Vĩnh biệt NSND Tường Vi - Giọng ca huyền thoại của âm nhạc cách mạng

NSND Tường Vi qua đời ngày 11/5, hưởng thọ 86 tuổi. Lễ viếng diễn ra vào 7h ngày 14/5 tại Nhà tang lễ Bệnh viện Quân y 17, TP Đà Nẵng. Lễ truy điệu lúc 12h cùng ngày, linh cữu được an táng tại Nghĩa trang Quân khu 5.

Người đưa ca khúc "Cô gái vót chông" lên đỉnh cao mới

NSND Tường Vi tên đầy đủ là Trương Tường Vi, sinh năm 1938 tại Tam Kỳ, Quảng Nam, trong một gia đình không có ai làm nghệ thuật. Năm 1954, bà nhập ngũ khi mới 16 tuổi rồi trở thành y tá tại Viện quân y 108. Năm 1956, bà chuyển sang Đoàn ca múa Tổng cục Chính trị và bắt đầu được học thanh nhạc.

Năm 1962, bà thi đỗ vào khoa Thanh nhạc tại Nhạc viện Hà Nội và tốt nghiệp vào năm 1967. Sau đó bà còn theo học một lớp sáng tác ngắn hạn do Bộ Văn hóa - Thông tin tổ chức. Năm 1974, bà theo học 4 năm tại Nhạc viện Sofia, Bulgaria.

Trong những năm chiến tranh, bà đã theo đoàn văn công đi biểu diễn nhiều nơi trên các chiến trường. Tiếng hát của NSND Tường Vi được ví là "có sức mạnh át đi những tiếng bom tàn khốc trên chiến trường". Những lần nghe tin Tường Vi và Đoàn văn công Tổng cục Chính trị về biểu diễn, bộ đội đi cả mấy chục cây số về nghe hát, xem biểu diễn. Có người đến gặp bà và bảo, khi ở trong rừng sâu, mỗi khi nghe tiếng Tường Vi hát trên đài, dù đang ngủ cũng phải vùng dậy liền. Tường Vi là một nghệ sĩ Việt Nam hiếm hoi có tên trong "Từ điển Bách khoa Quân sự Việt Nam" xuất bản năm 1996.

Tường Vi nổi tiếng với nhiều ca khúc trên sóng phát thanh của Đài Tiếng nói Việt Nam, như Tiếng đàn Ta Lư (Huy Thục), Cô gái vót chông (Hoàng Hiệp), Em là hoa Pơ Lang (Đức Minh), Người con gái sông La (Doãn Nho), Cánh chim báo tin vui (Đàm Thanh)… Đặc biệt, 2 bài hát Cô gái vót chông và Tiếng đàn Ta Lư đã trở thành 2 ca khúc thành công nhất trong sự nghiệp của bà.

Nhắc đến Cô gái vót chông, ai cũng nhớ tới NSND Tường Vi. Dù không phải người đầu tiên thể hiện ca khúc nhưng chính NSND Tường Vi đã dùng tiếng hát của mình đưa Cô gái vót chông lên một đỉnh cao mới, tạo tiếng vang lớn với cả giới chuyên môn lẫn công chúng.

Lúc sinh thời, NSND Tường Vi chia sẻ, khi đọc phần ca từ của Cô gái vót chông, bà đã mường tượng ra cảnh núi rừng Tây Nguyên bạt ngàn muông thú, cỏ cây. Từ đó, bà tự sáng tạo bằng cách thêm một đoạn chạy nốt staccato head voice giả tiếng chim hót, đậm chất màu sắc vào bài hát, khiến nó trở nên tươi mới, đầy sức sống và tràn ngập nhạc tính. Nhờ đó, Cô gái vót chông đã trở thành ca khúc bất hủ và ghi đậm dấu ấn trong lòng khán giả.

Sở hữu giọng nữ cao màu sắc (soprano coloratura) và kỹ thuật thanh nhạc hoàn hảo bậc nhất, NSND Tường Vy được xem là một trong những giọng ca "huyền thoại" của nền âm nhạc Việt Nam thế kỷ XX. Bà cũng được đánh giá là ca sĩ mang giọng hát cao nhất thời kỳ đó. Bà hát được nhiều thể loại như dân ca, nhạc cách mạng... NSND Tường Vi đã nhiều lần biểu diễn trước Chủ tịch Hồ Chí Minh, nguyên thủ các nước trên thế giới và lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước và quân đội.

Người mẹ của trẻ em khuyết tật, mồ côi

Ngoài ca hát, Tường Vi còn là nhạc sĩ sáng tác nhiều ca khúc như Phi đội ta xuất kích, Quê hương anh là biển cả, Em lắng nghe tiếng đời...; những ca khúc thiếu nhi như Đời cho em những nốt nhạc vui, Trái tim ơi đừng buồn, Ước mơ của bé là hòa bình...

Đặc biệt, NSND Tường Vi là người phụ nữ có tấm lòng nhân hậu. Năm 1992, khi gặp một số trẻ em mồ côi, bà bắt đầu mở một lớp dạy nhạc cho những trẻ này. Sau đó được sự ủng hộ và quyên góp của nhiều người, bà lập nên Trung tâm Nghệ thuật tình thương. Trung tâm trực thuộc Hội Chữ thập đỏ Việt Nam, với mục đích nuôi dưỡng và đào tạo nghệ thuật cho trẻ em bị khuyết tật, mồ côi. Những trẻ em tại Trung tâm đã được đi biểu diễn nhiều nơi, nhiều em thi đỗ vào các trường nghệ thuật trong cả nước. Trong đó có nhạc sĩ khiếm thị Hà Chương - người đã đỗ thủ khoa khoa Đàn bầu Nhạc viện Hà Nội.

Nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Quang Long khi chia sẻ với báo chí đã cho rằng NSND Tường Vi là một danh ca hiếm của âm nhạc cách mạng Việt Nam. Anh nhận xét: "Trong cách hát của bà, người ta thấy sự nhiệt huyết, tình yêu của bà với quê hương, đất nước gắn với từng lời ca… Tấm gương của bà, tài năng, nhiệt huyết, giàu sáng tạo và lòng nhân ái của bà sẽ còn mãi được nhắc tới với sự trân trọng trong trái tim của những khán giả yêu mến bà, yêu ca khúc cách mạng Việt Nam".