"Nữ kiệt miền Đông" Hồ Thị Bi - biểu tượng của phụ nữ Nam bộ anh hùng

Bà Hồ Thị Bi tên thật là Hồ Thị Hoa, sinh năm 1916 trong một gia đình nghèo tại Gia Định (nay là TP.HCM). Mất cha từ năm 6 tuổi, mẹ lại bệnh nặng bà phải kiếm tiền nuôi mẹ, nuôi em bằng nhiều cách như bán chè, nước, đi ở đợ... Sau khi lập gia đình, chịu ảnh hưởng từ chồng, bà sớm tham gia hoạt động trong Hội Ái hữu tương tế Mặt trận Dân chủ Đông Dương. Tháng 6/1936, bà được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương. Từ đó bà tham gia công tác binh vận, đấu tranh bãi thị, đòi giảm thuế chợ, bênh vực chị em nghèo khổ bị áp bức, bất công.

Năm 1941, bà tham gia Hội Phụ nữ Cứu quốc Hóc Môn. Để chuẩn bị cho Cách mạng tháng Tám, bà được Quận ủy Hóc Môn giao nhiệm vụ làm Trưởng ban tiếp tế và chỉ huy Đại đội nữ binh thị trấn Hóc Môn rồi làm Phó Hội trưởng Hội Phụ nữ cứu quốc. Ngày 25/8/1945, bà cùng đoàn biểu tình từ Hóc Môn kéo về Sài Gòn giành chính quyền.

Sau ngày Nam Bộ kháng chiến, thực dân Pháp quay trở lại đánh chiếm Nam Bộ, bà về lại cứ địa tại Hóc Môn. Từ căn cứ này, dưới sự lãnh đạo của Ðảng bộ Hóc Môn và lực lượng vũ trang Sài Gòn, bà gây dựng lực lượng và tiến hành nhiều trận đánh khét tiếng, đập tan nhiều bốt đồn của địch.

Nhập ngũ từ năm 1946 đến 1950, bà được cử làm Trưởng ban Công tác số 12 (Biệt động thành), chỉ huy Ðại đội 2804 kiêm Tiểu đoàn phó Tiểu đoàn 935 (thuộc Trung đoàn 312 của tỉnh Gia Ðịnh). Với sự mưu trí, dũng cảm và tài thao lược, bà đã nhiều lần khiến cho bọn tay sai của thực dân Pháp ở Hóc Môn phải khiếp đảm. Nhiều trận đánh đầy mưu trí của Biệt động thành do bà tham gia đã làm cho kẻ thù khiếp sợ.

Năm 1951, bà được giao nhiệm vụ đứng đầu Tiểu đoàn 999 đi gây dựng căn cứ Dương Minh Châu (Tây Ninh) trên tuyến địa vùng biên giới Việt Nam - Cam-pu-chia. Vượt qua muôn vàn gian khó, vượt qua rào cản "cầm quân" của một tiểu đoàn trưởng, bà cùng đồng đội hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ trên tuyến biên giới đặc biệt quan trọng này.

Năm 1953, bà được điều động ra Việt Bắc, vinh dự được gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh và được Người dành nhiều lời khen tặng với danh hiệu Nữ kiệt miền Ðông.

Năm 1956, bà được bầu làm Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Hội LHPN Việt Nam. Năm 1959, bà được phong quân hàm Đại úy. Năm 1965, Bà được thăng quân hàm Thiếu tá, trở thành nữ quân nhân đầu tiên có cấp bậc quân hàm cao nhất trong Quân đội Nhân dân Việt Nam .

Từ năm 1973, tuy sức khỏe không còn như trước, bà vẫn được Trung ương tin tưởng phái vào chiến trường Nam Bộ và Nam Trung Bộ công tác. Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, những năm 1978 - 1979, chiến tranh biên giới Tây Nam diễn ra, với cương vị là Phó Chủ nhiệm chính trị Bộ Tư lệnh TP.HCM, bà vẫn lăn lộn khắp nơi, vận động hỗ trợ cho hậu phương ổn định và tiếp lửa cho tiền tuyến.

Trong hai năm 1974, 1975, bà đảm nhận vị trí Phó Chủ nhiệm Chính trị, Bộ Tư lệnh thành phố Hồ Chí Minh. Năm 1978, bà được phong quân hàm Thượng tá. Mặc dù ngoài 60 tuổi, bà vẫn được giữ lại làm công tác chính sách cho cán bộ, chiến sĩ và các cựu chiến binh cũng như gia đình của họ.

Sau khi nghỉ hưu, bà vẫn tiếp tục hoạt động xã hội, là một trong những sáng lập viên của Bảo tàng Phụ nữ Nam bộ, là Ủy viên Trung ương Hội Cựu chiến binh Việt Nam.

Một nhà báo nước ngoài tên HiLaire du Berrie đã viết về bà Hồ Thị Bi như sau: "Lịch sử đầy dẫy truyện về những người phụ nữ bất khuất. Có người là huyền thoại, có người là người thật. Nếu muốn tìm những mẫu hổ tướng với tất cả nghị lực, táo bạo thì Việt Nam là một xứ có một mẫu người vừa tự nhiên vừa hiện đại. Tại đây, chúng ta gặp Hồ Thị Hoa (bà Hồ Thị Bi như người ta gọi), một lãnh tụ du kích cộng sản. Bà Bi vào đơn vị khi 30 tuổi (1946), Chi đội 12 trong bộ đội miền Nam của bà khuấy rối vùng Hóc Môn. bà Bi tạo cho mình một giang san xây dựng trên khủng bố và chính trị...".

Bà Hồ Thị Bi qua đời vào ngày 12/10/2011 tại TP.HCM, thọ 95 tuổi.