Tắm nước lạnh giúp bạn khỏe mạnh, sống lâu hơn hay có thể gây đột tử?

Vận động viên thể thao mạo hiểm quốc tịch Hà lan Wim Hof (còn có biệt danh là người băng) - người đạt Kỷ lục thế giới Guinness khi bơi dưới băng, nói rằng “tắm nước lạnh mỗi ngày giúp khỏi ghé thăm bác sĩ” nhờ giảm stress và tăng cường năng lượng. 

Chưa có nhiều nghiên cứu tìm hiểu về những lợi ích của việc tắm nước lạnh từ vòi hoa sen, vì vậy các tài liệu về vấn đề này còn khá hạn chế. Một nghiên cứu lớn nhất với 3.000 người tham gia thực hiện ở Hà Lan và thấy những người tắm nước lạnh (rồi tắm nước ấm) 30 hay 60, 90 giây trong một tháng thì sẽ ít phải nghỉ làm vì bị ốm hơn 29% so với những ai chỉ tắm nước ấm. Điểm thú vị là, khoảng thời gian tắm với nước lạnh không ảnh hưởng tới khả năng ốm. 

Vận động viên Wim Hof nói rằng việc tắm nước lạnh khiến ông tăng cường sức mạnh thể chất và tinh thần.

Lý do giải thích tại sao tắm nước lạnh có thể khiến nhiều người không bị ốm tới nay còn chưa rõ ràng. Một số nghiên cứu cho rằng, việc này thúc đẩy hệ thống miễn dịch. Một nghiên cứu ở Czech cho thấy ngâm mình trong nước lạnh (14 độ C trong một tiếng) ba lần một tuần trong 6 tuần có thể làm tăng miễn dịch của “những nam vận động viên trẻ" - nhóm duy nhất được thử nghiệm. Tuy nhiên, cần có các nghiên cứu sâu hơn để hiểu thực sự hiệu quả này tới hệ miễn dịch. 

Trong một chương trình truyền hình thực tế của BBC, vận động viên Hof nói rằng, nước lạnh kích hoạt hệ thống tim mạch, do đó cải thiện chức năng của nó. “Chúng ta đến phòng gym để tập cho cơ bắp của mình nhưng bên trong cơ thể chúng ta có hàng triệu cơ nhỏ ở hệ thống tim mạch - và chúng ta có thể huấn luyện chúng bằng cách đơn giản là tắm nước lạnh”, ông nói. 

Khi tắm nước lạnh, nhịp tim và huyết áp của bạn tăng lên. Đó là bằng chứng cho thấy nước lạnh kích hoạt hệ thống thần kinh giao cảm - là phần chi phối phản ứng “chống trả hay bỏ chạy” (một phản ứng sinh lý tự động xảy ra khi ta đối mặt với một sự việc được coi là nguy hiểm, căng thẳng hay đáng sợ). 

Tắm nước lạnh có thể khiến bạn cảm thấy "hơi sốc". 

Việc tắm nước lạnh có thể gây sốc một chút. Như đã đề cập bên trên, nó kích thích phản ứng chống trả hay bỏ chạy - việc làm tăng nhịp tim và huyết áp. Khi phản ứng này được kích hoạt, chẳng hạn như trong lúc tắm nước lạnh, bạn sẽ nhận được sự gia tăng hoóc môn noradrenaline. Đây có thể là nguyên nhân gây tăng nhịp tim và huyết áp khi người ta ngâm mình trong nước lạnh. 

Ngâm mình trong nước lạnh cũng được chứng minh là cải thiện sự lưu thông máu. Khi tiếp xúc với nước lạnh, mạch máu dưới da co lại, làm giảm lưu thông máu. Khi ngừng tắm nước lạnh, cơ thể tự làm ấm, vì thế sẽ có sự tăng lưu thông máu khi mạch máu tăng kích thước do sự giãn nở. Một nghiên cứu xem xét việc ngâm nước lạnh sau khi tập thể dục thấy rằng, sau 4 tuần, khả năng lưu thông máu đến và đi từ các cơ được cải thiện. 

Trong chương trình trên BBC, vận động viên Hof khích lệ những người chơi tăng thời gian tắm mỗi ngày. Tuy nhiên, nghiên cứu duy nhất khám phá khoảng thời gian này là nghiên cứu từ Hà Lan và họ thấy rằng độ dài thời gian tắm không ảnh hưởng nhiều. Vì vậy, dù bạn tắm nước lạnh 15 giây ở 12 độ C cũng đủ để có được lợi ích sức khỏe. 

Cẩn trọng là cần thiết

Tắm nước lạnh có thể gây sốc nhẹ. Khi làm tăng nhịp tim và huyết áp, nó cũng có thể gây tác động tiêu cực cho những ai bị bệnh tim bởi có thể đẩy tới một cơn đau tim hay nhịp tim bất thường. Nếu một người có mảng xơ vữa (hay chất  béo lắng đọng) trong động mạch, sự tăng nhanh nhịp tim có thể là nguyên nhân tiềm ẩn khiến các mảng xơ vữa rơi ra và gây tắc nghẽn động mạch, dẫn tới đau tim. 

Và, theo Mike Tipton, một chuyên gia về sinh lý học con người tại Đại học Portsmouth (Anh), ngâm nước lạnh có thể liên quan tới thở gấp. Nhưng cũng có một “phản xạ lặn” khi chìm trong nước lạnh, khi cơ thể tự động giảm nhịp tim và có bản năng ngưng thở (ngược lại với phản ứng “bỏ chạy hay chiến đấu"). Sự mâu thuẫn này có thể gây các bất thường nhịp tim và có khả năng gây đột tử. Tuy nhiên, nguy cơ này cao hơn khi đắm mình trong nước lạnh, chẳng hạn như bơi ngoài trời, hơn là chỉ tắm vòi hoa sen nước lạnh. 

Tắm nước lạnh cũng được cho là có lợi ích về tinh thần. Nghiên cứu tại Hà Lan cho thấy việc tắm nước lạnh không cải thiện tình trạng lo âu nhưng có thể làm giảm các triệu chứng trầm cảm. Lý do được đưa ra là mọi người có cơ quan cảm thụ độ lạnh dày đặc trên da và tắm nước lạnh kích hoạt chúng, đồng thời gửi một lượng lớn luồng xung điện tới não - việc có thể tạo ra hiệu quả chống trầm cảm. 

Cũng có nghiên cứu ở những người lớn tuổi hơn cho thấy, vã nước lạnh lên mặt và cổ cũng giúp cải thiện nhất thời chức năng não, bao gồm cải thiện trí nhớ và sự chú ý. Vậy, lời tuyên bố của vận động viên Hof rằng “tắm nước lạnh mỗi ngày khỏi ghé thăm bác sĩ” là có bằng chứng khoa học. Tuy nhiên, lợi ích sức khỏe và các lý do xác đáng vẫn cần được khẳng định thêm. Những người có bệnh tim mạch cần thận trọng khi áp dụng cách này.