Thời điểm "vàng" thực hiện miễn viện phí toàn dân
Miễn viện phí sẽ làm giảm gánh nặng tài chính đối với người dân, đặc biệt là các nhóm dễ bị tổn thương
Miễn viện phí toàn dân đang trở thành một trong những mục tiêu được thảo luận nhiều nhất trong lĩnh vực an sinh và chăm sóc sức khỏe. Đằng sau chủ trương này không chỉ là kỳ vọng về một hệ thống y tế công bằng hơn, mà còn là nhu cầu cấp thiết nhằm giảm gánh nặng tài chính đối với người dân, đặc biệt là các nhóm dễ bị tổn thương.
Xóa bỏ rào cản tài chính, bảo đảm quyền được chăm sóc sức khỏe
Theo bà Trần Thị Trang, Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm y tế, tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế (BHYT) của Việt Nam đã vượt 94%, người dân vẫn phải chi trả "tiền túi" khá lớn, khoảng 40% tổng chi phí y tế. Nguyên nhân chính là nhiều dịch vụ, thuốc, kỹ thuật chuyên sâu, thiết bị y tế, hồi phục chức năng, sàng lọc, khám định kỳ… vẫn chưa nằm trong phạm vi chi trả của BHYT.
Đối tượng chịu ảnh hưởng nhiều là người nghèo, cận nghèo, nhóm dễ tổn thương, người cao tuổi, người sống ở vùng nông thôn, nơi nhu cầu chăm sóc sức khỏe lớn nhưng khả năng chi trả hạn chế.
Miễn viện phí ngay ở phạm vi dịch vụ cơ bản sẽ xóa bỏ rào cản tài chính, giúp mọi người dân, bất kể giàu nghèo, đều có cơ hội tiếp cận y tế chất lượng. Đó là đảm bảo quyền cơ bản về sức khỏe, phù hợp với tinh thần an sinh xã hội.
Hiện nay, Việt Nam vẫn định hướng "đi điều trị khi bệnh nặng". Nhưng chi phí chữa bệnh giai đoạn muộn thường rất cao đặc biệt với các bệnh mãn tính, bệnh hiểm nghèo, điều trị chuyên sâu, phẫu thuật, dùng thuốc đặc trị, phục hồi chức năng.
Miễn viện phí kết hợp với chính sách khám sức khỏe định kỳ, sàng lọc miễn phí như một số nội dung của Luật Phòng bệnh sẽ khuyến khích người dân đi khám sớm, phát hiện sớm bệnh tật, giảm việc bệnh nặng mới đi viện. Điều này không chỉ tốt cho sức khỏe cộng đồng mà còn tiết kiệm chi phí y tế quốc gia, quỹ BHYT, ngân sách Nhà nước.
Xóa bỏ rào cản tài chính, bảo đảm quyền được chăm sóc sức khỏe của người dân
Bên cạnh đó, miễn viện phí toàn dân giúp xóa bỏ khoảng cách giàu – nghèo, vùng thành thị – nông thôn về khả năng tiếp cận y tế. Đó là bước tiến lớn trong thực hiện quyền con người và công bằng xã hội.
Khi mọi người có cơ hội bình đẳng tiếp cận chăm sóc sức khỏe từ khám bệnh cơ bản, điều trị đến sàng lọc thì chất lượng sống cải thiện rõ rệt, giảm thiểu gánh nặng bệnh tật cho gia đình và xã hội, góp phần xây dựng một cộng đồng khỏe mạnh, năng động và có trách nhiệm.
Thách thức lớn khi miễn viện phí toàn dân
Dù có nhiều thuận lợi, nhưng theo phân tích của bà Trần Thị Trang, việc hiện thực hóa miễn viện phí toàn dân là một nhiệm vụ vô cùng phức tạp, cần chuẩn bị kĩ lưỡng về nguồn lực, lộ trình, quản lý quỹ, chất lượng dịch vụ.
Hiện nay, quỹ BHYT và ngân sách nhà nước là nguồn chính; đóng góp của hộ gia đình chỉ chiếm 25%. Nếu mở rộng quyền lợi và miễn phí viện phí, cần tăng đóng góp bảo hiểm, tăng ngân sách, hoặc huy động thêm nguồn lực xã hội như bảo hiểm sức khỏe tư nhân, thu thuế với các sản phẩm hại sức khỏe, kêu gọi đóng góp xã hội, tài trợ.
Bà Trang nhấn mạnh rằng, để thực hiện bền vững, cần "đa dạng hóa các nguồn tài chính" quỹ BHYT, ngân sách Nhà nước, bảo hiểm tư nhân, xã hội hóa, nguồn từ các chương trình mục tiêu quốc gia, kêu gọi xã hội tham gia.
Bà Trần Thị Trang, Vụ tưởng Vụ Bảo hiểm y tế
Miễn viện phí không đồng nghĩa với "miễn chất lượng". Ngược lại, khi dịch vụ miễn phí, nhu cầu sử dụng tăng, hệ thống toàn quốc từ tuyến xã, tỉnh đến trung ương cần đủ năng lực để đáp ứng, tránh quá tải, chờ đợi, dịch vụ kém chất lượng.
Đặc biệt tuyến y tế cơ sở các trạm y tế xã cần được đầu tư mạnh: cơ sở vật chất, trang thiết bị, thuốc men, nhân lực y bác sĩ, dược sĩ, kỹ thuật viên, công nghệ thông tin, hồ sơ điện tử...
Đồng thời cần phát triển y tế từ xa, y học gia đình, khám chữa bệnh theo yêu cầu, vừa để giảm tải bệnh viện, vừa để đưa dịch vụ gần dân hơn.
Miễn viện phí đồng nghĩa với việc quỹ BHYT và ngân sách Nhà nước phải chi trả phần lớn chi phí khám chữa bệnh. Vì vậy, cần giám sát chặt chẽ: ai được hưởng, được hưởng những dịch vụ nào, quyền lợi ra sao, dịch vụ có đúng, có chất lượng không, tránh tình trạng lạm dụng, sử dụng trái mục đích, lãng phí, trục lợi.
Cần có hệ thống dữ liệu đồng bộ, quản lý sức khỏe toàn dân, hồ sơ sức khỏe điện tử, minh bạch chi tiêu, báo cáo định kỳ, đánh giá hiệu quả, điều chỉnh chính sách kịp thời để bảo đảm bền vững và công bằng.
Không thể ngay lập tức miễn toàn bộ mọi dịch vụ (từ khám thường đến phẫu thuật chuyên sâu, thiết bị đắt tiền, phục hồi chức năng, thuốc đặc trị...). Nếu làm vậy dễ khiến quỹ quá tải, nguy cơ phá vỡ cân đối tài chính.
Vì vậy, theo bà Trang, cần đặt ra gói dịch vụ y tế cơ bản ưu tiên các dịch vụ thiết yếu, phổ biến: khám ngoại trú, điều trị nội trú cơ bản, thuốc thiết yếu, dịch vụ cấp cứu, điều trị thông thường, khám định kỳ, sàng lọc cơ bản trước khi mở rộng sang điều trị chuyên sâu, dịch vụ cao cấp, phục hồi, thiết bị y tế đặc biệt, theo lộ trình rõ ràng.
Với tỉ lệ BHYT trên 94%, mạng lưới y tế rộng khắp, thành tựu cải thiện sức khỏe rõ rệt, thể chế pháp lý, Việt Nam đã có đủ "nền móng" để triển khai một chính sách y tế lớn như miễn viện phí.
Đối tượng dễ bị tổn thương người nghèo, cận nghèo, hộ chính sách, người cao tuổi sẽ được hưởng lợi từ chính sách miễn viện phí
Chính vì vậy, nếu trì hoãn sẽ lỡ cơ hội đặc biệt khi xu hướng toàn cầu hướng tới bảo đảm quyền sức khỏe, tăng cường an sinh xã hội, bảo vệ người dân trước rủi ro y tế, dịch bệnh, già hóa dân số, bệnh mãn tính...
Nhiều nước trên thế giới đã thực hiện y tế toàn dân miễn phí hoặc bảo hiểm toàn dân với chi phí hợp lý. Việt Nam có thể tận dụng cơ sở dữ liệu dân số, mạng lưới y tế xã hội hóa, bảo hiểm y tế hiện hữu, để thiết kế mô hình phù hợp cân đối giữa chi phí, chất lượng và quyền lợi.
Trong bối cảnh đô thị hóa, bất bình đẳng giàu nghèo, vùng thành thị nông thôn còn rõ, miễn viện phí toàn dân là cách mạnh mẽ để bảo đảm: sức khỏe là quyền cơ bản, không phải là hàng hóa.
Đối tượng dễ bị tổn thương người nghèo, cận nghèo, hộ chính sách, người cao tuổi vì thế sẽ được bảo vệ tốt hơn, giảm nguy cơ "nghèo vì bệnh", "bệnh vì nghèo".
