Gỡ nút thắt việc khởi kiện doanh nghiệp trốn đóng BHXH

Tại Hội thảo tham vấn đối với dự thảo Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao hướng dẫn áp dụng các điều của Bộ luật Hình sự về các tội liên quan đến BHXH, BHYT diễn ra mới đây, bà Nguyễn Thị Minh, Thứ trưởng, Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam, cho biết: Thời gian qua đang gia tăng xu hướng lạm dụng, trục lợi quỹ BHXH, BHYT tại nhiều địa phương. Đến cuối năm 2017, các doanh nghiệp trong cả nước nợ BHXH, BHYT lên tới trên 12.000 tỷ đồng. Với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (doanh nghiệp FDI) có 100 chủ doanh nghiệp FDI bỏ trốn; đáng lo ngại hơn là các doanh nghiệp này có số lượng lao đông.

Bên cạnh đó, có khoảng 8.000 doanh nghiệp “mất tích” gây ảnh hưởng rất lớn tới quyền lợi của người lao động.

Tính đến tháng 2/2019, tổng số nợ BHXH của các doanh nghiệp đã lên tới 6.654 tỷ đồng.

Theo bà Nguyễn Thị Minh, việc xử lý hình sự các doanh nghiệp trốn đóng, chây ỳ nợ BHXH vẫn còn có những vướng mắc, trở ngại. Bộ luật Hình sự 2015 đã bổ sung 3 điều luật để xử lý các hành vi vi phạm trong lĩnh vực BHXH, BHYT. Tuy nhiên, để áp dụng thống nhất, rất cần phải có hướng dẫn của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao, qua đó có chế tài nghiêm khắc để bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người lao động.

Theo BHXH Việt Nam, trong quý 1/2019, cơ quan BHXH tại 23 tỉnh, thành đã chuyển hồ sơ của 162 doanh nghiệp nợ BHXH sang cơ quan cảnh sát điều tra để xử lý theo quy định của Bộ luật Hình sự.

Về việc khởi kiện doanh nghiệp trốn đóng BHXH, theo Luật BHXH có hiệu lực từ 2016, Công đoàn có quyền khởi kiện ra tòa án đối với hành vi vi phạm pháp luật về BHXH gây ảnh hưởng đến quyền lợi và lợi ích hợp pháp của người lao động. Trong 3 năm qua, tổ chức công đoàn đã gửi 3.000 hồ sơ sang tòa án đề nghị khởi kiện. Tuy nhiên, số hồ sơ được thụ lý và khởi kiện “không đáng kể”, bởi còn nhiều vướng mắc.

Trả lời báo giới mới đây, ông Ngọ Duy Hiểu, Phó Chủ tịch Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam, cho biết: Vướng mắc đầu tiên trong việc khởi kiện doanh nghiệp trốn đóng BHXH phải nói tới là sự bất cập, thiếu thống nhất trong các quy định của pháp luật. Hiện nay có 4 đạo luật chi phối, gồm: Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Công đoàn, Luật BHXH năm 2014 và Bộ luật Lao động năm 2012. Có luật quy định công đoàn cấp trên cơ sở khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH; có luật lại quy định công đoàn cơ sở có quyền khởi kiện; có luật lại chỉ quy định chung là công đoàn có quyền khởi kiện; có luật quy định phải có chữ ký uỷ quyền của từng người lao động - trong khi đó có những doanh nghiệp có tới hàng vạn lao động…

Vì các luật còn mâu thuẫn và có cách hiểu khác nhau, nên tòa án chưa thụ lý các hồ sơ khởi kiện. 

Còn Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Trần Đình Liệu cho rằng, việc ban hành Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán để hướng dẫn áp dụng các điều luật liên quan đến lĩnh vực BHXH, BHYT là rất cần thiết và phù hợp, để thống nhất cách hiểu và thuận lợi hơn trong quá trình áp dụng.

Cạnh đó, ông Trần Đình Liệu đề nghị TAND tối cao cần đưa Điều 213, Bộ luật Hình sự ra khỏi nghị quyết, do điều này là quy định về “Tội gian lận trong kinh doanh bảo hiểm”- đây là loại hình bảo hiểm thương mại, nên bản chất khác hoàn toàn với BHXH, BHYT. Đối với bảo hiểm thương mại, mọi cá nhân, tổ chức trong xã hội được tự thành lập, tự quyết mức thu chi, có cạnh tranh, có mục tiêu lợi nhuận và lợi ích của tổ chức kinh doanh bảo hiểm. Còn với BHXH là cơ quan nhà nước, được lập ra để thực hiện nhiệm vụ quản lý quỹ, để đảm bảo mục tiêu an sinh xã hội, mà mức thu chi đều do Quốc hội quyết định…

Dự kiến, trong quý III năm 2019 sẽ hoàn thiện dự thảo Nghị quyết hướng dẫn áp dụng các điều của Bộ luật Hình sự về các tội liên quan đến BHXH, BHYT để trình lên Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao.