Tai biến y khoa và góc nhìn của người trong cuộc

Đó nhận định của bác sĩ Trần Văn Phúc, BV Xanh Pôn (Hà Nội). Theo bác sĩ Phúc, tai biến y khoa là điều không ai mong muốn. Thế nhưng, khi đã xảy ra, thay vì chia sẻ, động viên, những người gây ra lỗi bị sức ép của dư luận, thậm chí chỉ trích của đồng nghiệp. Nhiều người phải bỏ nghề, thậm chí tìm đến cái chết. 

Bác sĩ Phúc kể: Buổi sáng ngày 16 tháng 7 năm 1996, một bác sĩ ở BV Mắt TƯ đã chỉ định bác sĩ Nguyễn Duy Minh tiêm hai loại thuốc Gentamycin và Hydrocortison vào khoang cạnh nhãn cầu cho một bệnh nhân.

Là người rất thông minh và có chuyên môn giỏi, nhưng bác sĩ Minh không chủ quan, anh vẫn làm những thuật toán trong đầu cẩn thận trước khi tiêm. Sau rút mũi kim vài tiếng, mắt trái của bệnh nhân đau dữ dội và không nhìn thấy gì, các bác sĩ phải mổ cấp cứu.

Sự cố xảy ra với bệnh nhân thật đáng tiếc. Nhưng hàng loạt sự việc diễn ra tiếp theo đã tạo nên một bi kịch đáng tiếc hơn nhiều: 4 tháng sau, bác sĩ Minh đã treo cổ tự sát.

Cho đến tận hôm nay, vẫn chưa ai tìm ra lỗi của bác sĩ Minh. Nhưng ở thời điểm đó, gia đình bệnh nhân đã gây áp lực mạnh mẽ, yêu cầu Bộ Y tế đuổi việc, cá nhân bác sĩ Minh phải bồi thường 30 triệu đồng.

Trước sức ép từ nhiều phía, bác sĩ Minh đã bị cách li khỏi người bệnh, cách li khỏi sinh viên, bị cô lập khỏi đồng nghiệp, phải tự rời bỏ bệnh viện và nhà trường, chuyến đi tu nghiệp tại Cộng hòa Pháp cũng bị dừng lại.

Là người chứng kiến từ đầu đến cuối câu chuyện, tôi rất quan tâm đến cách bác sĩ Minh vật lộn với bi kịch và kết thúc nó. Trước khi bị đình chỉ toàn bộ công việc, tôi nhìn thấy bác sĩ Minh run rẩy khi khám cho bệnh nhân, mệt mỏi khi giảng bài cho sinh viên.

Mỗi buổi sáng đến BV Mắt, bác sĩ Minh chỉ biết ngồi im nhìn chồng bệnh án trong sự cô đơn và bất lực. Phía sau anh không có một ai, thay vào đó là những bộ bàn ghế trống, có thêm tập báo với hàng loạt bài viết về anh giống như một tội đồ.

Ngày nhận quyết định tạm thời đình chỉ công việc, bác sĩ Minh lái xe về nhà trong trạng thái hoảng loạn, mọi thứ bắt đầu tuột dốc.

 

Những tháng ngày sau đó, bác sĩ Minh lặng lẽ sống quanh quẩn với mẹ già và mấy đứa em, tiếp tục gặm nhấm từng bài báo. Qua nhiều đêm mất ngủ, anh suy nghĩ rất nhiều và cảm thấy như mình là kẻ xấu, khi hình ảnh bệnh nhân cứ trườn qua cửa sổ, mang theo vết thương cũ đến tố cáo và đòi tiền.

Là người tiếp xúc trực tiếp với bác sĩ Minh, tôi biết anh không chỉ rất giỏi chuyên môn, mà còn là một bác sĩ rất yêu nghề, rất yêu bệnh nhân; anh đã từng viết những câu thơ dành cho người bệnh.

Hàng chục năm công tác, đây là lần đầu tiên gặp tai biến nghiêm trọng nhưng bác sĩ Minh đã phải vật lộn với nó và mất đi sự nghiệp. Mẹ và những đứa em chỉ biết chia sẻ bằng những giọt nước mắt. Bác sĩ Minh không ngừng đặt ra những câu hỏi về giá trị thực của bản thân.

Đêm 24 tháng 11 năm 1996, bác sĩ Minh gọi đứa em gái đang học lớp 12 vào ngủ cùng. Anh tâm sự với em rất nhiều, muốn em gái học thật giỏi, nhất là môn ngoại ngữ để sau này có thể đi tu nghiệp ở nước ngoài. Nhưng bác sĩ Minh không muốn em theo học ngành y để trở thành bác sĩ.

Buổi sáng ngày 25 tháng 11 thật đặc biệt, khi cô em út đạt bốn điểm 10 nhưng lại không vui và cảm thấy bất ổn. Vừa tan trường, em không còn tâm trạng nào ngoài việc nghĩ về anh trai, nên lao vội về nhà, vừa đạp xe vừa khóc.

 

Bước chân lên căn gác, đập ngay vào mắt em gái là người mẹ già đang nằm bất tỉnh dưới sàn, anh trai đã được mọi người cắt dây đặt nằm xuống giường trông như đang ngủ. Ngay phía dưới nơi anh treo cổ là chiếc ghế anh ngồi đọc sách hằng ngày, bên trên có một cuốn từ điển tiếng Pháp, trên nữa có chồng sách bệnh học, đó là những thứ anh tự kê và bước chân lên đó tìm đến cái chết.

Làm bác sĩ, tôi dễ dàng ghi lại sự đau khổ của nhiều đồng nghiệp sau những sự cố y khoa, cùng những tổn thương của gia đình họ.

Đến tận hôm nay, tôi vẫn còn thấy những giọt nước mắt của nhân viên y tế ở BV Đa khoa Hòa Bình. Họ chưa thể nào lấy lại bình tĩnh, bàn tay chưa thể hết run rẩy mỗi khi bước vào một ngày làm việc mới, mặc dù sự cố làm 8 bệnh nhân chạy thận nhân tạo chết cách đây đã nửa năm.

Tôi cũng vừa mới được nghe tâm sự của các y bác sĩ BV Sản Nhi Bắc Ninh sau sự cố 4 cháu bé sơ sinh tử vong. Từ điều dưỡng cho đến bác sĩ, họ quá mệt mỏi khi mỗi buổi sáng đến viện sẽ là một ngày làm việc chuyên môn căng thẳng. Buổi tối họ còn phải trả lời hàng loạt câu hỏi điều tra của công an. Đêm muộn trở về đến nhà, trên một con đường có hai làn xe rỗng, họ phải chiến đấu với bản thân để giữ vững tay lái. Những ngày nghỉ đi chơi cùng gia đình, họ không cảm thấy gì cả.

Mỗi khi sự cố y khoa xảy ra, tâm lí của những người trong cuộc rất xấu, có khi là hoảng sợ không tìm thấy lối thoát. Nhưng họ vẫn không được phép dừng lại, không có sự trợ giúp thực sự; mà họ vẫn phải tiếp tục khám bệnh nhân và thực hiện những ca phẫu thuật. Nếu họ không lấy lại được sự tự tin của mình, thì chính những bệnh nhân tiếp theo sẽ lại phải gánh chịu hậu quả.

Nhân viên y tế là những người làm công việc thuộc lĩnh vực khoa học không hoàn hảo trong một thế giới không hoàn hảo, nên họ luôn phải đối diện với nguy cơ trở thành nạn nhân của chính hệ thống chăm sóc sức khỏe không hoàn hảo ấy. Nhưng đạo đức nghề y đòi hỏi bác sĩ phải tự vận dụng nghị lực để vượt qua khó khăn, không ngại đau khổ khi làm việc thiện, chế ngự cảm xúc bản thân để hoàn thành nhiệm vụ trong một nghề khắc kỉ.

Hệ thống y tế được thiết kế với nhiệm vụ cụ thể là bảo vệ con người và không làm hại bất cứ ai. Bác sĩ cũng chính là con người, họ cần được bảo vệ ngay trong hệ thống của mình. Đó là lí do để tôi cho rằng, đã đến lúc hệ thống y tế của chúng ta cần thay đổi, để chia sẻ trách nhiệm với những người trực tiếp gây ra sự cố.

 

Sự vào cuộc của BV không chỉ thể hiện trách nhiệm khắc phục hậu quả, mà còn để bảo vệ nhân viên y tế tránh khỏi cuộc khủng hoảng về tinh thần và thể xác, đó cũng là nhiệm vụ quan trọng không kém. Vai trò nhập cuộc của các cấp quản lí ngành cũng vậy, vừa để xử lí khủng hoảng, vừa giúp cho nhân viên y tế có chỗ dựa pháp lí vững chắc.

Tôi đặc biệt đề cao vai trò của các hội nghề nghiệp, bởi chỉ có uy tín chuyên môn cao nhất mới đủ khả năng hỗ trợ nhân viên y tế vượt qua khủng hoảng. Đứng đầu trong số các hội nghề nghiệp đó, chính là Tổng hội Y học Việt Nam.

Cuối cùng, tôi quan niệm sự sẻ chia mới chính là liều thuốc hữu hiệu nhất để giảm bớt những nỗi đau. Mỗi khi nhân viên y tế gặp sự cố, họ rất cần sự chia sẻ của cha mẹ, vợ chồng, con cái, anh chị em ruột thịt, hay người yêu ở phương xa. Nhưng ý nghĩa nhân văn hơn cả, vẫn là sự đồng cảm sẻ chia của dư luận xã hội; đó là những cái nắm tay, những nụ cười thân thiện, những cái tai hiểu biết.