Người cao tuổi không phải là gánh nặng kinh tế mà là nguồn lực phát triển kinh tế xã hội

PV: Ông đánh giá thế nào về vai trò của NCT trong xu hướng chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và kinh tế tuần hoàn?

Ông Trương Xuân Cừ: Điều đầu tiên phải khẳng định, Đề án "Người cao tuổi tham gia đẩy mạnh chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, khởi nghiệp và tạo việc làm" ngày 20/02/2025 của Thủ tướng Chính phủ đã khẳng định vai trò, vị thế NCT trong cuộc cách mạng chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn - xu hướng mới của kinh tế toàn cầu. Và thực tế lâu nay đã chứng minh rất rõ điều này, cụ thể:

Trong lĩnh vực nông nghiệp, hiện có khoảng 5% NCT ở nông thôn vẫn tham gia sản xuất nông nghiệp như: Trồng cây ăn quả, rau củ sạch, cây công nghiệp; Chăn nuôi gia súc, gia cầm, thủy sản; Phát triển nông nghiệp hữu cơ và nông nghiệp tuần hoàn, góp phần bảo đảm an ninh lương thực, tăng thu nhập, cải thiện đời sống gia đình.

Trong lĩnh vực tiểu thủ công nghiệp và làng nghề truyền thống, NCT đóng vai trò giữ nghề và truyền nghề trong nhiều làng nghề nổi tiếng như: gốm Bát Tràng; lụa Vạn Phúc, tranh Đông Hồ; chế tác gỗ mỹ nghệ; mây tre đan, vàng, bạc; tham gia sản xuất các sản phẩm Ocop; nâng cao giá trị hàng hóa và mở rộng thị trường tiêu thụ.

Trong lĩnh vực dịch vụ, NCT tham gia dịch vụ thương mại và dịch vụ cộng đồng; quản lý cửa hàng, siêu thị mini, dịch vụ ăn uống, cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe; giáo dục đào tạo nghề, làm việc trong các hợp tác xã, câu lạc bộ Liên thế hệ tự giúp nhau... Đặc biệt, nhiều NCT ứng dụng chuyển đổi số để kinh doanh online, kết nối mạng xã hội và bán hàng qua các nền tảng thương mại điện tử.

Trong lĩnh vực du lịch, NCT tham gia phát triển du lịch cộng đồng, làm hướng dẫn viên tại chỗ giới thiệu về lịch sử, văn hóa; phát triển homestay, trải nghiệm nông thôn. NCT tham gia du lịch xanh gắn với bảo tồn thiên nhiên, giúp gìn giữ bản sắc văn hóa và tăng thu nhập cho gia đình.

Trong lĩnh vực tư thương và thương mại tự do, NCT tiếp tục kinh doanh tự do, mở rộng buôn bán trong các lĩnh vực, mở cửa hàng tạp hóa, quán cà phê, chợ truyền thống, thương mại điện tử và kinh doanh đa ngành; NCT tham gia các hợp tác xã thương mại, hợp tác xã sản xuất, liên kết doanh nghiệp để tiêu thụ nông sản, thủ công, mỹ nghệ, đặc sản của địa phương.

Trong lĩnh vực giáo dục, khoa học, tư vấn, NCT tham gia giảng dạy, nghiên cứu, phản biện chính sách góp phần nâng cao chất lượng nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội.

Có thể khẳng định, NCT tham gia sản xuất kinh doanh trên 06 lĩnh vực đã góp phần quan trọng trong phát triển kinh tế; tạo việc làm cho hàng triệu NCT tiếp tục lao động, tăng thu nhập, giảm gánh nặng an sinh xã hội, góp phần giữ gìn giá trị truyền thống lan tỏa tinh thần lao động.

Đặc biệt, thúc đẩy cuộc cách mạng chuyển đổi số, nhiều NCT đưa sản phẩm truyền thống lên thị trường online, góp phần tăng trưởng xanh bền vững. Bên cạnh đó, họ tham gia trực tiếp vào sản xuất kinh doanh, đóng góp đáng kể vào tăng trưởng kinh tế đất nước 2 con số trong kỷ nguyên mới.

PV: Từ những phân tích trên, ông đánh giá như thế nào về tiềm năng của NCT đối với nền "kinh tế bạc" ở Việt Nam?

Ông Trương Xuân Cừ: Sự trỗi dậy của "kinh tế bạc" phản ánh sự đánh giá của xã hội về NCT, không còn coi NCT là gánh nặng kinh tế mà ghi nhận những đóng góp, tiềm năng của họ cho xã hội với tư cách là người tiêu dùng; khẳng định NCT là nhân tố quan trọng, nguồn lực phát triển kinh tế xã hội. Đóng góp của người cao tuổi vào GDP không chỉ thể hiện qua sản lượng kinh tế mà còn qua giá trị xã hội, tri thức và kinh nghiệm truyền lại cho các thế hệ.

Chúng ta cần phải thay đổi tư duy tiếp cận mới, đó là NCT không phải là "gánh nặng xã hội" mà là một nguồn lực quý báu, tham gia vào sự nghiệp phát triển kinh tế, ổn định xã hội và hội nhập quốc tế. Với trí tuệ, kinh nghiệm và uy tín "giàu có", NCT không chỉ là "tấm gương" về đạo đức và lối sống mà còn là nguồn lực quan trọng đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp, chuyển đổi số, phát triển nông nghiệp xanh và các hoạt động cộng đồng.

Trong kỷ nguyên mới, yêu cầu phát triển đất nước bền vững, hiện đại, văn minh, phồn vinh, hạnh phúc, đòi hỏi phải huy động sức mạnh tổng hợp, trong đó có nguồn lực "kinh tế bạc" do NCT là chủ thể và cũng là đối tượng liên quan.

PV: Từ thực tế các vấn đề NCT ở Việt Nam, để phát huy vai trò của NCT trong nền "kinh tế bạc", cần những chính sách hỗ trợ gì, thưa ông?

Ông Trương Xuân Cừ: Để tiếp tục phát huy vai trò NCT trong nền kinh tế bạc, Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện các chính sách nền kinh tế bạc, cụ thể:

Đảng và Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ như: Ưu đãi về thuế, đất đai và công nghệ cho NCT khởi nghiệp, tạo việc làm; mở rộng hệ thống bảo hiểm y tế, nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe. Đẩy mạnh đào tạo chuyển đổi số, xây dựng các chương trình đào tạo công nghệ thông tin phù hợp với người cao tuổi, hỗ trợ NCT tham gia thương mại điện tử và quản trị kinh doanh trực tuyến. Tổ chức các câu lạc bộ khởi nghiệp, chuyển đổi xanh và đổi mới sáng tạo, tiếp tục phát động phong trào NCT Việt Nam nêu gương sáng. Đưa NCT tham gia xây dựng nông thôn mới, đô thị thông minh và xã hội xanh. Xây dựng Đề án "Kinh tế bạc" để xác định mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp phát triển kinh tế bạc trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên giàu mạnh, hùng cường và phát triển.

Trung ương chỉ đạo tổng kết Chỉ thị 59 của Bộ Chính trị về việc chăm sóc, phát huy vai trò của NCT và ban hành Nghị quyết Trung ương về vấn đề NCT trong tình hình mới; tạo cơ sở chính trị huy động nguồn lực xã hội, NCT tham gia các hoạt động kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục thế hệ trẻ, giữ gìn an ninh trật tự và xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.

Bộ Y tế, chủ trì và phối hợp với các Bộ, Ban, ngành xây dựng Đề án "Chăm sóc và phụng dưỡng NCT giai đoạn 2026-2031, tầm nhìn 2045"; Chăm sóc sức khỏe và dịch vụ xã hội; Hoàn thiện các chính sách và phát triển dịch vụ chăm sóc sức khỏe, y tế dự phòng, điều trị, chăm sóc dài hạn và chăm sóc tại nhà; Phát triển các giải pháp y tế từ xa, ứng dụng theo dõi sức khỏe và các công cụ hỗ trợ chăm sóc sức khỏe khác; An toàn thực phẩm, dịch vụ cộng đồng đồng thời mở rộng các lựa chọn về giáo dục và giải trí; Đào tạo nguồn nhân lực chất lượng đáp ứng nhu cầu chăm sóc người cao tuổi trong bối cảnh già hóa dân số; Tạo việc làm linh hoạt và khuyến khích tinh thần khởi nghiệp cho người cao tuổi; Khuyến khích các doanh nghiệp tạo ra các vị trí làm việc linh hoạt, bán thời gian hoặc các công việc phù hợp với sức khỏe và kinh nghiệm của người cao tuổi; Hỗ trợ người cao tuổi khởi nghiệp hoặc tham gia vào các hoạt động kinh doanh để phát huy kinh nghiệm và kiến thức của họ.

Bộ Công Thương, chủ trì và phối hợp với các Bộ, Ban, ngành xây dựng Đề án "Người cao tuổi là chủ thể phát triển kinh tế giai đoạn 2026-2035 tầm nhìn 2045" trên các lĩnh vực: Nông, lâm, ngư nghiệp; tiểu thủ công nhiệp; du lịch, dịch vụ; khoa học và công nghệ.

Hiện tại, chúng ta có khoảng 17 triệu NCT, dự báo tới năm 2050, con số này lên 28 triệu, Việt Nam già hóa dân số với tốc độ thuộc nhóm đầu thế giới, đặt ra những cơ hội và thách thức đan xen. Chính vì vậy, hơn bao giờ, để phát triển đất nước bền vững, hiện đại, văn minh, phồn vinh, hạnh phúc, đòi hỏi phải huy động sức mạnh tổng hợp, trong đó có nguồn lực "kinh tế bạc" do NCT là chủ thể và cũng là đối tượng liên quan.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!