Nâng cao sức khỏe tim mạch để phòng tránh bệnh tiểu đường

Insulin là một loại hormone được tiết ra bởi tụy tạng. Nó có nhiệm vụ vận chuyển glucose từ máu vào trong tế bào để cung cấp năng lượng cho sự hoạt động của tế bào. Khi nồng độ Glucose máu ở mức cao và trong thời gian kéo dài, nó sẽ gây tổn thương cho nhiều hệ cơ quan khác nhau trong cơ thể.

Theo số liệu từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa bệnh tật Mỹ (CDC), có khoảng 34 triệu người Mỹ bị bệnh tiểu đường. Trong đó, 90-95% số bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường tuýp 2.

Bệnh tiểu đường tuýp 2 có cơ chế đặc trưng là tình trạng kháng Insulin. Điều này có nghĩa là Insulin vẫn được tuyến tụy tạo ra và lưu hành trong máu. Nhưng các mô của cơ thể như gan, ruột, cơ,... không đáp ứng với tác dụng của Insulin. Vì vậy Glucose không được vận chuyển vào trong tế bào.

Trong khi đó, gan được biết đến vừa là cơ quan tiêu thụ Glucose, mà chính nó cũng là cơ quan tân tạo Glucose. Gan không đáp ứng được với tác dụng của Insulin sẽ dẫn đến sự tân tạo Glucose một cách quá mức. Lúc mới bắt đầu, tuyến tụy sẽ đáp ứng với tình trạng trên bằng cách tăng tiết Insulin. 

Trước kia người ta tin rằng, các yếu tố di truyền và yếu tố không di truyền có thể kết hợp với nhau để làm tăng nguy cơ bị bệnh tiểu đường tuýp 2. Tuy nhiên, đã có các bằng chứng chứng minh chế độ sống lành mạnh có thể giúp phòng tránh bệnh tiểu đường, giảm nguy cơ mắc bệnh.

Mới đây, các nhà khoa học đến từ Hà Lan đã thực hiện một nghiên cứu nhằm đánh giá liệu sức khỏe tim mạch tốt có thể giúp phòng tránh bệnh tiểu đường tuýp 2 suốt đời hay không. Nghiên cứu được thực hiện trên các đối tượng là những trung niên và có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2.

Đánh giá sức khỏe tim mạch

Đến từ Trung tâm y tế Đại học Erasmus Hà Lan, Tiến sĩ Fariba Ahmadizar - Tác giả chính của nghiên cứu nói rằng, "Những nghiên cứu trong quá khứ đã chỉ ra hầu hết các yếu tố nguy cơ tim mạch đều có liên quan đến khả năng bị bệnh tiểu đường tuýp 2. Tuy nhiên, vẫn còn thiếu nhiều dữ liệu để có thể đánh giá nguy cơ bị tiểu đường tuýp 2 suốt đời với các nhóm có sức khỏe tim mạch khác nhau."

Ông nói thêm, "Quan trọng hơn, chúng ta vẫn chưa biết rõ liệu nguy cơ mắc bệnh tiểu đường do sức khỏe tim mạch có chịu sự tác động như thế nào từ yếu tố di truyền. Vì vậy, ông và các cộng sự của mình đã thực hiện một nghiên cứu để đánh giá về mối liên hệ này - mối liên hệ giữa sức khỏe tim mạch, yếu tố di truyền và nguy cơ suốt đời mắc bệnh tiểu đường tuýp 2."

Cụ thể, nghiên cứu đã được thực hiện trên 5993 người tham gia từ 55 tuổi trở lên. Họ có độ tuổi trung bình là 69 và 58% trong số đó là phụ nữ. Những người này đều chưa từng được ghi nhận mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 trong quá khứ.

Khi bắt đầu thực hiện nghiên cứu, các nhà khoa học đã tiến hành đánh giá sức khỏe tim mạch ở những người tham gia. Các nội dung được quan tâm trong đánh giá bao gồm chỉ số khối cơ thể, hút thuốc lá, huyết áp, cholesterol toàn phần, vận động thể lực và dinh dưỡng.

Sức khỏe tim mạch của những người tham gia sẽ được đánh giá khách quan bằng thang điểm từ 0-12. Sức khỏe tim mạch càng tốt được thể hiện bằng mức điểm càng cao. Từ kết quả điểm số đánh giá, những đối tượng này sẽ được chia làm ba nhóm, bao gồm nhóm có sức khỏe tim mạch kém, trung bình và lý tưởng.

Ngoài ra, các nhà khoa học cũng tiến hành tính toán sức khỏe tim mạch sinh học và sức khỏe tim mạch hành vi. Trong đó, sức khỏe tim mạch sinh học bao gồm các yếu tố huyết áp, cholesterol toàn phần và hút thuốc. Và sức khỏe tim mạch hành vi bao gồm chỉ số khối cơ thể, hút thuốc, vận động thể lực, dinh dưỡng.

Mối liên hệ giữa sức khỏe tim mạch và phòng tránh bệnh tiểu đường

Theo các nhà nghiên cứu, khi không tính đến yếu tố di truyền thì nguy cơ bị tiểu đường tuýp 2 có sự khác biệt giữa các nhóm sức khỏe mạch khác nhau. Nhóm sức khỏe tim mạch lý tưởng có mức nguy cơ là 22,6%. Còn lại nhóm có sức khỏe tim mạch trung bình và kém lần lượt là 28,3% và 32,6%.

Khi có sự tác động của yếu tố di truyền, nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường tuýp 2 sẽ tăng lên ở tất cả các nhóm. Nguy cơ mắc tiểu đường tuýp 2 ở các nhóm sức khỏe tim mạch tốt, trung bình và kém lúc này lần lượt là 23,5% , 33,7% và 38,7%.

Có thể thấy, mặc dù có thể có sự liên quan nhất định đến nguy cơ di truyền trung bình hoặc thấp. Tuy nhiên, nguy cơ mắc tiểu đường tuýp 2 ở những người có sức khỏe tim mạch lý tưởng vẫn luôn là thấp nhất. Điều này đúng kể cả khi đánh giá sức khỏe tim mạch sinh học hay sức khỏe tim mạch hành vi.

Vì vậy các nhà khoa học đã kết luận, sức khỏe tim mạch tốt là quan trọng hàng đầu để có thể phòng tránh bệnh tiểu đường tuýp 2 ở lứa tuổi trung niên. Bất kể đến những người này có liên quan đến nguy cơ di truyền hay là không.

Tiến sĩ Francesca Cortese đến từ Bệnh viện Đa khoa Đại học Bari cũng đồng ý với quan điểm trên. Ông cho rằng, nhờ các biện pháp đơn giản như hướng dẫn lối sống lành mạnh,... Chúng ta có thể giúp các bệnh nhân phòng tránh bệnh tiểu đường cùng với các biến chứng mà nó gây ra.

Những điểm còn hạn chế của nghiên cứu

Mặc dù đã đạt được các kết quả nhất định, nhưng theo chính các tác giả thì nghiên cứu vẫn còn tồn tại những hạn chế. Những hạn chế này bao gồm:

Thứ nhất, các dữ liệu dùng để đánh giá sức khỏe tim mạch lúc ban đầu được thu thập từ cách đây đã 20-27 năm. Vì vậy tồn tại khả năng phân loại sai sức khỏe tim mạch ở những người tham gia.

Thứ hai, cỡ mẫu của các nhóm đối tượng nghiên cứu tương đối nhỏ. Lượng thông tin thu thập được còn hạn chế.

Thứ ba, nghiên cứu chưa có sự khái quát trên nhiều nhóm dân số khác nhau, những đối tượng tham gia nghiên cứu đều đến từ khu vực Bắc Âu.

Các tác giả cũng nói thêm, việc những người tham gia tuân thủ sức khỏe tim mạch hành vi hơn là sức khỏe tim mạch sinh học để phòng tránh bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể gây nên những tranh cãi. Bởi thông số về chỉ số khối cơ thể lại được sử dụng để đánh giá sức khỏe tim mạch hành vi. Do đó nó khiến người ta hiểu rằng họ có thể lựa chọn béo phì hoặc là không.

Trong khi đó, các nghiên cứu khác thì cho rằng bản chất của béo phì có sự liên quan đến nhiều yếu tố khác nhau. Nó nên được coi như huyết áp hay bệnh tiểu đường tuýp 2 trong đánh giá sức khỏe.

Kết quả nghiên cứu về mối liên hệ giữa sức khỏe tim mạch và phòng tránh bệnh tiểu đường đã mở ra một hướng đi mới cho những nghiên cứu trong tương lai.