Ô nhiễm ở Hà Nội ảnh hưởng nghiêm trọng đến trẻ em

Hà Nội đang trải qua đợt ô nhiễm không khí nghiêm trọng với chỉ số AQI đạt mức “rất xấu”. Bụi mịn PM2.5 (các hạt bụi lơ lửng trong không khí có đường kính ≤ 2,5 micromet) siêu nhỏ có thể xâm nhập sâu vào phổi, máu, làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch, viêm phổi và ảnh hưởng nghiêm trọng đến trẻ em.

Từ cuối tháng 11 đến đầu tháng 12/2025, Hà Nội chứng kiến một trong những đợt ô nhiễm không khí nặng nề nhất trong nhiều năm trở lại đây. Theo dữ liệu quan trắc, đợt ô nhiễm kéo dài từ ngày 28/11 đến khoảng 5/12, với điểm đỉnh vào sáng 2/12 khi chỉ số chất lượng không khí (AQI) trung bình toàn thành phố đạt mức 283 – mức "rất xấu", tiệm cận mức "nguy hại". Trong thời điểm này, Hà Nội liên tục đứng trong nhóm những thành phố ô nhiễm nhất thế giới, sánh ngang hoặc vượt qua các "điểm nóng" ô nhiễm như Delhi (Ấn Độ), Lahore (Pakistan) hay Baghdad (Iraq).

Người dân ra đường dễ dàng cảm nhận không khí đặc quánh, mùi khét nhẹ và tầm nhìn giảm rõ rệt. Các tòa nhà cao tầng ở khu vực Trần Duy Hưng, Láng Hạ, Bắc Từ Liêm… như "biến mất" trong lớp sương mù trắng đục. 

PM2.5 là sát thủ thầm lặng

Trao đổi với PV Báo PNVN, bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng cho biết, PM2.5 là các hạt bụi có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 2,5 micromet nhỏ đến mức 30 hạt bụi mịn mới bằng đường kính một sợi tóc. Chính đặc tính "siêu nhỏ" này khiến chúng có thể xâm nhập sâu vào cơ thể theo cách mà người bình thường khó tưởng tượng được.

"Khi hít phải không khí ô nhiễm, bụi mịn không bị chặn lại ở mũi hay họng như bụi thô. Chúng đi thẳng xuống phế nang, nơi trao đổi oxy với máu. Một phần còn xuyên qua màng phế nang mạch máu để đi vào hệ tuần hoàn"- bác sĩ Hoàng chia sẻ.

Nguy hiểm hơn, theo bác sĩ, bề mặt các hạt PM2.5 thường bám các chất độc hại: Kim loại nặng như chì, cadimi; các hợp chất hữu cơ; thậm chí độc tố vi khuẩn. Nói cách khác, đó không chỉ là bụi. Đó là những "chiếc xe chở chất độc" chạy khắp cơ thể.

Bụi mịn gây hại bằng một loạt cơ chế phức tạp gây stress oxy hóa khi vào phổi, PM2.5 kích thích cơ thể tạo ra quá nhiều gốc tự do những phân tử tấn công và phá hủy tế bào. Làm tổn thương ty thể "nhà máy năng lượng" của tế bào. Khi ty thể bị hỏng, mọi hoạt động của tế bào suy giảm. Đặc biệt, gây phản ứng viêm lan tỏa, không chỉ ở phổi mà còn toàn cơ thể. Viêm mạn tính là nền tảng của nhiều bệnh nguy hiểm như xơ vữa mạch, tim mạch và rối loạn chuyển hóa.

"Người ta thường nghĩ ô nhiễm chỉ làm ho hay đau họng, nhưng thực tế nó âm thầm làm tổn thương nội mô mạch máu, tăng nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim. Với trẻ em, ảnh hưởng còn nặng nề hơn: phổi phát triển kém, trí não bị tác động"- bác sĩ Hoàng phân tích.

Do thở nhanh và thấp hơn mặt đất – nơi bụi tích tụ nhiều – trẻ hít phải lượng PM2.5 lớn hơn tính trên mỗi kg cân nặng. Phổi và hệ miễn dịch chưa hoàn thiện khiến trẻ dễ bị viêm tiểu phế quản, viêm phổi, hen. Nhiều trẻ ho cả tháng không khỏi vì không khí ô nhiễm.

Nhiều người có sẵn bệnh nền như tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh vành. Bụi mịn làm tăng nguy cơ nhập viện vì suy hô hấp, tai biến mạch máu não. "Chỉ cần AQI (dùng để đánh giá mức độ ô nhiễm không khí và tác động của nó tới sức khỏe con người) vượt 150, người bệnh hen hay bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính đã có thể gặp cơn cấp"- bác sĩ Hoàng cảnh báo.

Nhiều nghiên cứu quốc tế cho thấy PM2.5 liên quan đến sinh non, thai nhẹ cân, tiền sản giật. Một số hạt bụi siêu mịn còn có thể xuyên qua nhau thai.

"Lá chắn" phòng vệ trước ô nhiễm

Bác sĩ Hoàng nhấn mạnh không có biện pháp đơn lẻ nào đủ mạnh. Người dân cần chiến lược phòng vệ nhiều lớp. Khẩu trang vải, khẩu trang y tế thông thường gần như không lọc được PM2.5. "Khi AQI lên đỏ, tím, người dân nên dùng khẩu trang N95, KN95 hoặc FFP2. Quan trọng nhất là đeo kín mặt"- bác sĩ Hoàng lưu ý.

Bên cạnh đó, nếu khẩu trang N95 không được giặt nhưng có thể tái sử dụng vài lần nếu khô, sạch, không rách.

Khi ngoài trời ô nhiễm nặng, đóng kín cửa, bật máy lọc không khí có màng HEPA (thiết bị giúp loại bỏ bụi mịn, vi khuẩn, virus và các hạt lơ lửng trong không khí, đặc biệt hiệu quả với PM2.5). Mở cửa thông gió vào thời điểm bụi thấp nhất trong ngày (thường trưa – đầu chiều). Ưu tiên làm sạch phòng ngủ nơi mỗi người dành 1/3 thời gian trong ngày.

Vệ sinh mũi họng sau khi đi ngoài đường về: xịt rửa mũi bằng nước muối sinh lý. Trước khi ngủ thì nên súc họng bằng nước muối. Giữ ẩm đường thở, uống đủ nước. Nên tăng thực phẩm giàu vitamin C, A, E; các loại hạt; gừng, nghệ, tỏi; và hạn chế thuốc lá, rượu – vốn làm tăng stress oxy hóa.