Nguyên tắc "4T" giúp phụ nữ an toàn trên mạng xã hội

Là một chuyên gia đã có 20 năm làm việc trong lĩnh vực công nghệ thông tin, an toàn thông tin và chuyển đổi số, bà Hồ Khánh Lê chia sẻ một số "bí quyết" giúp chị em có thể tự bảo vệ mình trước những tin giả, những cạm bẫy lừa đảo trên mạng Internet, trên Zalo, trên Facebook và các mạng xã hội khác mà chúng ta vẫn dùng hàng ngày.

+ Xin bà chia sẻ một số cách hình thức lừa đảo trên mạng phổ biến hiện nay trên mạng xã hội?

Bà Hồ Khánh Lê: Kẻ lừa đảo rất tinh vi, chúng nghĩ ra đủ mọi chiêu trò để lừa đảo trên không gian mạng. Nhưng tựu trung lại, có một vài hình thức mà chị em ta rất hay gặp phải.

Một là, hình thức đảo "Việc nhẹ lương cao". Ví dụ như, chị em đang lướt Facebook thì thấy một mẩu tin: "Tuyển người làm tại nhà, chỉ cần gõ máy tính, chốt đơn hàng online, mỗi tháng kiếm 10-15 triệu đồng". Khi chị em liên hệ, họ sẽ yêu cầu mình phải đóng một khoản phí "đặt cọc", "phí giữ chỗ", "phí đào tạo" vài trăm nghìn đến vài triệu đồng. Sau khi nhận được tiền, chúng sẽ biến mất.

Thủ đoạn lừa đảo này đánh vào tâm lý muốn kiếm thêm thu nhập, nhất là các chị em đang ở nhà chăm con nhỏ hoặc công việc làm nông vất vả.

Hai là, lừa đảo qua tin nhắn trúng thưởng, nhận quà. Người dùng điện thoại, mạng xã hội thường nhận tin nhắn báo trúng thưởng xe máy, điện thoại, nhưng phải chuyển khoản trước phí nhận thưởng.

Ví dụ, có một tài khoản Facebook/Zalo của người nước ngoài kết bạn, nói chuyện rất tình cảm với bạn. Vài tuần sau, người này nói gửi một thùng quà giá trị lớn (điện thoại, mỹ phẩm, tiền đô la) về cho bạn. Vài hôm sau, có người tự xưng là "nhân viên hải quan", "nhân viên sân bay" gọi điện cho bạn, nói rằng thùng hàng bị giữ lại và yêu cầu đóng phí thông quan, thuế... vài triệu, thậm chí vài chục triệu đồng vào một tài khoản cá nhân. Khi bạn đóng xong là không thể liên lạc được với họ.

Thủ đoạn lừa đảo này đánh vào lòng tin, sự cả tin và ham muốn vật chất.

Ba là, kẻ lừa đảo giả mạo người thân, cán bộ, cơ quan chức năng, lợi dụng uy tín người thân hoặc cán bộ để vay tiền, chuyển khoản.

Ví dụ: Kẻ lừa đảo sẽ gửi tin nhắn hoặc cuộc gọi từ số lạ nói rằng người thân của bạn bị tai nạn, yêu cầu gửi tiền gấp. Hay bạn nhận được cuộc gọi từ một người tự xưng là công an, viện kiểm sát. Họ nói bạn có liên quan đến một vụ án nghiêm trọng nào đó (buôn ma túy, rửa tiền...), đọc đúng tên tuổi, địa chỉ của bạn. Họ yêu cầu bạn phải giữ bí mật tuyệt đối, không được nói cho ai biết và phải chuyển toàn bộ tiền trong nhà vào một "tài khoản tạm giữ của cơ quan điều tra" để xác minh. Họ dọa dẫm nếu không làm theo sẽ bị bắt giam ngay lập tức. Ngoài ra, những kẻ lừa đảo còn sử dụng các cuộc gọi giả Công an yêu cầu làm căn cước công dân; giả cán bộ điện lực yêu cầu đóng tiền điện, …

Thủ đoạn lừa đảo này đánh vào tâm lý của nạn nhân, gây ra sự sợ hãi, hoang mang, khiến nạn nhân không có thời gian suy nghĩ.

Bốn là, kẻ lừa đảo kêu gọi từ thiện giả. Ví dụ, kẻ xấu lấy hình ảnh những hoàn cảnh đáng thương có thật trên báo đài, rồi tạo một bài viết kêu gọi quyên góp trên mạng xã hội, nhưng lại để số tài khoản ngân hàng của chúng. Rất nhiều người, trong đó có chị em phụ nữ, với tấm lòng nhân ái đã vội vàng chuyển tiền ủng hộ mà không kiểm tra.

Thủ đoạn lừa đảo này đánh vào lòng tốt, sự thương người của cộng đồng.

Năm là, lừa đảo bán hàng trên mạng. Ví dụ, chị em thấy một trang Facebook, một tài khoản Zalo quảng cáo bán một chiếc váy rất đẹp, một nồi cơm điện hàng hiệu... với giá rẻ bất ngờ, chỉ bằng một nửa, thậm chí một phần ba giá thật. Họ yêu cầu chị em phải chuyển khoản đặt cọc trước hoặc thanh toán toàn bộ tiền hàng. Nhưng khi nhận hàng, chị em lại nhận được một món đồ hoàn toàn khác, kém chất lượng (như một cục gạch, một chai nước, một chiếc váy cũ rách...), hoặc tệ hơn là không nhận được gì cả và không thể liên lạc lại với người bán

Đây là thủ đoạn đánh vào tâm lý ham rẻ, thích mua hàng giảm giá. Chúng thường sử dụng hình ảnh sản phẩm rất đẹp, chuyên nghiệp (do lấy cắp trên mạng) nhưng thông tin người bán lại rất mập mờ, không có địa chỉ cửa hàng rõ ràng.

+ Vậy chị em gặp phải những nguy cơ gì khi bị lừa đảo, xin chị chia sẻ?

Bà Hồ Khánh Lê: Khi sập bẫy lừa đảo, hậu quả chị em gặp phải không chỉ là mất tiền mà đôi khi còn nặng nề hơn rất nhiều. Có thể kể đến một số nguy cơ như:

Mất hết tài sản: Đây là nguy cơ lớn nhất. Nhiều chị em đã mất toàn bộ số tiền dành dụm cả đời, thậm chí phải đi vay mượn để đưa cho kẻ lừa đảo.

Bị đánh cắp thông tin cá nhân: Khi chị em gửi ảnh Căn cước công dân, thông tin tài khoản, kẻ xấu có thể dùng nó để đi vay tiền qua các ứng dụng tín dụng đen, hoặc bán thông tin của chị em cho kẻ khác.

Tổn thương về sức khỏe tinh thần và danh dự: Bị lừa tình cảm, bị dùng hình ảnh cá nhân để cắt ghép, đe dọa, tống tiền... sẽ để lại nỗi đau, sự xấu hổ, mặc cảm. Nhiều người không dám kể với ai, dẫn đến trầm cảm. Nhiều người đã lo lắng, sợ hãi, đặc biệt khi nghe tin giả về dịch bệnh, thiên tai đã vô tình tiếp tay cho kẻ lừa đảo tiếp tục lan truyền thông tin không đúng sự thật làm ảnh hưởng đời sống xã hội.

Gây rạn nứt tình cảm gia đình: Việc mất tiền có thể gây ra mâu thuẫn, cãi vã trong gia đình, vợ chồng nghi kỵ lẫn nhau, ảnh hưởng tới hạnh phúc.

+ Bà có thể chia sẻ một số bí quyết gì giúp chị em phụ nữ an toàn trên không gian mạng?

Bà Hồ Khánh Lê: Để phòng tránh các nguy cơ lừa đảo, tôi gợi ý chị em hãy nhớ 4 chữ T, rất đơn giản:

Một là TỪ TỪ: Trước bất kỳ thông tin hấp dẫn hay đáng sợ nào, hãy bình tĩnh, từ từ đã. Chị em đừng vội tin, đừng vội bấm vào, đừng vội chuyển tiền. Hãy hít một hơi thật sâu và cho mình thời gian, không vội vàng tin theo tin nhắn lạ, cuộc gọi lạ. Đặc biệt, cần thận trọng khi mua sắm online, chỉ mua ở những nơi uy tín, có đánh giá tích cực từ cộng đồng.

Hai là TÌM HIỂU: Tìm hiểu và kiểm tra lại thông tin. Chị em hãy tự đặt câu hỏi: Ai là người gửi tin này? Có đáng tin không? Nếu là cơ quan nhà nước, hãy tìm số điện thoại chính thức trên mạng và gọi lại để xác minh. Nếu là kêu gọi từ thiện, hãy xem các báo lớn, đài truyền hình có đưa tin không. Chị em chỉ nên tin vào các trang tin chính thống, có kiểm chứng.

Ba là TRAO ĐỔI: Đừng giữ một mình! Hãy trao đổi câu chuyện với người mà chị em tin tưởng nhất: có thể là chồng, con cái, anh chị em, hoặc bạn bè thân thiết, cán bộ Hội Phụ nữ ở xã, thôn. Bình tĩnh xác minh lại thông tin với người thân. "Một cái đầu" có thể bị lừa, nhưng "nhiều cái đầu" sẽ sáng suốt hơn.

Bốn là TỪ CHỐI: Chị em hãy mạnh dạn từ chối những yêu cầu vô lý: Từ chối cung cấp mật khẩu, từ chối gửi tiền cho người lạ, từ chối làm theo lời đe dọa. Nếu bị đe dọa, hãy báo ngay cho công an địa phương gần nhất. Tuyệt đối không cung cấp mật khẩu, mã OTP cho người khác: Kể cả người tự nhận là cán bộ, nhân viên ngân hàng, công an…

Tôi muốn nhấn mạnh với chị em rằng: Internet, mạng xã hội mang lại rất nhiều lợi ích: giúp chúng ta kết nối với người thân ở xa, cập nhật tin tức, học hỏi nhiều điều hay, thậm chí là bán hàng, kiếm thêm thu nhập. Nhưng bên cạnh đó, nó cũng là nơi mà kẻ xấu lợi dụng để lừa gạt. Những nội dung chia sẻ này không phải để chị em sợ hãi, mà là để chúng ta trở thành những người dùng thông thái, tự tin và an toàn trên không gian mạng.

+ Xin trân trọng cảm ơn bà!