Loa truyền thanh, nhịp cầu thông tin bền bỉ nơi vùng sâu, vùng xa

Điểm tựa thông tin của người dân vùng cao

5 giờ 30 phút đều đặn hàng ngày, tiếng loa truyền thanh vang lên đánh thức một ngày mới tại các bản làng vùng sâu, vùng xa của xã Gia Phù (tỉnh Sơn La). Ở những đô thị lớn, người dân đã quen với việc cập nhật tin tức chỉ bằng một cú chạm trên điện thoại thông minh. Nhưng tại nhiều bản làng vùng cao, nơi sóng di động còn chập chờn, internet vẫn là điều xa xỉ thì hệ thống loa truyền thanh cơ sở vẫn giữ vai trò là "nguồn tin chính thống" gần gũi, tin cậy và không thể thay thế.

Trong căn phòng nhỏ tại trụ sở UBND xã Gia Phù, anh Mùi Văn Tám, chuyên viên phòng Văn hóa xã, cẩn thận điều chỉnh bảng điều khiển của hệ thống loa truyền thanh. Công việc này đã trở thành một phần quen thuộc trong nhịp sinh hoạt hằng ngày của anh và các đồng nghiệp.

Anh Tám cho biết, toàn xã hiện có 28 cụm loa phát thanh tại 28 bản. Trong đó, 7 cụm loa đã được đầu tư sử dụng hệ thống loa truyền thanh ứng dụng công nghệ viễn thông, còn lại là các cụm loa truyền thống được lắp đặt từ nhiều năm trước. Gia Phù là xã vùng cao của tỉnh Sơn La, địa hình bị chia cắt mạnh, có bản cách trung tâm xã hơn 5km nên việc tiếp cận thông tin của người dân vì thế gặp không ít khó khăn.

"Không phải hộ nào cũng có tivi, càng không phải ai cũng sử dụng điện thoại thông minh. Nhiều người già không biết dùng mạng internet. Vì vậy, loa truyền thanh vẫn là kênh nhanh nhất, hiệu quả nhất để thông tin đến bà con", anh Tám chia sẻ.

Theo anh, mỗi ngày hệ thống loa truyền thanh của xã Gia Phù phát 2 khung giờ cố định. Buổi sáng, từ khoảng 5 giờ 30 phút đến 7 giờ, đài xã tiếp sóng các chương trình của đài truyền thanh trung ương, tỉnh. Buổi chiều, từ 17 giờ đến 18 giờ, đài truyền thanh xã xây dựng và phát các bản tin riêng, sau đó tiếp tục tiếp sóng.

Những nội dung phát trên loa được chọn lọc kỹ lưỡng, tập trung vào các chủ trương, chính sách mới của Đảng, Nhà nước; thông tin chỉ đạo của Đảng ủy, HĐND, UBND xã; tình hình phát triển kinh tế – xã hội, quốc phòng – an ninh; hướng dẫn sản xuất nông nghiệp theo mùa vụ; phòng, chống dịch bệnh, thiên tai…

Những bản tin phát ra từ chiếc loa truyền thanh treo đầu bản nghe qua tưởng chừng chỉ là những lời nhắc quen thuộc mỗi ngày nhưng với người dân vùng cao, đó lại là "sợi dây" thông tin không thể thiếu. Trong căn nhà nhỏ nằm nép mình bên sườn đồi ở bản Suối Thịnh, bà Mùa Thị Dế, 62 tuổi, chậm rãi lắng nghe tiếng loa vang vọng ngoài sân.

"Nhà tôi không có mạng, con cái đi làm ăn xa hết. Mọi việc lớn nhỏ của bản, của xã tôi đều trông vào cái loa này. Nhờ nghe loa mà biết lúc nào phải đưa trâu bò đi tiêm phòng, lúc nào mưa to để ở nhà, không lên nương. Có thông báo gì, loa nói là tôi nghe được liền", bà Dế chia sẻ. Với bà và nhiều người dân nơi đây, tiếng loa mỗi ngày không chỉ mang thông tin, mà còn là điểm tựa quen thuộc giữa cuộc sống còn nhiều thiếu thốn.

Vai trò của hệ thống loa truyền thanh thể hiện rõ nhất trong những thời điểm thiên tai. Vào mùa mưa, khi thông tin liên lạc gặp khó, hệ thống loa truyền thanh trở thành "kênh cứu nguy" quan trọng. Thông qua hệ thống loa, người dân trong xã sẽ nắm được tình hình thời tiết, cảnh báo khu vực có nguy cơ bị sạt lở để phòng tránh và kịp thời di dời khỏi khu vực nguy hiểm.

Nhờ những thông báo kịp thời qua loa truyền thanh, nhiều hộ dân đã chủ động sơ tán, hạn chế tối đa thiệt hại về người và tài sản. Không chỉ phát cảnh báo, hệ thống loa phát thanh của xã Gia Phù phát đi thông tin hướng dẫn cụ thể cách phòng tránh sạt lở, lũ quét, giúp người dân nâng cao ý thức tự bảo vệ mình.

Trong giai đoạn dịch Covid-19 bùng phát, hệ thống loa truyền thanh tiếp tục phát huy vai trò không thể thay thế. Từ thông tin phòng dịch, hướng dẫn truy vết, lịch tiêm vaccine, đến các quy định giãn cách, tất cả đều được truyền tải đều đặn qua loa. Ở những bản làng xa trung tâm, tiếng loa trở thành "bản tin chống dịch" hằng ngày, giúp người dân nắm bắt kịp thời và chấp hành nghiêm các biện pháp phòng, chống dịch.

Một ưu điểm nổi bật của loa truyền thanh cơ sở là khả năng truyền tải thông tin bằng ngôn ngữ gần gũi, phù hợp với từng đối tượng. Tại xã Gia Phù, nội dung phát thanh đôi khi được lồng ghép hoặc phát bằng tiếng dân tộc, giúp đồng bào dễ nghe, dễ hiểu.

Theo anh Tám, do công chức văn hóa xã hiện nay chủ yếu làm việc kiêm nhiệm, các bản tin tiếng dân tộc thường được xã tiếp sóng từ nguồn của tỉnh hoặc các cơ quan chuyên môn. Dù vậy, việc phát các chương trình bằng tiếng dân tộc vẫn mang lại hiệu quả rõ rệt.

Không chỉ truyền tải thông tin một chiều, loa truyền thanh còn góp phần gắn kết cộng đồng. Những bản tin biểu dương hộ sản xuất giỏi, nhắc nhở giữ gìn vệ sinh môi trường, hay thông báo lịch họp thôn, hoạt động văn hóa - thể thao… đã giúp hình thành nếp sống mới, lan tỏa tinh thần đoàn kết trong thôn bản.

Vượt khó mang thông tin đến với người dân

Trong bối cảnh chuyển đổi số, nhiều địa phương từng bước nâng cấp hệ thống loa truyền thanh truyền thống sang loa truyền thanh thông minh, ứng dụng công nghệ. Tại xã Gia Phù, mô hình này đã được triển khai với 7 cụm loa đã được đầu tư sử dụng hệ thống loa truyền thanh ứng dụng công nghệ viễn thông cho phép phát thông tin trực tiếp đến các thôn, bản.

Tuy nhiên, theo anh Tám, Gia Phù là một xã vùng cao còn nhiều khó khăn nên việc đầu tư cho hệ thống loa truyền thanh vẫn gặp không ít trở ngại. Sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, nguồn kinh phí dành cho đầu tư, sửa chữa hệ thống tuyên truyền cơ sở còn hạn hẹp. Nhiều cụm loa ở các bản vùng cao vẫn phải sử dụng thiết bị cũ, xuống cấp theo thời gian.

"Có những bản ở rất xa, đường đi khó khăn, thời tiết khắc nghiệt. Khi loa hỏng, anh em phải tự sửa chữa, kéo dây giữa mưa gió để kịp thời phát thông tin cho bà con", anh Tám chia sẻ.

Dù vậy, bằng tinh thần trách nhiệm và sự tận tâm, đội ngũ cán bộ văn hóa cơ sở vẫn nỗ lực duy trì hoạt động của hệ thống loa, coi đó là nhiệm vụ quan trọng trong công tác giảm nghèo thông tin, đưa chủ trương, chính sách đến gần hơn với người dân.

Với nhiều người, trong thời đại internet phát triển mạnh mẽ, loa truyền thanh sẽ dần lỗi thời. Nhưng thực tế ở Gia Phù và nhiều vùng sâu, vùng xa cho thấy điều ngược lại. Khi khoảng cách số vẫn còn hiện hữu, khi không phải ai cũng có điều kiện và kỹ năng tiếp cận công nghệ hiện đại thì tiếng loa truyền thanh vẫn là "cầu nối" thông tin bền bỉ và hiệu quả.

"Loa truyền thanh không chỉ truyền thông tin, mà còn mang lại cảm giác gần gũi. Nghe loa, bà con biết chính quyền vẫn đang quan tâm, đồng hành cùng mình", anh Tám chia sẻ và khẳng định, chừng nào còn những vùng sâu, vùng xa cần được lắng nghe và sẻ chia, chừng đó tiếng loa vẫn còn nguyên giá trị.