Người dân sẽ được khám sức khỏe định kỳ hoặc sàng lọc miễn phí ít nhất 1 lần/năm

Miễn viện phí phải dựa trên trụ cột BHYT

Thứ trưởng Thường trực Bộ Y tế TS. Vũ Mạnh Hà nhấn mạnh rằng miễn viện phí là một định hướng lớn, vừa mang ý nghĩa hỗ trợ trực tiếp cho người dân, vừa góp phần hoàn thiện hệ thống y tế. Theo ông, khi rào cản tài chính được gỡ bỏ, người bệnh sẽ chủ động khám sớm, giảm điều trị muộn và cải thiện kết quả sức khỏe. Đây cũng là cách để thực hiện mục tiêu "không ai bị bỏ lại phía sau" trong chăm sóc sức khỏe.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy các quốc gia áp dụng chính sách y tế miễn phí hoặc BHYT toàn dân đều đạt nhiều kết quả tích cực: tỷ lệ nghèo hóa do chi phí y tế giảm rõ rệt, khả năng tiếp cận dịch vụ tốt hơn, bệnh tật được kiểm soát hiệu quả và chi phí điều trị giảm nhờ người dân được khám chữa bệnh sớm. Những bài học này là cơ sở quan trọng để Việt Nam xây dựng mô hình phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội và cấu trúc hệ thống y tế trong nước.

Theo TS. Vũ Mạnh Hà, chính sách miễn viện phí toàn dân không thể tách rời khỏi hệ thống BHYT – công cụ tài chính y tế quan trọng nhất hiện nay. "Ngân sách nhà nước và quỹ BHYT sẽ chi trả cho các dịch vụ y tế cơ bản, thiết yếu, giúp giảm tối đa gánh nặng tài chính cho người dân, trước hết là nhóm chính sách xã hội, người yếu thế và người thu nhập thấp"- ông Hà khẳng định.

Tuy nhiên, để đảm bảo sự bền vững của hệ thống, người bệnh vẫn sẽ phải chi trả một phần đối với các dịch vụ theo yêu cầu hoặc vượt mức cơ bản. Cách làm này nhằm khuyến khích sử dụng dịch vụ hợp lý, tránh lạm dụng kỹ thuật đắt tiền, đồng thời duy trì tính công bằng trong thụ hưởng. Bản chất của chính sách miễn viện phí là gắn với bao phủ BHYT toàn dân, trong đó mọi người cùng tham gia để chia sẻ rủi ro: người khỏe hỗ trợ người yếu, người có điều kiện hỗ trợ người nghèo.

Nguồn kinh phí để triển khai chính sách sẽ đến từ bốn nguồn chính: Quỹ BHYT, ngân sách Nhà nước, quỹ phòng bệnh và xã hội hóa. Đây là cấu trúc nguồn lực đa dạng giúp giảm áp lực lên quỹ BHYT, đồng thời tăng khả năng chi trả cho các dịch vụ y tế thiết yếu.

Tuy nhiên, theo ThS. Trần Thị Trang, Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm xã hội (Bộ Y tế), việc triển khai chính sách trong bối cảnh hiện nay gặp nhiều khó khăn. Hệ thống khám chữa bệnh (KCB) BHYT vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức: người dân tự chi trả khoảng 40% tổng chi phí y tế – mức khá cao; một số quyền lợi vẫn chưa được BHYT chi trả như khám sức khỏe, sàng lọc, điều trị vô sinh, thẩm mỹ, tai nạn nghề nghiệp; mức đóng BHYT hiện chỉ 4,5% – thấp so với nhu cầu chi; chất lượng dịch vụ còn chênh lệch giữa các vùng; nhân lực tuyến cơ sở còn thiếu và yếu.

"Trong bối cảnh còn nhiều khó khăn, phạm vi miễn viện phí là vấn đề rất khó và phức tạp, cần phân tích sâu sắc để đảm bảo tính khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam"- bà Trang nhận định.

Giảm chi tiền túi, tăng quyền lợi và trách nhiệm tham gia BHYT

Để chính sách miễn viện phí toàn dân có thể triển khai một cách an toàn, Bộ Y tế đề xuất lộ trình thực hiện trong hai giai đoạn:

Giai đoạn 2026–2027: Người dân được khám sức khỏe định kỳ hoặc sàng lọc miễn phí ít nhất 1 lần/năm. Nhóm cận nghèo và người từ 75 tuổi trở lên được BHYT chi trả 100% chi phí khám chữa bệnh trong phạm vi quyền lợi. Tăng tỉ lệ thanh toán của BHYT đối với thuốc, vật tư y tế và dịch vụ kỹ thuật. Tăng mức đóng BHYT từ năm 2027 lên khoảng 5,1% để đáp ứng nhu cầu chi trả ngày càng cao.

Giai đoạn 2028–2030: Giảm Giảm tỷ lệ chi tiền túi của người dân xuống dưới 30%, tiến tới các chuẩn quốc tế về tài chính y tế bền vững. Thanh toán một số dịch vụ phòng bệnh từ quỹ BHYT, góp phần giảm chi phí điều trị và gánh nặng bệnh tật. Thí điểm sàng lọc 2–3 bệnh có hiệu quả chi phí cao, ưu tiên các bệnh không lây nhiễm phổ biến. Tăng mức đóng BHYT lên 5,4% vào năm 2030. Thí điểm BHYT bổ sung, mở rộng lựa chọn gói quyền lợi cho người dân.

Theo bà Trần Thị Trang, sự gia tăng mức đóng BHYT là điều tất yếu. "Dù có miễn viện phí hay không, Việt Nam vẫn phải tăng mức đóng BHYT để đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh của người dân. Mô hình bệnh tật thay đổi, tuổi thọ tăng và tỷ trọng chi cho điều trị sẽ ngày càng lớn, tạo áp lực lên quỹ BHYT"- bà Trang phân tích.

Chính sách miễn viện phí toàn dân không chỉ mở rộng phúc lợi xã hội mà còn tạo nền tảng cho hệ thống y tế công bằng, bền vững và hiệu quả hơn. Tuy nhiên, để thực hiện được, Việt Nam cần sự đồng thuận của người dân, sự tham gia đầy đủ của các nhóm dân cư vào BHYT, sự điều chỉnh linh hoạt từ phía cơ quan quản lý và đặc biệt là nguồn lực tài chính ổn định. Những bước đi thận trọng và có lộ trình rõ ràng sẽ quyết định thành công của mục tiêu đầy tham vọng nhưng mang giá trị nhân văn sâu sắc này.