Năm 1999, tôi về nhận công tác ở “Tạp chí AIDS và cộng đồng” (khi đó thuộc Ủy ban Quốc gia Phòng, chống AIDS). Hôm đầu tiên đi làm, cuối ngày về nhà mở túi ra, tôi “cắt không còn giọt máu” vì bỗng nhiên nhìn thấy trong túi xách, ai đó nhét vào một chiếc… bao cao su. Với đứa con gái 23 tuổi ngày ấy, đây là “một chuyện động trời” đối với tôi.
Khỏi phải nói tôi xấu hổ như thế nào, dù trong nhà trọ khi ấy chỉ có mình tôi về trước. Tôi vội vàng như kẻ ăn trộm, mặt đỏ như gấc chín, tay nắm chặt chiếc bao cao su đã được gói thật kỹ mang ra thùng rác vứt.
Sau này, vì công việc, chúng tôi thường xuyên phải đi tuyên truyền về bao cao su trong phòng tránh thai và phòng chống HIV/AIDS cho người dân và nhóm phụ nữ hoạt động mại dâm, người sử dụng ma túy... Tuy nhiên, để có thể quen với việc này, nhóm cán bộ trẻ chúng tôi phải mất khá nhiều thời gian.
Hồi ấy, có một anh làm ở phòng Truyền thông, khi ngồi tập huấn cho mấy đứa nhân viên mới chúng tôi, anh đề cập rất thoải mái về giải phẫu âm hộ, âm đạo, dương vật, cách quan hệ tình dục bên trong, quan hệ tình dục bên ngoài…, khiến bọn tôi chỉ muốn độn thổ vì… sốc ngôn ngữ. Thú thật, đến cụm từ “quan hệ tình dục” chúng tôi cũng chỉ dám nói lí nha lí nhí trong miệng. Nhưng anh ấy bảo: “Bộ phận nào cũng có tên, có chức năng riêng. Đến cái tên của chúng mà các em còn không dám gọi ra miệng thì làm sao các em có thể đi tuyên truyền cho người khác?”.
Rồi anh ấy kể, cậu con trai đang học lớp 9 của anh ấy cũng đã được bố nói cho biết về công dụng của chiếc bao cao su, về các hành động quan hệ tình dục an toàn. Thấy chúng tôi ngạc nhiên, anh ấy giải thích: “Nhu cầu tình dục là bản năng của con người. Ngay từ khi sinh ra, con người đã có bản năng tính dục. Đến tuổi dậy thì, con trai hay con gái đều có những xúc cảm về tình dục. Hiểu để hành động đúng mới là văn hóa của xã hội văn minh”.
Tôi nhớ, những năm cuối thập kỷ 1990, đầu những năm 2000, câu chuyện về chiếc bao cao su và tình dục an toàn học đường và thanh thiếu niên luôn là diễn đàn nóng trên báo chí, các hội thảo. Có những hội thảo tranh luận rất gay gắt xung quanh chuyện tuyên truyền về bao cao su cho thanh thiếu niên. Mỗi khi thực hiện dự án tuyên truyền trong trường học, chúng tôi gặp không ít trở ngại từ phía phụ huynh và cả thầy cô giáo vì cho rằng, tuyên truyền bao cao su và quan hệ tình dục an toàn là “vẽ đường cho hươu chạy”.
Cho đến hôm nay, vẽ đường để cho hươu chạy đúng hay né tránh để cho hươu chạy lung tung, tất cả chúng ta đều đã rõ.
Né tránh là hại con
Trở lại câu chuyện về chiếc bao cao su, điều tôi ngạc nhiên là giờ đây, với ngay cả các ông bố, bà mẹ thế hệ 7X, đầu 8X có con tuổi dậy thì và vị thành niên dường như vẫn chưa thật thoải mái và có kỹ năng nói chuyện với con về tình dục an toàn.
Bạn sẽ làm gì nếu phát hiện ra con trai học lớp 10 đưa bạn gái vào nhà nghỉ? Đánh con? Thiết quân luật cấm đoán con yêu? Làm mọi cách để chia rẽ con? E rằng bạn sẽ thất bại. Nhưng nếu bạn trò chuyện cùng con, dạy con cách quan hệ tình dục an toàn, định hướng cho con một tình yêu lành mạnh, con bạn sẽ có sự lựa chọn đúng cho mình. Và trong nhiều tình huống, nếu con bạn trót có quan hệ tình dục với bạn khác giới thì chiếc bao cao su chính là “thần hộ mệnh” để chúng không rơi vào bị kịch có thai ngoài ý muốn hoặc mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục.
Theo các chuyên gia tâm lý, trong tình trạng quan hệ tình dục sớm ngày càng phổ biến ở giới trẻ, độ tuổi trung bình khi lần đầu quan hệ ngày càng thấp, việc sớm nói chuyện với con về an toàn tình dục cũng như về những chiếc bao cao su là điều nên làm.
Cũng đến lúc không nên xem việc cha mẹ nói chuyện với con về những chiếc bao cao su là vẽ đường cho hươu chạy nữa. Tiến sĩ tâm lý Nguyễn Kim Quý - Trung tâm tư vấn Gia đình & Trẻ em (Hội Tâm lý giáo dục Việt Nam): “Nói như vậy không phải chúng ta khuyến khích giới trẻ quan hệ tình dục sớm, mà là giúp chúng nhận thức được hành vi, biết hướng tới cách sống lành mạnh”.
Con ở độ tuổi nào thì nên được nói về chuyện tình dục và những chiếc bao cao su? Đây là một câu hỏi được nhiều cha mẹ lưu tâm. Tuy nhiên, rất khó để có thể đưa ra độ tuổi chính xác cho tất cả mọi đứa trẻ bởi mỗi trẻ có mức độ phát triển tâm sinh lý khác nhau và tính cách khác nhau. Theo các bậc cha mẹ có kinh nghiệm và theo các nhà chuyên môn, trẻ chớm bước vào tuổi dậy thì là thời điểm thích hợp.
Theo các chuyên gia tâm lý, từ 14-16 tuổi là giai đoạn cần thiết để trẻ được dạy về an toàn tình dục và sử dụng bao cao su. Cha mẹ hãy bắt đầu nói chuyện về những chiếc bao cao su với con mình một cách tự nhiên, cởi mở như những người bạn.
Cha mẹ cũng có thể lồng ghép những kiến thức về hậu quả của quan hệ tình dục không an toàn thông qua những câu chuyện thực tế, nếu có nhân vật thật mà cả con biết thì càng tốt. Khi con càng có được nhiều kiến thức về tình dục, con sẽ càng tránh được những hệ lụy từ việc quan hệ bừa bãi.
Tôi đồng tình với ý kiến của anh Trần Đức Dũng, một người bạn học của tôi có con trai đang học cấp 3: “Tôi cho rằng, hành động người cha để chiếc bao cao su vào ví của con trai với cái nháy mắt và nụ cười ý nhị được coi là hành động văn minh giữa hai người đàn ông. Tôi thấy rất yên tâm khi con tôi tròn 15 tuổi, cháu hiểu khá sâu sắc về trách nhiệm bản thân với vấn đề tình dục an toàn. Giờ đây, chúng tôi có thể nói chuyện với nhau về tình yêu - tình dục rất thoải mái. Với con trai, người bố nói chuyện về tình yêu, tình dục an toàn thoải mái và thuận lợi hơn người mẹ rất nhiều”