Kết hôn, sinh con muộn: Rủi ro cho sức khỏe sinh sản và mối lo dân số

Theo ThS.BS Phan Thu Hằng, bác sĩ tại Bệnh viện Phụ sản Trung ương, giảng viên Bộ môn Phụ sản, Trường Đại học Y Hà Nội, thực tế cho thấy độ tuổi kết hôn và sinh con của phụ nữ Việt Nam đang ngày càng muộn hơn. Trong khi đó, theo quan niệm y khoa, độ tuổi lý tưởng nhất để làm mẹ là từ 25 đến 35 tuổi - giai đoạn "huy hoàng" của cơ quan sinh sản, khi buồng trứng hoạt động tốt nhất, trứng có chất lượng cao và hormone sinh dục nữ được tiết ra ổn định.

Mang thai quá sớm, ở tuổi 14-16, là không tốt vì cơ quan sinh sản chưa hoàn thiện. Nhưng đáng lo ngại hơn, ngày càng nhiều phụ nữ lựa chọn có thai ở tuổi 35, 37, thậm chí ngoài 40. Ở độ tuổi này, buồng trứng đã bắt đầu lão hóa, số lượng trứng tốt suy giảm nhanh, ảnh hưởng lớn đến khả năng thụ thai và kế hoạch sinh con.

Phụ nữ mang thai muộn đối mặt với nhiều nguy cơ: vô sinh do trứng kém chất lượng, dễ đứt gãy nhiễm sắc thể, tạo ra những "quả trứng lỗi" không thể thụ thai; sảy thai hoặc thai lưu trong ba tháng đầu do hoàng thể suy yếu và cơ thể không đủ hormone duy trì thai kỳ. Nếu thai vượt qua quý một, các biến chứng sản khoa vẫn có thể xảy ra trong quý hai và quý ba, như thai chậm phát triển trong tử cung, tăng huyết áp, tiền sản giật, rau bong non. Ở những trường hợp có thai kèm u xơ tử cung, nguy cơ dọa sinh non, băng huyết sau sinh hay ngôi thai bất thường gây đẻ khó cũng tăng lên đáng kể.

Một trong những lo lắng phổ biến ở phụ nữ mang thai lớn tuổi là nguy cơ dị tật bẩm sinh ở thai nhi. Theo ThS.BS Phan Thu Hằng, nguy cơ bất thường nhiễm sắc thể tăng dần theo tuổi mẹ, đặc biệt sau 35. Trẻ có thể mắc hội chứng Down (Trisomy 21), Trisomy 13, Trisomy 18 hay các bất thường nhiễm sắc thể giới tính. Vì vậy, sàng lọc sớm trong ba tháng đầu thai kỳ là khuyến cáo bắt buộc để phát hiện và xử trí kịp thời.

Những lưu ý với phụ nữ ngoài 35 tuổi có kế hoạch sinh con

Với phụ nữ trên 35 tuổi có kế hoạch sinh con, việc chuẩn bị sức khỏe trước khi mang thai đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Cần khám tổng quát để tầm soát bệnh lý mạn tính như tiểu đường, tăng huyết áp, tim mạch, gan, thận, rối loạn chuyển hóa. Đồng thời, bổ sung vitamin, axit folic ít nhất 3 tháng trước khi có thai; xây dựng chế độ ăn lành mạnh, nhiều rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, hạn chế đồ ngọt và thức ăn nhanh. Ngoài ra, việc tiêm phòng các bệnh Rubella, cúm, sởi, quai bị cũng là biện pháp cần thiết để bảo vệ sức khỏe mẹ và bé.

Y học hiện đại đã có nhiều phương pháp hỗ trợ cho phụ nữ mang thai muộn. Với những người đã mang thai, việc khám thai định kỳ với bác sĩ có kinh nghiệm, siêu âm sớm từ tuần 7-8, xét nghiệm NIPT từ tuần 9-10, siêu âm đo độ mờ da gáy ở tuần 12, sàng lọc tiền sản giật… là vô cùng quan trọng. Với những phụ nữ chưa sẵn sàng, có thể bảo tồn khả năng sinh sản bằng cách trữ trứng hoặc trữ phôi. Khi tuổi tác tăng cao, các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản như IUI (bơm tinh trùng vào buồng tử cung) hay IVF (thụ tinh trong ống nghiệm) cũng mở ra nhiều hy vọng.

Bản thân ThS.BS Phan Thu Hằng cũng từng trải nghiệm mang thai muộn. Sau khi sinh con đầu lòng ở tuổi 33, đến 42 tuổi chị mới có bé thứ hai nhờ phương pháp IVF. Dù thể trạng bình thường, BS Hằng vẫn phải đối diện với tiểu đường thai kỳ và rối loạn mỡ máu - minh chứng rõ ràng cho sự thay đổi chuyển hóa của cơ thể phụ nữ lớn tuổi. Bằng chế độ ăn nghiêm ngặt, nhiều rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, hạn chế thịt đỏ và đồ ăn nhanh, cùng với việc bổ sung canxi, vitamin D3 và thăm khám thai kỳ đều đặn, bác sĩ đã vượt qua giai đoạn khó khăn và sinh con khỏe mạnh.

Từ kinh nghiệm thực tế và quá trình hành nghề, ThS.BS Phan Thu Hằng nhấn mạnh: "Giai đoạn vàng để sinh sản chỉ kéo dài từ 25 đến 35 tuổi. Nếu có thể, hãy cố gắng sinh con trong thời gian này. Nếu buộc phải trì hoãn, phụ nữ cần chủ động kiểm tra sức khỏe sinh sản, dự trữ buồng trứng, thậm chí cân nhắc trữ trứng. Khi mang thai muộn, cần lựa chọn những cơ sở y tế uy tín và bác sĩ có kinh nghiệm để đồng hành, giúp hành trình "cán đích" được an toàn và trọn vẹn."