Nguyễn Thị Định - Nữ tướng huyền thoại thời đại Hồ Chí Minh

Đồng chí Nguyễn Thị Định (15/3/1920 - 26/8/1992), mà người dân thường gọi trìu mến là chị Ba Định, cô Ba Định, bà Ba Định,… đã đi vào lịch sử dân tộc như một danh nhân kiệt xuất, nữ tướng huyền thoại của thời đại Hồ Chí Minh. 

Đồng chí là biểu tượng cho khí phách kiên cường của phụ nữ Việt Nam, đã có mặt trong những thời khắc quan trọng của lịch sử dân tộc, từ thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp đến kháng chiến chống Mỹ và trong thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.

***

Sinh ra trong một gia đình đông anh em, là con út trong nhà nên đồng chí thường được gọi bằng cái tên thân thương là Út Định. Nhà nghèo, lại xa trường học nên từ nhỏ, Út Định với thể trạng ốm yếu, phải ở nhà tự học chữ cùng với người anh thứ ba là Nguyễn Văn Chẩn (Ba Chẩn). 

Và cũng chính người anh này đã góp phần hướng dẫn, dìu dắt Út Định tham gia cách mạng từ năm 16 tuổi (năm 1936). Với sự thông minh, gan dạ, khôn khéo và hăng hái, nhiệt tình, chỉ sau hai năm tham gia cách mạng, năm 18 tuổi, Út Định vinh dự được đứng vào hàng ngũ của Đảng. 

Kể từ đó, đồng chí tích cực tham gia hoạt động cách mạng, kể cả khi đã sa vào tay giặc, bị tù đày nhưng vẫn kiên cường đấu tranh với địch trong nhà tù Bà Rá (thuộc tỉnh Phước Long, nay là Bình Phước). 

Khi được địch thả ra, đồng chí tiếp tục hoạt động đến Cách mạng tháng Tám năm 1945, đồng chí đã dẫn đầu đoàn người kéo vào giành chính quyền tại tỉnh lỵ Bến Tre…

Đầu năm 1946, khi mới 26 tuổi, đồng chí vinh dự được Khu 8 chọn là thành viên nữ duy nhất tham gia chuyến vượt biển đầu tiên ra Bắc gặp Trung ương Đảng và Bác Hồ. 

Ngay hôm sau khi Đoàn đến Hà Nội, Bác Hồ đến thăm, đồng chí đã thay mặt đoàn trực tiếp báo cáo với Bác và Trung ương Đảng tình hình cách mạng miền Nam và xin vũ khí chi viện cho chiến trường Nam Bộ kháng Pháp. 

Bác Hồ đã đồng ý chi viện cho vũ khí (1) và căn dặn cố gắng đánh Pháp cho giỏi, cướp lấy vũ khí của địch để dùng thì cái vốn đó mới nhiều. Lời dạy này đã được đồng chí Nguyễn Thị Định vận dụng sáng tạo trong công cuộc kháng chiến, nhất là trong phong trào Đồng khởi năm 1960. 

Đồng thời, chuyến vượt biển lịch sử đầu tiên từ Nam ra Bắc đã mở ra con đường huyền thoại - "Đường Hồ Chí Minh trên biển" cho cuộc kháng chiến chống Mỹ sau này.

Cuối năm 1959, trên cương vị Phó Bí thư Tỉnh ủy, đồng chí Nguyễn Thị Định được Tỉnh ủy cử đến căn cứ Tam Thường (huyện Hồng Ngự, tỉnh Kiến Phong, nay là tỉnh Đồng Tháp) dự hội nghị triển khai quán triệt Nghị quyết 15 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa II). 

Tại Hội nghị, những vấn đề cơ bản của Nghị quyết 15, Nghị quyết Hội nghị Xứ ủy đã được tiến hành thảo luận kỹ. Liên Tỉnh ủy quyết định phát động quần chúng nổi dậy phá thế kìm kẹp của địch, giành quyền làm chủ ở nông thôn; giao nhiệm vụ cho các tỉnh phải khẩn trương tổ chức xây dựng lực lượng chính trị, đồng thời với lực lượng vũ trang tuyên truyền, phát động quần chúng nổi dậy ở xã, ấp.

Khi trở về Bến Tre, với tinh thần quyết liệt, khẩn trương chuẩn bị mọi điều kiện cho nổi dậy, tranh thủ yếu tố bất ngờ, đồng chí Nguyễn Thị Định đứng đầu trong Ban chỉ đạo khởi nghĩa, trực tiếp bám trụ tại xã Định Thủy (huyện Mỏ Cày, nay là huyện Mỏ Cày Nam) để từng lúc chỉ đạo phong trào. 

Tinh thần chung là phải đồng lòng, đồng loạt khởi nghĩa (gọi tắt là Đồng khởi) và phải huy động tất cả lực lượng của toàn dân như thời kỳ khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám giành chính quyền năm 1945. 

Nhờ trên dưới đồng lòng nên chỉ trong 1 tuần lễ nổi dậy, từ ngày 17/1 đến ngày 24/1, Bến Tre đã giải phóng hoàn toàn 22 xã, 25 xã khác giải phóng một phần; trừng trị 300 tên tề điệp ác ôn; bức hàng, bức rút 47 đồn bốt; từ 4 cây súng hỏng đã thu được 150 cây súng (2), xây dựng được 2 đại đội vũ trang (C264 và C269).

Hốt hoảng trước cuộc Đồng khởi Bến Tre, địch vội vàng điều nhiều tiểu đoàn lính chính quy, chuyên nghiệp đến 3 xã điểm Định Thủy, Phước Hiệp, Bình Khánh để đàn áp phong trào. 

Đồng chí Nguyễn Thị Định đã theo dõi sát sao diễn biến tình hình, kịp thời chỉ đạo lực lượng vũ trang bám theo đánh du kích tiêu hao sinh lực địch, đồng thời chỉ đạo phát động Nhân dân đấu tranh chống địch càn quét, bắn phá, giết người bừa bãi bằng hình thức đưa lực lượng phụ nữ lên thị trấn Mỏ Cày, đấu tranh trực diện với địch, viện cớ là "tản cư", đòi địch phải rút quân; từ đó đã khai sinh ra lực lượng đấu tranh chính trị độc đáo - "Đội quân tóc dài" - một mô hình đấu tranh chính trị đầy sáng tạo, tuyệt vời mà sau này Trung ương tổng kết thành phương châm đánh địch: Hai chân (chính trị, vũ trang), ba mũi (chính trị, vũ trang, binh vận), đã trở thành phương châm chiến lược của cách mạng miền Nam trong suốt những năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. 

Năm 2018, Đội quân tóc dài vinh dự được Chủ tịch nước trao tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

Từ tháng 5/1960, trên cương vị là Bí thư Tỉnh ủy trực tiếp phụ trách công tác dân vận và phong trào đấu tranh chính trị trực diện, đồng chí Nguyễn Thị Định đã lãnh đạo, chỉ đạo liên tục tiến công địch bằng các đợt Đồng khởi "bồi", Đồng khởi "nhồi", còn đối với "Đội quân tóc dài" được tổ chức thành lực lượng đấu tranh chính trị chuyên nghiệp, vận dụng nhuần nhuyễn phương châm hai chân ba mũi giáp công, liên tục giành thắng lợi, nhất là trong Đồng khởi đợt 2 (tháng 9/1960). 

Tính đến cuối năm 1960, Bến Tre đã giải phóng hoàn toàn 51 xã trên tổng số 115 xã, 21 xã giải phóng một phần; Nhân dân làm chủ 300 ấp trên tổng số 500 ấp; hệ thống kìm kẹp của địch ở nông thôn cơ bản bị phá rã (3).

Tháng 5/1961, đồng chí Nguyễn Thị Định được rút về Khu ủy Khu 8, được phân công làm Khu ủy viên, Bí thư Đảng Đoàn Phụ nữ Khu 8, phụ trách công tác dân vận. Đồng chí đã vận dụng rất tốt kinh nghiệm lãnh đạo, chỉ đạo Đồng khởi ở Bến Tre vào quá trình thực hiện nhiệm vụ mới. 

Đến năm 1965, đồng chí Nguyễn Thị Định được phân công công tác ở Bộ Tư lệnh Miền, làm Phó Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang giải phóng miền Nam Việt Nam.

Trên cương vị công tác mới, đồng chí Nguyễn Thị Định đã vận dụng linh hoạt, nhuần nhuyễn nhiều chiến thuật quân sự của chiến tranh nhân dân với tinh thần táo bạo, bất ngờ, đã lãnh đạo các lực lượng vũ trang bẻ gãy nhiều trận càn quét lớn của địch, nổi bật là trận càn quy mô lớn với tên gọi Junction City, đánh vào căn cứ Bắc Tây Ninh, diễn ra từ tháng 2 đến tháng 4/1967. 

Đặc biệt, trong Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968 ở Tây Ninh do đồng chí Nguyễn Thị Định trực tiếp chỉ đạo đã giành được nhiều thắng lợi, góp phần cùng quân dân toàn Miền làm phá sản chiến lược "Chiến tranh cục bộ" của đế quốc Mỹ, buộc Mỹ phải xuống thang chiến tranh, ngồi vào bàn đàm phán tại Hội nghị Paris.

Với tài cầm quân, chỉ đạo tác chiến, góp phần đưa cách mạng miền Nam giành hết thắng lợi này đến thắng lợi khác, tháng 4/1974, đồng chí được chính thức phong quân hàm Thiếu tướng. 

Danh tiếng Thiếu tướng, Phó Tư lệnh Quân giải phóng miền Nam Việt Nam Nguyễn Thị Định khiến cho quân địch khiếp đảm mỗi khi nhắc tới, đồng thời gây tiếng vang lớn trên cả nước và quốc tế. 

Nhiều quốc gia, tổ chức quốc tế đã rất ngưỡng mộ và kính trọng nữ tướng Nguyễn Thị Định - người phụ nữ Việt Nam tiêu biểu, xuất sắc trong thời đại Hồ Chí Minh - đôn hậu, hiền lành nhưng đầy quả cảm, anh hùng, bất khuất.

Phát biểu tại Lễ kỷ niệm lần thứ 20 ngày thành lập Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam (20/10/1966), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khen ngợi: "Phó Tổng tư lệnh Quân giải phóng là cô Nguyễn Thị Định. Cả thế giới chỉ nước ta có vị tướng quân gái như vậy. Thật là vẻ vang cho miền Nam, cho cả dân tộc ta" (4). 

Đại tướng Võ Nguyên Giáp cũng khen tặng: "Chị Nguyễn Thị Định là một nữ tướng trong thời đại Hồ Chí Minh. Chị Định đã kế thừa truyền thống anh hùng, bất khuất của Bà Trưng, Bà Triệu; người phụ nữ tiêu biểu của dân tộc ta"(5). 

Giáo sư sử học Trần Văn Giàu đã viết: "Chị Ba Định ạ! Ngày xưa người dân làng quê bảo nhau rằng: Những người như chị sống làm tướng, chết thành thần" (6). Có lẽ, không có những ngợi ca nào đẹp và chân tình hơn thế!

***

Từ lúc tham gia cách mạng cho đến kết thúc cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, từ một người cán bộ giao liên cho đến một vị tướng lĩnh quân đội, đồng chí Nguyễn Thị Định luôn thể hiện tốt vai trò, bản lĩnh của một người phụ nữ tiến bộ, tiên phong, mưu trí, dũng cảm, sáng tạo và đã lập được nhiều chiến công vang dội. 

Khí phách Nguyễn Thị Định không chỉ là của một cá nhân mà là biểu tượng chung cho phụ nữ Việt Nam trong những thời khắc lịch sử quan trọng của đất nước. Danh tiếng, hình ảnh vị nữ tướng huyền thoại Nguyễn Thị Định là một điểm son sáng ngời trong lịch sử dân tộc, lịch sử thế giới và là tấm gương cho mọi thế hệ cán bộ, đảng viên, nhất là phụ nữ cả nước học tập, noi theo.

----------------------

(1) Cuối năm 1946, đồng chí Nguyễn Thị Định là thuyền trưởng chở 12 tấn vũ khí do Trung ương chi viện cập biển Thạnh Phong (nay thuộc xã Thạnh Phong, huyện Thạnh Phú, tỉnh Bến Tre) an toàn và giao cho đồng chí Trần Văn Trà - Khu Bộ trưởng Khu 8.

(2) Đảng ủy - Bộ Tư lệnh Quân khu 9, Quân khu 8 ba mươi năm kháng chiến (1945 - 1975), Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1998, tr.353.

(3) Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Bến Tre, Lịch sử Đảng bộ tỉnh Bến Tre (1930 - 2015), Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, hà nội, 2017, tr.207.

(4) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tập 15, tr.173.

(5) Lời Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong phim tài liệu Các vị tướng xứ Dừa: Thiếu tướng Nguyễn Thị Định, hãng phim Kê Kông sản xuất tháng 12/2009.

(6) Lời tựa tập sách "Nhớ chị Ba Định", Nxb. Khoa học xã hội, Hà nội, 2009.