Sân khấu thực cảnh đầu tiên của Việt Nam

Tối 9/6/2017, tại vùng đất Sài Sơn (Quốc Oai, Hà Nội) lần đầu tiên khán giả và truyền thông được thưởng thức một tác phẩm sân khấu độc đáo chưa từng có: Vở diễn Thuở ấy xứ Đoài của đạo diễn Việt Tú. Không phải diễn ra trên sân khấu ước lệ thường thấy với rạp hát, màn nhung, bục bệ... thường thấy, vở diễn lấy thực cảnh hoàn toàn thiên nhiên.

Đó là một sân khấu biểu diễn với hơn 3.000m2 mặt nước mênh mông, có khán đài 2.000 chỗ ngồi, tựa lưng vào cánh đồng lúa bát ngát, mặt hướng về ngọn núi Thầy huyền thoại. Trên nền sân khấu ấy, gần 150 người nông dân kể lại câu chuyện cuộc sống sinh hoạt làng quê Bắc Bộ xưa ở chính vùng đất Sài Sài Sơn – những câu chuyện lấy cảm hứng dàn dựng từ các tích trò rối nước dân gian như Tễu Giáo trò, Hội làng, Nông nghiệp cấy cày, Vinh quy bái tổ…

Khán giả được tận mắt chứng kiến đình làng, thủy đình, rặng tre, cây đa, bến nước... nguyên bản chứ không phải ước lệ. Và câu chuyện đang diễn ra trước mắt khiến người ta quên mất mình đang xem một tác phẩm sân khấu mà như được hòa mình vào cuộc sống thực của người nông dân Việt từ ngàn năm trước. Người dân đi cấy, dệt vải, chăn vịt, bắt cá, chơi đánh đu, kéo co... sống động, nhịp nhàng, hài hòa với những làn điệu quan họ, chèo... cất lên giữa vùng non nước Đà Sơn.

Đặc biệt, người xem không khỏi choáng ngợp khi tận mắt chứng kiến cảnh ngôi nhà cổ nặng hàng tấn, dài 20m có thể di chuyển trên mặt nước, ra phía sau rặng tre. Hơn thế nữa, từ dưới đáy hồ hiện lên tòa thủy đình nguyên bản nặng gần 10 tấn. Thêm vào đó, từ trên đỉnh núi Thầy cao trăm mét, hàng chục ngọn đèn như hào quang tỏa chiếu, tô điểm cho hình ảnh của Đức Thánh Tổ Từ Đạo Hạnh hiển linh; là hàng trăm ngọn đèn thắp sáng rực cả rừng tre xanh ngắt, nhuộm cả mặt hồ mênh mông...


Gần 150 nông dân Sài Sơn kể câu chuyện cuộc sống của chính mình

Một điểm độc đáo chưa từng có của Thuở ấy xứ Đoài là câu chuyện làng quê Sài Sơn lại được kể bởi chính những người nông dân nơi đây. Toàn bộ diễn viên tham gia vở diễn là những người dân thuần phác ở vùng đất này.

Đạo diễn Việt Tú cho biết, anh đã mất gần 2 năm để lên ý tưởng và dàn dựng Thuở ấy xứ Đoài. Ở thời điểm khởi đầu, khi nhận được yêu cầu từ chủ đầu tư dự án, nếu sử dụng dàn diễn viên chuyên nghiệp, vở diễn có thể ra mắt sau đó 3 tháng. Nhưng Việt Tú vẫn quyết định thực hiện ý tưởng táo bạo: “rủ rê” những người nông dân Sài Sơn tham gia.

Sự mạo hiểm này khiến thời gian hoàn thành dự án bị kéo dài rất nhiều, bởi chỉ riêng việc đưa được những người nông dân vốn quen lối sống hồn nhiên, phóng khoáng vào khuôn khổ đã là việc khó, nói gì đến việc phải khiến họ có thể đi lại, diễn xuất trên sân khấu như những nghệ sĩ thực thụ.

“Nếu là diễn viên chuyên nghiệp, tôi nghĩ sẽ không có được độ run rẩy, sự mộc mạc, thuần khiết cần có cho vở diễn”, đạo diễn Việt Tú chia sẻ. Quả thực, chính sự hồn hậu, chất phác của những người nông dân Sài Sơn đã góp phần không nhỏ trong việc tạo nên chất quê đậm đặc không thể trộn lẫn của Thuở ấy xứ Đoài.


Vở diễn chất liệu địa phương – ngôn ngữ toàn cầu

Thuở ấy xứ Đoài có bối cảnh, chất liệu hoàn toàn dân gian. Nhưng để thể hiện một cách sống động, hấp dẫn những câu chuyện thấm đẫm dân gian, hồn quê ấy, đạo diễn Việt Tú đã phải sử dụng những kỹ thuật, những thiết bị âm thanh, ánh sáng hiện đại nhất. Riêng để hoàn thiện thủy đình nặng 10 tấn “giấu kín” dưới lòng hồ để tạo bất ngờ cho người xem khi “ngoi” lên khỏi mặt nước, ê kíp cần đến những máy móc tân tiến thi công trong suốt 6 tháng.

Một trong những yếu tố không thể thiếu đã làm nên thành công cho vở diễn là phần âm nhạc và hiệu ứng âm thanh, được thực hiện bởi nhóm Master Fader, những nhân tố chính của dàn nhạc giao hưởng đương đại Rhapsody Philharmonic. Với âm hưởng âm nhạc múa rối truyền thống kết hợp chèo và World Music, Master Fader đã đồng hành cùng ekip của vở diễn trong hơn 1 năm để thực hiện phầm âm nhạc và hiệu ứng âm thanh. Các thành viên của nhóm đã có nhiều ngày không ngủ, mang máy thu âm đến từng gốc cây, ngọn cỏ, ruộng lúa của khu vực chùa Thầy để thu những âm thanh chân thực nhất của cuộc sống nơi này.

Bên cạnh đó, phần trang phục được đầu tư cầu kỳ và công phu đến từ ekip designer Châu Uni thực hiện trong 6 tháng. Phần biên đạo được thực hiện bởi các vũ công Kiều Lê, Hà My, Xuân Sơn, Sơn Dương, Tùng Nguyễn, Đức Minh....

Xem Thuở ấy xứ Đoài, có thể khán giả, đặc biệt là khán giả ngoại quốc, không thực sự hiểu câu chuyện đang kể. Nhưng cảm xúc dâng đầy có lẽ là điều mà bất cứ ai được đắm mình trong vở diển nhận thấy. Chính âm nhạc, vũ điệu, ánh sáng... quyện hòa vào nhau giúp vở diễn xóa bỏ mọi rào cản ngôn ngữ, trở nên dễ cảm, dễ gần với người xem.


Nhận xét về Thuở ấy xứ Đoài sau khi xem xong buổi ra mắt vở diễn vào tối 9/6, nhà sử học Dương Trung Quốc nói: “Có lẽ điều đáng nói nhất là ngoài sự đầu tư hoành tráng còn là sự đầu tư về con người, sử dụng chính những người dân nơi đây làm diễn viên, làm sống tại những giá trị văn hóa dân gian rất đáng trân trọng của xứ Đoài này. Nó làm tôi gợi nhớ lại thời kỳ mà người ta hay làm những vở kịch do người dân đóng, gây ấn tượng rất lớn”.

Còn NSƯT Đức Hùng thì công nhận: “Tôi thực sự nổi da gà khi xem vở diễn này. Là người trong nghề, tôi hiểu để xây dựng tác phẩm này cần đến tài năng, sáng tạo như thế nào và phải vượt qua khó khăn, vất vả ra sao. Chỉ có thể là Việt Tú, ngoài ra ở Việt Nam hiện nay không đạo diễn nào có thể làm được vở diễn như thế này”.

Sân khấu vở diễn Thuở ấy xứ Đoài nằm trong khuôn viên Khu du lịch Quốc tế Tuần Châu Ecopark, thuộc địa phận xã Sài Sơn, Quốc Oai, Hà Nội. Với vở diễn này, một lần nữa đạo diễn Việt Tú đã khẳng định nhãn quan nghệ thuật, vị thế tiên phong của mình trong môi trường nghệ thuật Việt Nam. Trước đó, anh được biết đến với các chương trình nghệ thuật gây tiếng vang như Nhật thực 1, Cơn ác mộng của người thợ may, Con đường âm nhạc, Không gian âm nhạc, Hồ Ngọc Hà Live Concert, Tùng Dương Live Concert… Gần nhất, vở diễn Tứ Phủ về nghi lễ hầu đồng do anh dàn dựng đã mang đến những thành công và tiếng vang trên bình diện quốc tế, góp phần vào hành trình đưa Thực hành Tín ngưỡng Thờ Mẫu Tam Phủ trở thành Di sản văn hóa phi vật thể nhân loại UNESCO.

Một số hình ảnh khác của vở diễn "Thuở ấy xứ Đoài":