Làm sao để con không thể "bị thay thế" bởi AI?

AI và cơn lốc thay đổi nguồn nhân lực

AI đã và đang thay đổi cách chúng ta làm việc. Các ngành nghề từ sản xuất, dịch vụ, cho đến y tế và giáo dục đều đang tự động hóa nhiều quy trình. Nhiều công việc từng được xem là "an toàn" giờ đây đối mặt nguy cơ bị thay thế bởi các thuật toán và robot thông minh. Điều này đặt ra một câu hỏi lớn cho các bậc phụ huynh: Liệu kiến thức và kỹ năng con mình đang học có còn giá trị trong 10 hay 20 năm tới?

Theo chuyên gia giáo dục, TS Vũ Thu Hương (nguyên giảng viên ĐH Sư phạm Hà Nội), các nhà lãnh đạo doanh nghiệp có thể sử dụng AI để tăng hiệu quả tuyển dụng, sử dụng và giữ chân nhân sự chất lượng bằng các phân tích về đặc thù của từng nhân sự chất lượng cao. Với các nghiên cứu của AI, nhân sự sẽ tồn tại lâu hơn trong các doanh nghiệp. Điều này sẽ khiến cơ hội cho nhân sự mới giảm đi. Có rất nhiều vị trí sẽ không tuyển dụng mới trong nhiều năm. Cơ hội việc làm sẽ suy giảm.

"Một số ngành nghề có thể bị ảnh hưởng bởi các ứng dụng AI. Ví dụ, trong ngành công nghiệp sáng tạo, AI có thể sáng tác nhạc, văn học, tạo nội dung video, phát triển tác phẩm nghệ thuật hoặc chỉnh sửa ảnh... Do đó, những nhân viên làm việc trong các bộ phận này có khả năng sẽ bị thay thế để tiết kiệm chi phí. Như vậy cơ hội việc làm chắc chắn sẽ giảm sút trong nhiều ngành nghề", TS Vũ Thu Hương cho biết.

Những kỹ năng "không thể thay thế"

Theo các chuyên gia, AI vượt trội trong việc thực hiện các nhiệm vụ lặp đi lặp lại và xử lý lượng dữ liệu khổng lồ. Tuy nhiên, AI lại gặp khó khăn trong việc sáng tạo, thấu hiểu cảm xúc, và xây dựng các mối quan hệ xã hội - những yếu tố thuộc về trí tuệ cảm xúc (EQ) và năng lực sáng tạo của con người.

Để con trẻ có chỗ đứng không thể thay thế trong tương lai, phụ huynh cần tập trung dạy con những kỹ năng mà AI không làm được.

Kỹ năng quan trọng mà trẻ cần có là tư duy sáng tạo và giải quyết vấn đề. Khả năng tư duy sáng tạo và tìm ra những giải pháp độc đáo là điều mà máy móc khó có thể tái tạo. Cha mẹ hãy khuyến khích con thử nghiệm, sai lầm và học từ những thất bại. Các hoạt động như viết lách, vẽ tranh, làm thủ công, hay tham gia các câu lạc bộ khoa học đều giúp con phát triển tư duy đột phá.

Bên cạnh đó, cha mẹ cần dạy con hiểu cảm xúc của bản thân và người khác, xây dựng sự đồng cảm và kỹ năng giao tiếp hiệu quả. Đây là những phẩm chất giúp con nổi bật trong bất kỳ môi trường làm việc nào. Cha mẹ có thể giúp con phát triển EQ bằng cách trò chuyện cởi mở, khuyến khích con chia sẻ cảm xúc và tham gia các hoạt động cộng đồng.

Trong một thế giới thay đổi nhanh chóng, kiến thức ngày hôm nay có thể trở nên lỗi thời ngày mai, chính vì thế, con cần có kỹ năng học tập suốt đời. Cha mẹ cần khuyến khích con yêu thích việc học, tự tìm hiểu và khám phá những điều mới. Sử dụng công nghệ một cách hợp lý như các khóa học trực tuyến, có thể giúp con tiếp cận nguồn tri thức rộng lớn.

AI không thể thay thế hoàn toàn khả năng xây dựng đội ngũ và lãnh đạo hiệu quả. Cha mẹ cần nhớ, việc tham gia các hoạt động nhóm, như chơi thể thao, tham gia trại hè, hoặc làm dự án nhóm ở trường, sẽ giúp con rèn luyện kỹ năng này.

Đặc biệt, điều quan trọng mà cha mẹ cần dạy con là đạo đức và giá trị nhân văn. Máy móc không có đạo đức. Trong khi đó, những quyết định có ảnh hưởng lớn đến xã hội và môi trường cần được dẫn dắt bởi con người có trách nhiệm và giá trị nhân văn. Dạy con tôn trọng sự đa dạng, quan tâm đến cộng đồng và bảo vệ môi trường là những điều không bao giờ lỗi thời.

Những công việc không bao giờ lạc hậu

Khi công nghệ phát triển, các cơ hội việc làm truyền thống có thể sẽ bị suy giảm, thậm chí biến mất. Theo TS Vũ Thu Hương, điều này đòi hỏi các thanh niên cần sáng suốt lựa chọn ngành nghề phù hợp với bản thân nhưng cũng đồng thời phù hợp với thị trường lao động. Bên cạnh đó, các nhân sự có tay nghề cao sẽ không bao giờ bị thiếu việc làm. Do vậy, bên cạnh việc lựa chọn nghề nghiệp phù hợp, các cha mẹ cần rèn thêm cho con nhiều kỹ năng và trau dồi ý thức trách nhiệm, ý thức đạo đức sống, đạo đức nghề nghiệp cho các con. Bởi vì để có tay nghề cao, các bạn trẻ rất cần có sự nỗ lực hết mình trong cuộc sống và công việc. Ngoài ra, khả năng vượt khó, khả năng chịu đựng áp lực công việc cũng là những thế mạnh trong thời buổi cạnh tranh như hiện nay.

"Các phụ huynh cũng đừng bỏ quên những áp lực tâm lý thời xã hội công nghiệp. Với những đòi hỏi quá mức từ phía phụ huynh, các con có thể sẽ gặp các bất trắc trong cuộc sống và công việc. Không áp đặt các quan niệm, định kiến của mình vào cuộc đời của các con, sẵn sàng chấp nhận những nghề nghiệp sáng tạo, chưa từng tồn tại trong quá khứ để hỗ trợ là cách mà các phụ huynh chắp cánh thành công cho những nhân sự tương lai", TS Vũ Thu Hương nhấn mạnh.

"Song, nói đi thì cũng cần nói lại, có một số ngành nghề không bao giờ là lạc hậu dù AI phát triển đến đâu. Đó là các ngành nghề đào tạo hoặc cung cấp các dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe. Với những nhân sự trách nhiệm và nỗ lực, công việc liên quan đến y tế và giáo dục luôn đảm bảo cho họ cuộc sống tốt dù công nghệ phát triển.

Ngoài ra, có một số ngành nghề sẽ xuất hiện khi AI bắt đầu ảnh hưởng đến cuộc sống. Vì thế, cơ hội không quá hạn hẹp với các bạn trẻ khi các bạn có đủ nỗ lực và sự linh hoạt. Các cá nhân chấp nhận những nguyện vọng thứ 2, thứ 3,... chấp nhận chịu khó học hỏi thì sẽ luôn tìm được các vị trí cần thiết trong hệ thống lao động", TS Vũ Thu Hương cho biết.

Thời buổi nào cũng có các vấn đề, các khó khăn, thách thức cũng như các cơ hội phát triển. TS Vũ Thu Hương lưu ý, nếu như các phụ huynh tạo điều kiện cho con em thử sức ở nhiều công việc trước khi đặt bút quyết định nghề nghiệp, sẵn sàng hỗ trợ các con xử lý các vấn đề tâm lý gặp phải lúc khó khăn... thì tìm kiếm việc làm thời AI sẽ không khó.

Gia đình là nơi đầu tiên và quan trọng nhất để trẻ học những kỹ năng cần thiết. Một môi trường yêu thương, khuyến khích sự tò mò và tinh thần học hỏi sẽ là nền tảng vững chắc giúp trẻ phát triển.

Trong thời đại AI, dạy con không chỉ là trang bị kiến thức mà còn là nuôi dưỡng nhân cách và năng lực không thể thay thế. Cha mẹ không cần lo lắng về việc AI sẽ chiếm lĩnh mọi thứ, bởi chính những điều "con người" nhất - sự sáng tạo, cảm xúc và giá trị - sẽ là lợi thế cạnh tranh lớn nhất của trẻ trong tương lai.