Hồi ký của người tham gia sáng lập, phát triển báo Hoa Học Trò
Cuốn sách "Cậu bé ở hang và Hoa Học Trò"
Những trang hồi ký “Cậu bé ở hang và Hoa Học Trò” của nhà báo, nhà văn Nguyễn Như Mai không chỉ kể những kỷ niệm cá nhân mà còn tái hiện một phần lịch sử, văn hóa, giáo dục Việt Nam qua trải nghiệm rất cụ thể, chân thực của tác giả.
Nhà báo, nhà văn Nguyễn Như Mai sinh năm 1950, quê Cao Bằng, là người dân tộc Tày. Cuốn hồi ký Cậu bé ở hang và Hoa Học Trò của ông kể lại hành trình dài hơn nửa thế kỷ của một cậu bé được sinh ra tại miền biên giới phía Bắc, lớn lên trở thành sinh viên, theo học địa chất rồi về làm biên tập viên sách khoa học, làm nhà báo viết cho thiếu nhi, tuổi học trò.
Đặc biệt sau này, khi đã có nhiều kinh nghiệm và ở độ tuổi sung sức, ông là người tham gia sáng lập và phát triển báo Hoa Học Trò - ấn phẩm được yêu mến hàng đầu của lứa tuổi hoa ra đời năm 1991.
Cuốn hồi ký của tác giả Nguyễn Như Mai đưa người đọc về với tuổi thơ ở vùng núi Cao Bằng cách đây nhiều thập kỷ: Sống trong hang đá, chạy giặc, đến trường theo tiếng kẻng. Giữa hoàn cảnh thiếu thốn, ông sớm bộc lộ niềm say mê chữ nghĩa, lập nhóm bút học trò, làm báo tường Mặt Trời Mọc, mạnh dạn gửi bài cho Thiếu niên Tiền phong và có nhuận bút đầu tiên.
Bước vào tuổi thanh niên, trong không khí xây dựng đất nước, tác giả chọn ngành địa chất, một nghề vất vả nhưng thiết thực. Những năm tháng này rèn cho ông tư duy khoa học, tính kỷ luật, khả năng quan sát, những phẩm chất sau này trở thành nền tảng quan trọng cho nghề báo và nghề viết.
Rời ghế nhà trường, ông về NXB Khoa học và Kỹ thuật, bền bỉ làm công việc biên tập, biên soạn, dịch thuật suốt 25 năm.
Nhà văn, nhà báo Nguyễn Như Mai với trang bìa cuốn Hoa Học Trò số đầu tiên
Hoa Học Trò - một thời thăng hoa là phần trung tâm của cuốn sách. Tác giả từ môi trường xuất bản khoa học chuyển sang báo Thiếu niên Tiền phong, rồi cùng đồng nghiệp chuẩn bị, khai sinh và phát triển tờ Hoa Học Trò - tờ báo tuổi teen gắn bó với nhiều thế hệ học trò Việt Nam.
Trong cuốn sách, Nguyễn Như Mai cũng dành nhiều trang viết xúc động về bạn đọc, đồng nghiệp, nhà văn trẻ, cùng những kỷ niệm đặc biệt với Đại tướng Võ Nguyên Giáp và bạn bè quốc tế trong Festival Thanh niên và Sinh viên thế giới tại Algérie.
Sau này ông tham gia nhiều vào việc viết sách với tập thơ thiếu nhi Chim gõ kiến và những cuốn sách khoa học dành cho trẻ em như Kho báu trong lòng đất, Tò mò đến xứ sở kì lạ, Từ trong nhà ra ngoài sân…
Cùng các cộng sự, ông tham gia xây dựng các bộ sách lịch sử - địa lý như Sử ta - Chuyện xưa kể lại, Hiền tài là nguyên khí quốc gia, Chuyện hay sử Việt, Những vị vua trẻ trong sử Việt, Thiên nhiên đất nước ta… với mục tiêu làm cho lịch sử trở nên gần gũi, dễ hiểu với bạn đọc nhỏ tuổi.
