tế, tình trạng không khí ở mức "xấu" và "rất xấu" đã tái diễn tại Hà Nội với tần suất đáng báo động trong suốt năm 2025, tạo ra mối quan ngại trong cộng đồng về chất lượng môi trường sống. Kinh nghiệm kiểm soát ô nhiễm không khí của các thành phố lớn trên thế giới, điển hình là Bắc Kinh (Trung Quốc), có thể là gợi ý để Hà Nội tham khảo.

Chiến dịch thay đổi bầu trời của Bắc Kinh

Hai mươi năm trước, Bắc Kinh từng được mệnh danh là "thủ đô khói mù của thế giới". Nhưng từ năm 2013, với sự ra đời của Kế hoạch hành động quốc gia 5 năm (giai đoạn 2013-2017), Trung Quốc đã tiến hành một chiến dịch tổng lực, chưa từng có tiền lệ nhằm cắt giảm bụi mịn PM2.5 - tác nhân gây hại lớn nhất cho sức khỏe con người. Đây không chỉ là một kế hoạch môi trường mà là một sự chuyển đổi kinh tế sâu rộng.

Sự thành công của Bắc Kinh đến từ hành động quyết liệt với mọi nguồn phát thải, "đánh tổng lực" vào cả 3 mặt trận: Công nghiệp, giao thông và nguồn phân tán. Chính quyền thành phố này đã loại bỏ hàng ngàn lò hơi đốt than và chuyển đổi sang sử dụng khí đốt tự nhiên hoặc điện cho hệ thống sưởi ấm, gần như xóa sổ nguồn bụi mịn PM2.5 từ sinh hoạt.

Bên cạnh đó, các tiêu chuẩn phát thải nghiêm ngặt đã được áp dụng, buộc các nhà máy công nghiệp phải nâng cấp công nghệ lọc khí hoặc bị di dời hàng loạt, đồng thời cắt giảm sản lượng thép và xi măng ở các tỉnh lân cận. Kết quả của việc kiểm soát công nghiệp và chuyển đổi năng lượng này đã giúp nồng độ bụi mịn PM2.5 trung bình giảm mạnh từ 72 microgam/m3 năm 2013 xuống còn 36 microgam/m3 năm 2019.

Không dừng lại ở thành quả đầu tiên, Bắc Kinh tiếp tục các chiến dịch làm sạch không khí sau năm 2017. Thành phố tiếp tục tập trung vào giao thông, thúc đẩy mạnh mẽ việc sử dụng xe năng lượng mới (NEVs) và loại bỏ hàng triệu phương tiện cũ gây ô nhiễm nặng. Hệ thống giám sát và ứng phó khẩn cấp cũng được thiết lập, cho phép chính quyền ngay lập tức tạm dừng hoạt động xây dựng hoặc hạn chế giao thông trong những ngày ô nhiễm cao để quản lý hiệu quả các đợt bùng phát.

Những nỗ lực này đã mang lại hiệu quả rõ rệt. Bầu trời xanh đã trở lại Bắc Kinh. Theo thống kê, nồng độ PM2.5 trung bình của thành phố đã giảm mạnh xuống 24,9 microgam/m3 trong 3 quý đầu năm 2025. Một cư dân Bắc Kinh khi được phỏng vấn về sự khác biệt giữa bầu trời xanh hiếm hoi trong quá khứ và bầu trời xanh thường xuyên hiện nay đã nói: "Ngày xưa, thấy trời xanh là cả khu chúng tôi bàn tán xôn xao, bây giờ thì chúng tôi chỉ đơn giản là ra ngoài đi dạo. Đó là một sự khác biệt lớn, không chỉ về không khí mà còn về chất lượng cuộc sống".

Với tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Trung Quốc tăng hơn 73% từ năm 2013 đến năm 2024 trong khi nồng độ PM2.5 giảm mạnh, quốc gia này chứng tỏ cách tiếp cận nhất quán, dựa trên chính sách, có thể duy trì tốc độ tăng trưởng cao mà vẫn nỗ lực mang lại không khí sạch cho người dân. 

Từ kinh nghiệm của Bắc Kinh cho thấy, để giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí một cách hiệu quả, cần có cách tiếp cận nhất quán, hành động quyết liệt và bền vững: Đề ra các mục tiêu rõ ràng, định lượng được việc giảm nồng độ PM2.5 hàng năm, thúc đẩy mạnh mẽ việc chuyển đổi năng lượng và kiểm soát khí thải công nghiệp, cùng với tăng cường cơ chế phối hợp liên tỉnh để giải quyết triệt để nguồn ô nhiễm từ xa.