Sự trở mình của "kinh đô nước hoa"

Kannauj, thành phố nằm bên bờ sông Hằng linh thiêng, đã sản xuất attar trong hơn 400 năm, hơn 2 thế kỷ trước khi Grasse ở Provence (Pháp) trở thành nơi sản xuất nước hoa nổi tiếng. Kỹ thuật sản xuất tinh dầu theo cách truyền thống được coi là di sản của người Kannauj. Theo người dân nơi đây, chỉ có nước hoa tinh chế theo phương pháp thiên nhiên mới giữ được mùi hương lâu và không có hại cho sức khỏe.

Những di tích được khai quật gần đây từ các thành phố thuộc nền Văn minh lưu vực sông Ấn cho thấy, một vài hình thức chưng cất nước hoa có niên đại khoảng 3.000 năm TCN. Người dân Kannuaj cho rằng, Hoàng hậu triều Mughal Nur Jahan, vào khoảng thế kỷ 16-17, đã phát hiện attar. Tuy nhiên, nhiều văn bản tiếng Phạn cho thấy khu vực này từng là trung tâm nước hoa trước thời kỳ Mughal. Theo các nhà sử học, vương triều Mughal đã hồi sinh attar bằng cách giới thiệu những nguyên liệu mới và phát triển các phương pháp chưng cất.

Attar được chế biến bằng cách nghiền hoa và các loại thực vật rồi cho những nguyên liệu này vào dầu hoặc nước. Không giống như nước hoa hiện đại thường sử dụng cồn làm chất mang hoặc dung môi để tiết kiệm chi phí và dễ khuếch tán, attar sử dụng dầu gỗ đàn hương. Điều này giúp chúng đậm đặc và dễ hấp thụ vào da. Attar được cả phụ nữ, nam giới ưa chuộng bởi sự đa dạng của mùi hương, từ hương hoa, hương gỗ, xạ hương, khói đến cỏ. Được sản xuất theo mùa, attar được làm từ đinh hương, bạch đậu khấu và nghệ tây thường được sử dụng trong những tháng lạnh. Trong khi đó, các loại attar như hoa nhài, cỏ vetiver và cúc vạn thọ, được ưa chuộng hơn khi thời tiết mát mẻ.

"Cuộc chiến" với ngành nước hoa công nghiệp

Khi nước hoa công nghiệp phát triển mạnh mẽ, nghề làm nước hoa truyền thống ở Kannauj nhanh chóng bị mất đi "vương miện". Có thời điểm, Kannauj có hơn 700 nhà máy chưng cất để sản xuất attar nhưng đến giữa những năm 2000, con số này chỉ còn dưới 200 cơ sở. Lúc này, hầu hết attar sản xuất ở Ấn Độ chủ yếu được dùng làm nguyên liệu đầu vào để sản xuất nước hoa, mỹ phẩm hay thuốc lá ở phương Tây, thay vì bán trực tiếp cho người tiêu dùng.

Sản xuất attar ở Kannauj - Ảnh: National Geographic

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, ngày càng nhiều doanh nhân trẻ Ấn Độ, đặc biệt là nữ doanh nhân, nhận ra cơ hội phát triển của các thương hiệu "cây nhà lá vườn".

Giữa đại dịch Covid-19, ba anh chị em Tandon, Krati và Varun, cảm thấy mình phải làm gì đó cho attar. Chứng kiến sự chật vật của người làm attar ở địa phương và được truyền cảm hứng từ cha mình, họ đã thành lập Boond Fragrances nhằm nâng cao nhận thức về nghề truyền thống chưng tinh dầu từ cánh hoa tại Kannuaj và hỗ trợ người dân địa phương. Krati giải thích: "Cha của chúng tôi là người bán attar và sản xuất attar tại nhà. Chúng tôi lớn lên quanh những người làm attar ở Kannauj nên thực sự được thẩm thấu về nghề này. Nhưng những năm qua, chúng tôi cũng nhận thấy một số hộ sản xuất attar bắt đầu đóng cửa, trong khi số khác lo lắng về tương lai của mình". Và Boond Fragrances đã bắt đầu giới thiệu nhiều loại attar tới người tiêu dùng trẻ tuổi và bán attar trên Amazon.

Hiện đại hoá attar

Esha Tiwari, người sáng lập Kastoor, đang tìm cách thay đổi nhận thức của mọi người về atttar. Cô cho biết, attar thường được đánh giá là quá nồng. Mục tiêu của Tiwari là hiện đại hóa attar và làm cho chúng phù hợp với người dùng hiện đại, thay vì chỉ gắn chúng với lịch sử. Cô muốn cung cấp các phiên bản có mùi hương nhẹ hơn để thu hút người tiêu dùng trong khi vẫn bảo tồn bản chất của nghề thủ công truyền thống. Tiwari nhận thấy thế hệ trẻ của các gia đình làm attar không muốn theo đuổi nghề truyền thống do không có triển vọng.

Được thành lập vào năm 2021, Kastoor tập trung vào sản xuất "attar hiện đại". Trong giai đoạn nghiên cứu và phát triển, Tiwari đã tận dụng nền tảng marketing của mình để tổ chức các hội thảo, mục tiêu là khuyến khích hợp tác giữa người làm attar truyền thống và chuyên gia nước hoa hiện đại. Kết quả là một bộ 7 sản phẩm "attar hiện đại" ra đời, trong đó nguyên liệu được kết hợp theo tỷ lệ mới, có giá từ 22 đến 36 USD cho loại 8ml. Thị trường mục tiêu là tầng lớp trung lưu, người tiêu dùng thành thị đang tìm kiếm nước hoa hoàn toàn tự nhiên.

Trở lại Kannauj, kiến thức và kinh nghiệm của người dân địa phương mang đến cho họ lợi thế để thích nghi với những xu hướng mới, đồng thời thúc đẩy các sản phẩm của Ấn Độ. Cái tên Kastoor xuất phát từ "kasturi" hay xạ hương, vốn chiết xuất từ túi thơm của Hươu xạ. Theo truyền thuyết dân gian, con hươu bị mê hoặc bởi mùi hương này và đi tìm mà không biết mùi hương đến từ người nó. "Vì vậy, chúng tôi đã sử dụng nó như một phép ẩn dụ. Chúng ta quay cuồng nhìn ra bên ngoài mà không nhận ra rằng mình chính là người tạo ra những mùi hương vượt trội trên thế giới", Tiwari, người sáng lập Kastoor, cho biết.