Tái thiết y tế cơ sở để người dân không quay lưng

Khi "người gác cổng" bị lãng quên

Với vai trò là nơi chăm sóc sức khoẻ ban đầu cho người dân tại tuyến cơ sở, trạm y tế được giao trọng trách phải đảm bảo các hoạt động về dân số, y tế dự phòng, quản lý điều trị các bệnh không lây nhiễm mạn tính và sơ cứu, điều trị các bệnh đơn giản. Thế nhưng trên thực tế thời gian qua, nhiều trạm y tế xã, phường chưa đáp ứng được những yêu cầu này.

Khảo sát tại một số địa phương cho thấy, có trạm y tế chỉ dừng lại ở tư vấn và triển khai tiêm chủng, có trạm được đầu tư đầy đủ các phòng chức năng, thậm chí có cả xét nghiệm, điện tim nhưng lại không có người vận hành. 

Cán bộ trạm y tế còn phải kiêm nhiệm nhiều lĩnh vực nên cũng không đáp ứng được nhu cầu khám bệnh của người dân. Nhiều trạm hoạt động mang tính hành chính, chưa thực sự là nơi người dân tin tưởng đến khám bệnh.

Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa cho rằng, cả nước có hơn 11.400 trạm y tế xã, phường, đây là nơi được ví là "người gác cổng" của hệ thống y tế, trực tiếp tiếp xúc đầu tiên với người dân, vừa chăm sóc sức khỏe ban đầu, vừa phát hiện, kiểm soát bệnh tật tại cộng đồng. 

Tuy nhiên, năng lực tuyến y tế cơ sở còn nhiều hạn chế do nhân lực thiếu và yếu về trình độ chuyên môn lẫn trang thiết bị y tế cũng như cơ sở vật chất. Điều đó ảnh hưởng rất lớn đến việc duy trì ổn định nguồn nhân lực tại chỗ, đến công tác khám và điều trị bệnh… 

"Có trạm y tế mà dân không đến thì có cũng như không. Trạm y tế không đủ năng lực, bệnh viện tuyến trên sẽ luôn quá tải. Do đó cần thiết và khẩn trương định vị lại vai trò của tuyến cơ sở, nâng cấp hệ thống từ tư duy, chính sách đến điều kiện hoạt động", ông Phạm Văn Hòa nhấn mạnh.

Cần xây lại, thay vì "vá víu"

Bộ Y tế đang lấy ý kiến về Dự thảo Thông tư hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của trạm y tế xã, phường nhằm "tái thiết" toàn diện về chức năng, nhân lực, tài chính và cơ chế hoạt động, cụ thể hóa vai trò trung tâm chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân tại tuyến cơ sở.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, phát triển hệ thống y tế cơ sở, chăm sóc sức khoẻ ban đầu là nội dung đặc biệt, phù hợp với hệ thống chính quyền 2 cấp. Để triển khai việc nâng cao chất lượng của y tế cơ sở, Bộ Y tế đang tham mưu hoàn thiện hệ thống cơ sở và chính sách pháp luật liên quan đến công tác phát triển y tế cơ sở, từ chức năng, nhiệm vụ, các dịch vụ được cung cấp, cơ chế tài chính. 

"Trong chiến lược phát triển y tế cơ sở, trạm y tế xã sẽ không còn là nơi thực hiện một số nhiệm vụ đơn lẻ như tiêm chủng hay phát thuốc bảo hiểm y tế. Thay vào đó, đây phải là nơi cung cấp toàn diện các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ ban đầu cho người dân, từ tiêm chủng đến khám chữa bệnh cơ bản, sàng lọc nguy cơ bệnh tật", Bộ trưởng Đào Hồng Lan nói.

Theo Dự thảo Thông tư này, trạm y tế xã có chức năng cung cấp các dịch vụ chuyên môn, kỹ thuật về chăm sóc sức khỏe ban đầu với phạm vi rất rộng, bao gồm: Y tế dự phòng, khám chữa bệnh, phục hồi chức năng, chăm sóc sức khỏe sinh sản, đảm bảo an toàn thực phẩm, quản lý dân số, công tác bảo trợ xã hội và phòng, chống các tệ nạn xã hội - ngoại trừ cai nghiện và quản lý sau cai nghiện ma túy. 

Ngoài ra, trạm y tế cũng được giao nhiệm vụ thực hiện các dịch vụ y tế khác theo quy định của pháp luật, đóng vai trò như một "cánh tay nối dài" của hệ thống y tế quốc gia tại cộng đồng.

Nhiều chuyên gia cho rằng, "tái thiết" y tế cơ sở không chỉ là việc sửa một thông tư hướng dẫn. Muốn trạm y tế "sống lại", cần một chiến lược tổng thể và thực chất, từ cơ sở pháp lý đến con người, cơ chế hoạt động và cả niềm tin của người dân. 

Bên cạnh đó, nên áp dụng mô hình liên thông dữ liệu sức khỏe toàn dân từ trạm y tế xã lên tuyến trên. Điều này giúp quản lý bệnh mạn tính, người bệnh sau điều trị từ tuyến trên trở về, theo dõi tiêm chủng, phòng dịch… một cách chủ động, chính xác, giảm tải cho bệnh viện và tăng hiệu quả điều trị.

Theo đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa, ngành Y tế cần tiếp tục đẩy mạnh các chương trình đào tạo, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ y tế cơ sở. Đồng thời, cần có những chính sách linh hoạt để thu hút bác sĩ về công tác tại các trạm y tế xã, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa. 

Việc mở rộng các chương trình đào tạo theo địa chỉ và bảo đảm các bác sĩ sau đào tạo có việc làm ổn định, lâu dài tại địa phương là giải pháp cần thiết. Cần triển khai đồng bộ hệ thống công nghệ thông tin trong hoạt động y tế cơ sở, đẩy mạnh chuyển đổi số, tăng cường kết nối y tế cơ sở với y tế tuyến trên. 

Đối với các địa phương, cần chú trọng hơn nữa đến việc xây dựng cơ sở vật chất, bảo đảm các trạm y tế xã có đủ điều kiện làm việc. Đồng thời, cần tăng cường công tác truyền thông, nâng cao nhận thức của người dân về vai trò của y tế cơ sở, khuyến khích họ sử dụng dịch vụ y tế tại tuyến xã thay vì vượt tuyến không cần thiết.