Luật sư nói gì về việc Thay đổi Quyết định khởi tố vụ án bé trai người Nhật đuối nước tại Phan Thiết

Luật sư Đào Thị Bích Liên, Đoàn Luật sư TPHCM, Văn phòng Luật sư Hà Hải và Cộng sự, đã có cuộc trao đổi cùng phóng viên Báo Phụ nữ Việt Nam sau khi thông tin Thay đổi Quyết định khởi tố vụ án được Công an tỉnh Bình Thuận, nay là tỉnh Lâm Đồng, gửi cho gia đình nạn nhân.

Phóng viên: Luật sư có thể bàn luận, phân tích như thế nào về quy trình Thay đổi Quyết định khởi tố vụ án, ở đây cụ thể là thay đổi từ tội "Vô ý làm chết người do vi phạm quy tắc nghề nghiệp" theo Điều 129 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) nay được thay đổi thành tội "Vi phạm quy định về xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng" theo Điều 298 Bộ luật Hình sự?

Luật sư Đào Thị Bích Liên: Theo thông tin từ gia đình nạn nhân, ngày 7/3/2025, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Bình Thuận (nay là tỉnh Lâm Đồng) đã ban hành Quyết định số 723/QĐ-VPCQCSĐT về việc thay đổi Quyết định khởi tố vụ án hình sự số 139 ngày 31/5/2022 của Cơ quan CSĐT Công an TP Phan Thiết. Theo đó, tội danh ban đầu là "Vô ý làm chết người do vi phạm quy tắc nghề nghiệp" theo Điều 129 Bộ luật Hình sự (BLHS) năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) nay được thay đổi thành tội "Vi phạm quy định về xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng" theo Điều 298 Bộ luật Hình sự.

Căn cứ pháp lý của việc thay đổi này được quy định tại khoản 1 Điều 156 Bộ luật Tố tụng hình sự: "Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, Viện kiểm sát ra quyết định thay đổi quyết định khởi tố vụ án hình sự khi có căn cứ xác định tội phạm đã khởi tố không đúng với hành vi phạm tội xảy ra; ra quyết định bổ sung quyết định khởi tố vụ án hình sự khi có căn cứ xác định còn tội phạm khác chưa bị khởi tố".

Như vậy, việc ra quyết định thay đổi khởi tố tội danh từ tội "Vô ý làm chết người do vi phạm quy tắc nghề nghiệp" sang tội "Vi phạm quy định về xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng" là quyết định phù hợp căn cứ vào tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội về hành vi phạm tội. Trong vụ việc này, việc xác định hành vi phạm tội thuộc Điều 298 BLHS thay vì Điều 129 BLHS cho thấy Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Bình Thuận đã chuyển hướng đánh giá từ lỗi vô ý cá nhân trong hoạt động nghề nghiệp chuyên môn gây nên chết người sang vi phạm trong quá trình đầu tư, khảo sát, thiết kế, thi công, giám sát, nghiệm thu, vận hành công trình xây dựng hồ bơi có những vi phạm dẫn đến hậu quả chết người.

Việc thay đổi tội danh này cũng mở rộng phạm vi điều tra, truy cứu trách nhiệm hình sự một cách đầy đủ đối với các chủ thể cá nhân, pháp nhân có liên quan trong vụ án, nhằm bảo đảm nguyên tắc "truy cứu trách nhiệm hình sự đúng người, đúng tội, đúng pháp luật".

Phóng viên: Luật sư có thể phân tích rõ hơn về tên của vụ án mới và giải thích tội danh "Vi phạm quy định về xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng" (Điều 298 BLHS)

Luật sư Đào Thị Bích Liên: Tội "Vi phạm quy định về xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng" được quy định tại Điều 298 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017). Đây là tội phạm có cấu thành hình thức, với các dấu hiệu pháp lý cụ thể như sau:

Khách thể của tội phạm: Tội này xâm phạm vào những quy định của Nhà nước trong lĩnh vực xây dựng nhằm bảo đảm tính mạng, sức khỏe của công dân, tài sản của Nhà nước và công dân.

Chủ thể của tội phạm: Tội phạm được thực hiện bởi những người có đủ năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi theo luật định. Tội phạm thường được thực hiện bởi cán bộ, công nhân trong ngành xây dựng và cũng có thể do những người khác thực hiện.

Mặt khách quan của tội phạm: Tội phạm được thể hiện ở hành vi vi phạm quy định về xây dựng trong các lĩnh vực khảo sát, thiết kế, thi công, sử dụng nguyên liệu, vật liệu, máy móc, giám sát, nghiệm thu công trình hay các lĩnh vực khác, bao gồm các hành vi như: không ngăn những khu vực hiểm, không lắp lưới bảo hiểm với những công trình lớn, không tu bổ, sửa chữa định kỳ, sử dụng dây chuyền máy móc không đảm bảo an toàn… Hành vi vi phạm có thể là không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ những quy định có tính chất bắt buộc của nhà nước trong ngành xây dựng.

Mặt chủ quan của tội phạm: Tội phạm được thực hiện dưới hình thức lỗi vô ý. Hậu quả nghiêm trọng là dấu hiệu bắt buộc để cấu thành tội phạm.

Đối với tội danh và khung hình phạt được áp dụng:

- Tội vi phạm quy định về xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng theo khoản 1 Điều 298 BLHS 2015 (sửa đổi 2017) quy định như sau:

Người nào vi phạm quy định về xây dựng trong lĩnh vực khảo sát, thiết kế, thi công, sử dụng nguyên liệu, vật liệu, máy móc, giám sát, nghiệm thu công trình hoặc lĩnh vực khác thuộc một trong các trường hợp sau đây, nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 224 và Điều 281 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm

a) Làm chết người;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khoẻ của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;

c) Gây thương tích tích hoặc gây tổn hại cho sức khoẻ của người khác mà tỷ lệ tổn thương cở thể 61% trở lên;

d) Gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng

Ở vụ án này, cháu bé Hanawa Yukiji đã tử vong.

Theo tôi, việc Cơ quan điều tra chuyển từ tội danh "Vô ý làm chết người do vi phạm quy tắc nghề nghiệp" (Điều 129 BLHS) sang tội danh "Vi phạm quy định về xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng" (Điều 298 BLHS) có ý nghĩa pháp lý quan trọng trong việc:

+ Phản ánh đúng bản chất vụ án: Không còn là lỗi cá nhân mà là sai phạm hệ thống trong khảo sát, thiết kế, thi công, nghiệm thu và vận hành công trình hồ bơi.

+ Mở rộng phạm vi truy cứu trách nhiệm hình sự đối với cả cá nhân và pháp nhân trong đầu tư, khảo sát, thiết kế, thi công, nghiệm thu và vận hành công trình hồ bơi.

+ Thể hiện mức độ nghiêm trọng xâm phạm đến an toàn công cộng trong lĩnh vực xây dựng.

Phóng viên: Với tư cách là một trong các luật sư của Văn phòng Hà Hải và Cộng sự, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho nạn nhân và gia đình nạn nhân, luật sư chờ đợi gì sau khi Cơ quan điều tra Thay đổi quyết định khởi tố vụ án?

Luật sư Đào Thị Bích Liên: Tính đến thời điểm hiện nay kể từ lúc xảy ra vụ việc, nạn nhân trong vụ án là cháu Hanawa Yukij tử vong từ 5/4/2022, đã gần 3 năm rưỡi. Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Bình Thuận và Viện KSND tinh Bình Thuận trước đây cũng đã làm việc một cách trách nhiệm và công tâm, đã tiến hành thu thập đầy đủ chứng cứ một cách toàn diện, từ việc lấy lời khai đại diện hợp pháp người bị hại, lời khai nhân chứng, các bên liên quan, thực nghiệm điều tra hiện trường, thu thập các chứng cứ, lập vi bằng tất cả hình ảnh, tin nhắn liên quan đến cái chết của cháu bé Yukiji. 

Vụ án đã trải qua rất nhiều quá trình điều tra, tạm đình chỉ điều tra, tiếp tục điều tra, đình chỉ điều tra, phục hồi điều tra của Cơ quan CSĐT Công an TP Phan Thiết và Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Bình Thuận. Cho tới tháng 3/2025, Cơ quan điều tra đã thay đổi Quyết định khởi tố vụ án hình sự, thay đổi tội danh từ "Vô ý làm chết người do vi phạm quy tắc nghề nghiệp" theo Điều 129 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) thay đổi thành tội "Vi phạm quy định về xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng" theo Điều 298 Bộ luật Hình sự.

Tôi xin nhấn mạnh thêm rằng, trong vụ án này có 2 thông báo về Kết luận giám định được xem là then chốt trong hồ sơ. Đây là cơ sở rất quan trọng để xác định nguyên nhân gây ra cái chết của cháu bé Hanawa Yukiji.

Đó là: 

Thông báo số 506/TB-VPCQCSĐT ngày 24/04/2024 của Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Bình Thuận thông báo về việc kết luận giám định đối với hồ bơi thuộc Khu du lịch Centara Mirage. Nội dung ghi nhận: "Hồ bơi lười thuộc khu du lịch Centara Mirage Resort Mũi Né (địa chỉ: Khu phố 1, phường Mũi Né, thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận) khi vận hành có thể hút chặt một người có thể trạng là bé trai nam, 11 tuổi, cao 1m40, nặng 39kg, biết bơi thành thạo khi đứng sát vị trí miệng hút. Trong trường hợp vị trí cơ thể tiếp xúc với miệng hút là vùng lưng thì một người có thể trạng như trên không thể tự thoát ra được, có thể dẫn đến tử vong".

Thông báo số 72 /TB-VPCQCSĐT ngày 15/01/2025 của Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Bình Thuận thông báo Kết luận giám định tư pháp của Bộ Xây dựng cho thấy: "quá trình thực hiện thiết kế, thẩm định thiết kế, thi công xây dựng, vận hành hồ bơi tại Khu nghỉ dưỡng Centara Mirage Resort Mũi Né có nhiều sai phạm". Theo đó, chủ đầu tư chưa tổ chức thẩm định thiết kế công nghệ Hệ thống bơm hút/xả massage tại giai đoạn thiết kế cơ sở theo quy định tại Điều 57 và 58 Luật Xây dựng; chưa tổ chức thẩm định phần công nghệ Hệ thống bơm hút/xả massage tại giai đoạn thiết kế sau thiết kế cơ sở theo quy định tại Điều 82 và 83, Luật Xây dựng.

Đơn vị thiết kế Quốc Khang khi thiết kế công nghệ Hệ thống bơm hút/xả massage  không thực hiện đệ trình bản thuyết minh về sự cần thiết phải áp dụng theo quy định tại Điều 6 Nghị định số 46/2015/NĐ-CP. 

Đơn vị thiết kế Chi nhánh Công ty TNHH MTV Tư vấn thiết kế và đầu tư xây dựng - Bộ Quốc phòng không thực hiện tính toán kiểm tra vận tốc nước tại khu vực nắp/ lưới theo yêu cầu hay yêu cầu Rủi ro bị kẹt khi hút nước. Đơn vị này cũng không thiết kế chi tiết cửa hút, không đưa ra các yêu cầu kỹ thuật đối với cửa hút.

Bộ Xây dựng cũng cho biết, các thông số thực tế thiết bị Hệ thống bơm hút/xả massage không được đo đạc và so sánh giữa thông số thiết kế khi chạy thử đơn động. Nắp che cửa hút của Hệ thống bơm hút/xả massage không được kiểm tra, nghiệm thu trước khi đưa vào lắp đặt tại công trình.

Thực tế lắp đặt nắp che cửa hút của Hệ thống bơm hút/xả massage là miếng chắn phẳng dạng lưới vuông bằng nhựa kích thước 405mmx404mm chế tạo tại công trường, không đúng chủng loại với văn bản đệ trình duyệt vật tư của đại diện Nhà thầu thi công và đã được đại diện Tư vấn giám sát và Ban quản lý dự án xác nhận. Nắp che cửa hút tại hiện trường không đáp ứng yêu cầu của các tiêu chuẩn đã đưa ra.

Cấu tạo của cửa hút Hệ thống bơm hút/xả massage bao gồm cửa hút và nắp che không đáp ứng các yêu cầu. Cụm bơm thuộc Hệ thống bơm hút/xả massage lắp đặt tại công trình có thông số không khớp với hồ sơ nghiệm thu cụm bơm.

Hướng dẫn bảo trì và vận hành phù hợp với thiết bị công nghệ lắp đặt vào công trình, tuy nhiên chưa đầy đủ theo quy định theo yêu cầu. Hướng dẫn vận hành và bảo trì không hướng dẫn kiểm tra, phòng tránh về nguy cơ kẹt khi hút nước, không cảnh báo việc vận hành đóng/mở van VBP1 (van kết nối giữa đường ống nước hút nước từ sông lười và tuyến ống nước ra các đầu phun massage để căn chỉnh áp lực và lưu lượng nước lên các ghế massage) kết hợp với chế độ chạy của các bơm có thể làm tăng/giảm nguy cơ kẹt hút của cửa hút bơm massage tại sông Lười trong Khu nghỉ dưỡng Centara Mirage Resort Mũi Né.

Đánh giá về sự phù hợp của thực tế hiện trạng đối tượng giám định so với bản vẽ hoàn công và thiết kế, thiết kế sửa đổi được duyệt, giám định của Bộ Xây dựng cho biết, thông số về lưu lượng, cột áp của bơm massage lắp đặt tại hiện trường không đúng với thiết kế, bản vẽ hoàn công và các biên bản nghiệm thu, thử nghiệm. Bản vẽ hoàn công không cập nhật kích thước, vật liệu và thiết bị sử dụng theo yêu cầu.

Phóng viên: Luật sư bàn luận thêm về việc cơ quan điều tra ra Quyết định Thay đổi quyết định khởi tố vụ án từ ngày 07/03/2025 nhưng tới ngày 24/07/2025, gia đình nạn nhân mới nhận được thông tin?

Luật sư Đào Thị Bích Liên: Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Bình Thuận đã thay đổi tội danh sang "Vi phạm quy định về xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng" và ban hành Quyết định số 723/QĐ-VPCQCSĐT từ ngày 07/3/2025. Tuy nhiên, đến ngày 24/07/2025, gia đình nạn nhân mới nhận được thông báo về việc thay đổi này.

Việc chậm trễ trong việc gửi thông báo khiến gia đình nạn nhân không khỏi lo lắng băn khoăn, bởi theo quy định tại Điều 62 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, người bị hại và người đại diện hợp pháp có quyền được thông báo kết quả điều tra, giải quyết vụ án. Sự chậm trễ trong thông tin có thể ảnh hưởng đến việc thực hiện quyền và nghĩa vụ tố tụng của gia đình, làm giảm niềm tin vào quá trình điều tra.

Từ tổng hợp các chứng cứ, kết luận giám định và tinh chất mức độ và bản chất của vụ án, có thể khẳng định đây không còn là vụ việc chết người do lỗi cá nhân, mà là hậu quả từ chuỗi sai phạm hệ thống của nhiều chủ thể trong quá trình đầu tư, khảo sát, thiết kế, thi công, giám sát, nghiệm thu và vận hành công trình. Những sai phạm này có dấu hiệu của hành vi phạm tội được quy định trong BLHS.

Về mặt tố tụng, sau khi thay đổi quyết định khởi tố vụ án, bước tiếp theo mà gia đình nạn nhân, luật sư, dư luận mong mỏi là Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Lâm Đồng (Cơ quan CSĐT tỉnh Bình Thuận cũ) cần ra quyết định khởi tố bị can, đúng theo quy định tại khoản 1 Điều 179 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015: cụ thể "Khi có đủ căn cứ để xác định một người hoặc pháp nhân đã thực hiện hành vi mà BLHS quy định là tội phạm thì Cơ quan điều tra ra quyết định khởi tố bị can".

Việc khởi tố bị can đối với cá nhân và/hoặc pháp nhân có liên quan, dựa trên các chứng cứ, giám định, xác minh đã đầy đủ. Việc áp dụng đúng quy định của pháp luật hình sự và tố tụng hình sự nhằm đảm bảo khách quan, có trách nhiệm, lấy lại niềm tin công lý cho gia đình nạn nhân.

Phóng viên: Xin cảm ơn luật sư đã trao đổi!