Hành trình bền bỉ 15 năm thực hiện Cuộc vận động "Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch"

Từ mô hình điểm đến cuộc vận động quốc gia

Được phát động từ năm 2010, xuất phát từ thực tiễn chỉ đạo mô hình CLB gia đình "5 không, 3 sạch", sau đó phát triển thành Cuộc vận động Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch" (Cuộc vận động) và được đưa vào Nghị quyết cuar 3 kỳ Đại hội đại biểu phụ nữ toàn quốc (XI, XII và XIII) để triển khai sâu, rộng trên toàn quốc. 

Đặc biệt, từ năm 2016, Cuộc vận động được Chính phủ đồng ý tích hợp vào Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016-2020 và bổ sung thêm nội hàm "Vun đắp, giữ gìn giá trị tốt đẹp và phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam" trong giai đoạn 2021-2025. Đây là bước ngoặt quan trọng, tạo hành lang pháp lý và nguồn lực để Hội LHPN các cấp triển khai bài bản, đồng bộ, hướng tới những giá trị bền vững.

Trong 15 năm, Trung ương Hội LHPN Việt Nam đã ban hành 46 văn bản chỉ đạo, 21 văn bản góp ý, 96 đề án liên quan trực tiếp, tạo nên sự lan tỏa thống nhất từ Trung ương đến cơ sở. 100% Hội LHPN tỉnh, thành đã lồng ghép Cuộc vận động với các phong trào thi đua lớn của Hội, gắn mục tiêu bình đẳng giới vào từng nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới.

Dấu ấn của sự thay đổi

Qua 15 năm, những tiêu chí tưởng chừng đơn giản của Cuộc vận động "Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch" (trong đó 5 không là: Không đói nghèo, không vi phạm pháp luật, không bạo lực gia đình, không có trẻ suy dinh dưỡng và bỏ học, không vi phạm chính sách dân số. 3 sạch gồm: Sạch nhà, sạch bếp, sạch ngõ), đã từng bước đi vào đời sống.

Chị Nguyễn Thị Phương (hội viên phụ nữ tỉnh Ninh Bình) nhớ lại: "Ngày đầu tiên được cán bộ Hội LHPN đến nhà vận động xây nhà tiêu hợp vệ sinh, nhiều chị em còn ngần ngại. Nhưng khi thấy gia đình bên cạnh làm trước, sạch sẽ, tiện lợi hơn, thì cả xóm cùng hưởng ứng". Những bước đi từ những việc thiết thực, rất đời thường ấy đã trở thành nền móng để phong trào lan tỏa sâu rộng.

Điểm nhấn trong triển khai, thực hiện Cuộc vận động chính là công tác truyền thông được đổi mới mạnh mẽ, kết hợp linh hoạt giữa các hình thức tuyên truyền. Đặc biệt là việc ứng dụng công nghệ số, mạng xã hội để tăng tính lan tỏa, góp phần làm chuyển biến rõ nét nhận thức, khơi dậy tinh thần trách nhiệm và sự tham gia tích cực của hội viên, phụ nữ. 

Các cấp Hội đã chủ động, sáng tạo trong việc huy động đa dạng các nguồn lực từ ngân sách nhà nước, các chương trình, đề án, doanh nghiệp và cộng đồng. Qua đó tạo nên sức mạnh tổng hợp để triển khai Cuộc vận động với các hình thức đa dạng, phong phú: Từ sinh hoạt Chi hội, hội nghị, phát hành tờ rơi, tài liệu hỏi - đáp, đến ứng dụng nền tảng số như website, fanpage, mạng xã hội. Đồng thời, Hội phối hợp chặt chẽ với báo chí, phát thanh, truyền hình tổ chức nhiều sự kiện quy mô lớn, hội chợ, triển lãm trực tuyến; song song với việc số hóa tài liệu, cẩm nang hướng dẫn. 

Những nỗ lực này đã góp phần nâng cao hiệu quả tuyên truyền, lan tỏa rộng rãi thông điệp của Cuộc vận động và các mô hình, điển hình tiêu biểu trong cộng đồng.

Những kết quả đáng ghi nhận

15 năm qua, với sự nỗ lực của các cấp Hội và sự đồng lòng của cán bộ, hội viên, phụ nữ, Cuộc vận động "Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch" đã đạt được nhiều kết quả rõ nét theo từng tiêu chí:

Kết quả trong thực hiện tiêu chí "Không đói nghèo" và nhiệm vụ vận động, hỗ trợ phụ nữ giảm nghèo, phát triển kinh tế: Hội LHPN Việt Nam có dư nợ tín dụng chính sách cao nhất trong các tổ chức chính trị - xã hội, với hơn 180 nghìn tỷ đồng cho 2,8 triệu hộ gia đình vay vốn. 15 năm qua, Hội đã giúp 210.250 hộ thoát nghèo, hỗ trợ thành lập 666 hợp tác xã, 838 tổ hợp tác, tạo việc làm cho gần 3.000 lao động nữ. Các cấp Hội cũng hỗ trợ trên 57.000 phụ nữ khởi nghiệp, hơn 41.000 ý tưởng được hiện thực hóa, 239.000 phụ nữ được tập huấn nâng cao năng lực quản lý, kinh doanh.

Thực hiện các tiêu chí: "Không vi phạm pháp luật và tệ nạn xã hội","Không có bạo lực gia đình","Không có trẻ suy dinh dưỡng và bỏ học","Không vi phạm chính sách dân số" và nhiệm vụ vận động, hỗ trợ phụ nữ phát triển toàn diện, xây dựng gia đình hạnh phúc, các cấp Hội chú trọng đẩy mạnh công tác tuyên truyền pháp luật, kỹ năng xây dựng gia đình hạnh phúc, giáo dục tiền hôn nhân, bình đẳng giới và chăm sóc sức khỏe. 100% tỉnh, thành có tiếp nhận, phát hiện các trường hợp bị bạo lực gia đình đều vượt kế hoạch chỉ tiêu của Nghị quyết Đại hội đề ra.

Trong giai đoạn 2022-2025, các cấp Hội đã xây dựng và vận hành 2.312 địa chỉ tin cậy; hỗ trợ 1.100 nạn nhân bị bạo lực gia đình; hỗ trợ 751 nạn nhân mua bán người; tham gia giải quyết gần 3.000 vụ vi phạm quyền, lợi ích phụ nữ, trẻ em; xây dựng hơn 10.000 "Tổ truyền thông cộng đồng", trên 18.000 CLB gia đình hạnh phúc, 5.134 CLB "Gia đình 5 không, 3 sạch".

Thực hiện các tiêu chí: "Sạch nhà, sạch bếp, sạch ngõ" và các hoạt động vận động, hỗ trợ phụ nữ bảo vệ môi trường, thực hiện an toàn thực phẩm, góp phần thực hiện tiêu chí nông thôn mới, với cách làm sáng tạo và chủ động, Trung ương Hội LHPN Việt Nam đã xây dựng Kế hoạch hành động về "Thúc đẩy triển khai hiệu quả nội dung "3 sạch" trong thực hiện Cuộc vận động và đẩy mạnh vận động chính sách ở cấp tỉnh nhằm tăng tỷ lệ hộ gia đình có nhà tiêu, nhà tắm, thiết bị chứa nước sinh hoạt hợp vệ sinh. Qua đó góp phần cải thiện điều kiện nước sạch, vệ sinh môi trường, cải thiện sức khoẻ cho phụ nữ và trẻ em, nhất là sức khoẻ sinh sản. Kết quả có: 19/63 tỉnh/thành đã ban hành Đề án/kế hoạch/công văn thúc đẩy triển khai hiệu quả nội dung "3 sạch".

Trong 15 năm, Hội LHPN các tỉnh/thành đã đề xuất 51 đề án, mô hình, trên 10.000 mô hình bảo vệ môi trường được triển khai; trồng 27.018 km đường hoa/đường cây xanh. Chung sức xây dựng nông thôn mới: Phụ nữ cả nước đã hiến 5,6 triệu m² đất, đóng góp hàng triệu ngày công, xây dựng hàng chục nghìn tuyến đường hoa, "ngôi nhà 4 sạch", mô hình "biến rác thành tiền", "đoạn đường phụ nữ tự quản".

Những kết quả này cho thấy Cuộc vận động không chỉ cải thiện đời sống vật chất, tinh thần của phụ nữ mà còn góp phần trực tiếp vào 11/19 tiêu chí nông thôn mới, khẳng định vai trò của phụ nữ trong phát triển kinh tế - xã hội.

Từ "5 không, 3 sạch" đến "5 có, 3 sạch": Bước tiến mới cho giai đoạn tiếp theo

Nếu như giai đoạn đầu, Cuộc vận động tập trung giải quyết "cái thiếu, cái chưa có" thì từ năm 2022, mô hình "Gia đình 5 có, 3 sạch" được triển khai tại các xã nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu, hướng đến "cái đủ và bền vững". Đó là: Có ngôi nhà an toàn, có sinh kế bền vững, có sức khỏe, có kiến thức, có văn hóa. Việc thí điểm và nhân rộng mô hình "Gia đình 5 có, 3 sạch" là một bước sáng tạo, phù hợp với bối cảnh mới, hướng tới các giá trị bền vững hơn của Cuộc vận động.

Sau hơn 3 năm triển khai, 100% xã nông thôn mới nâng cao đã thành lập mô hình "Gia đình 5 có, 3 sạch", góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, vun đắp giá trị gia đình, tạo nền tảng để lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng dân cư. 

Đến nay, cả nước đã hình thành trên 26.000 mô hình "Gia đình 5 có, 3 sạch", trở thành điểm sáng, phát huy vai trò nòng cốt, gương mẫu của phụ nữ nông thôn trong xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu, đặc biệt tại các khu dân cư kiểu mẫu; đồng thời làm cơ sở để Trung ương Hội LHPN Việt Nam từng bước chuyển Cuộc vận động xây dựng gia đình "5 không, 3 sạch" thành Cuộc vận động xây dựng gia đình "5 có, 3 sạch" trong giai đoạn 2026-2035.

Hội LHPN các cấp đồng hành cùng sự phát triển bền vững

Điểm nổi bật trong 15 năm qua chính là sự thay đổi về vai trò của Hội LHPN các cấp. Các cấp Hội xác định Cuộc vận động "Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch" là nhiệm vụ trọng tâm, gắn với việc thực hiện phong trào thi đua "Xây dựng người Phụ nữ Việt Nam thời đại mới", với các nhiệm vụ công tác Hội, chương trình, đề án và xây dựng nông thôn mới; đổi mới phương thức lãnh đạo, chỉ đạo theo hướng khoa học, linh hoạt, sát thực tiễn; chủ động huy động và đa dạng hóa nguồn lực từ Nhà nước, xã hội, doanh nghiệp và cộng đồng, tạo sức mạnh tổng hợp, nâng cao hiệu quả và tính bền vững.

Từ chỗ là tổ chức đồng hành, hỗ trợ, đến nay, tổ chức Hội đã trở thành lực lượng dẫn dắt và tạo lập được nhiều mô hình thiết thực, hiệu quả. Bên cạnh đó, các cấp Hội không chỉ tham gia mà còn chủ động đề xuất cơ chế, chính sách về bình đẳng giới, phát triển gia đình, bảo vệ môi trường, an sinh xã hội trong chương trình xây dựng nông thôn mới.

Sự tham gia của các cấp Hội LHPN đã góp phần quan trọng trong việc thay đổi diện mạo nông thôn. Từ những tuyến đường hoa nở rộ khắp làng quê, những mái ấm tình thương, đến những hợp tác xã do phụ nữ làm chủ, những mô hình khởi nghiệp sáng tạo gắn với OCOP… đều mang dấu ấn của Hội. Từ đó, góp phần nâng cao vị thế người phụ nữ trong gia đình và xã hội, góp phần thực hiện bình đẳng giới và phát triển bền vững.

Tạo sức lan tỏa trong cộng đồng

15 năm qua, Cuộc vận động "Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch" không chỉ là một phong trào của phụ nữ, mà đã tạo sức lan tỏa mạnh mẽ, giúp hội viên, phụ nữ nâng cao đời sống, vun đắp giá trị gia đình, làm đẹp làng quê và góp phần hiện thực hóa khát vọng xây dựng nông thôn mới giàu đẹp, văn minh.

Bước sang giai đoạn mới, với "Gia đình 5 có, 3 sạch", hành trình 15 năm của Cuộc vận động "Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch" sẽ tiếp tục được tiếp nối, mở ra một chặng đường phát triển mới cho những người phụ nữ Việt Nam, trong đó không thể không kể đến vai trò của các Hội LHPN.