Từ trường hợp một phụ nữ được cứu khi theo dõi đột quỵ, bác sĩ nói về bệnh Moyamoya hiếm gặp

Theo dõi đột quỵ từ những cơn thiếu máu não

Ngày 8/2, ThS.BS.CKII Mai Hoàng Vũ (Khoa Ngoại thần kinh, Trung tâm Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP. HCM) cho biết, bệnh viện vừa thực hiện thành công ca phẫu thuật cho bệnh nhân Nguyễn Thị Sang (53 tuổi, trú tại TP. Hồ Chí Minh) bị bệnh Moyamoya hiếm gặp.

Trước đó, bệnh nhân đến khám và được ghi nhận theo dõi đột quỵ với những cơn thiếu máu não thoáng qua diễn ra thường xuyên. Bệnh nhân cho biết có những đợt chị bị yếu tay chân thoáng qua rồi hồi phục, tiếp tục sinh hoạt như bình thường, nhưng sau đó tái lại.

Tại bệnh viện, bệnh nhân được chỉ định chụp MRI (cộng hưởng từ) và DSA (chụp mạch máu số hóa xóa nền). Kết quả cho thấy, tắc động mạch cảnh hai bên, hẹp động mạch não trước và não giữa 2 bên. Sau đó các bác sĩ kết luận chị mắc bệnh lý Moyamoya nguy hiểm gây thiếu máu não và có nguy cơ đột quỵ. 

Tiền sử cho thấy, bệnh nhân từng phẫu thuật mổ bắc cầu động mạch não phải một lần, tần suất thiếu máu não phải giảm nhưng dự báo động mạch bên trái có thể tắc hoàn toàn trong tương lai gần. Do đó, bệnh nhân nhanh chóng được chỉ định phẫu thuật, nối mạch máu giúp tuần hoàn não, ngăn ngừa đột quỵ xảy ra.

Bác sĩ Chu Tấn Sĩ, Trưởng khoa Ngoại Thần kinh cho biết, có hai phương pháp điều trị bệnh Moyamoya. Điều trị nội khoa là sử dụng aspirin hoặc một số loại thuốc làm loãng máu khác để ngăn ngừa đột quỵ. Tuy nhiên, chỉ điều trị nội khoa là chưa hiệu quả. Với điều trị ngoại khoa, phương pháp phẫu thuật hiện đại hiện nay là phẫu thuật động mạch não bắc cầu (Bypass), lấy động mạch ở ngoài nối vào trong não, giúp tái tưới máu cho não. Từ đó, cải thiện được chất lượng sống của bệnh nhân, loại trừ nguy cơ đột quỵ trong thời gian tới.

Để cuộc mổ an toàn và hiệu quả, các bác sĩ đã kết hợp ứng dụng kính vi phẫu và kính robot hiện đại, hiển thị hình ảnh phóng đại lớn và sắc nét trên màn hình. Kỹ thuật giúp phẫu trường rộng hơn, độ phóng đại hình ảnh lớn hơn so với các kỹ thuật trước đây. Điều này đặc biệt cần thiết với các mạch máu não rất nhỏ, khó nhìn thấy bằng mắt thường. Các bác sĩ đã khâu (nối) động mạch ngoài sọ trực tiếp đến động mạch não. Lấy động mạch thái dương nông ở ngoài vỏ não, sau đó mở hộp sọ và tìm động mạch não giữa nối lại với nhau. Để nối mạch máu an toàn và nhanh chóng, bác sĩ dùng loại chỉ 10 ô, một loại chỉ rất nhỏ mà mắt thường khó tiếp cận được.

Sau phẫu thuật, bệnh nhân được sử dụng thuốc loãng máu để duy trì dòng máu chảy trong não khoảng 1-3 tháng. Sau đó bệnh nhân sẽ tiếp tục được khám và chụp phim kiểm tra lưu lượng tưới máu não để bác sĩ cân nhắc cho bệnh nhân ngừng dùng thuốc.

Biểu hiện thiếu máu não

Moyamoya là một căn bệnh hiếm trên thế giới và ở Việt Nam. Tại Mỹ, tỷ lệ mắc bệnh khoảng 10,5 bệnh nhân trong 100.000 dân. Tại Việt Nam, tại một số bệnh viện mỗi năm chỉ tiếp nhận 1- 2 ca bệnh.

Bác sĩ Tấn Sĩ cho biết: Bệnh Moyamoya được người Nhật tìm ra đầu tiên. Bệnh được biểu hiện bởi những cơn thiếu máu não (bệnh lý thiếu máu não), bệnh lý xuất huyết não, bệnh lý thần kinh và một số biểu hiện khác như đau đầu kéo dài, giảm trí nhớ, chóng mặt… Trong đó, bệnh lý thiếu máu não chiếm tỷ lệ cao nhất, sau đó đến xuất huyết não và các biểu hiện thần kinh khác.

Trong quá trình bệnh phát triển, những cuống lớn mạch máu bị thiếu, chỉ có những mạch máu nhỏ ngoại biên. Vì thiếu nguồn cung oxy, máu não, nên mạch máu chụp lên phim thấy rất nghèo nàn, không có nhánh chính, chỉ có hệ thống nuôi trên bề mặt, thường dẫn đến cơn thiếu máu não, những đột quỵ thiếu máu.

Bệnh lý Moyamoya thường xuất hiện ở các độ tuổi 10-14 tuổi (đối với nam), 20-25 tuổi (đối với nữ) và 50-55 tuổi ở cả nam và nữ. Trong đó, tỷ lệ mắc bệnh ở nữ nhiều hơn nam. Bệnh nhân sẽ xuất hiện những cơn thiếu máu não - tức lưu lượng máu lên não không đáp ứng đủ nhu cầu cho não bộ, biểu hiện ra bên ngoài yếu tay, chân, nói khó. 

Những ai có những biểu hiện này cần đi khám ngay, xem có nhánh mạch máu não nào bị tắc và loại trừ các bệnh lý như dị dạng mạch máu não, phình động mạch não, u não… khá giống với bệnh lý Moyamoya. Nếu không được điều trị kịp thời mức độ hẹp động mạch não tiến triển, tắc động mạch não, dẫn đến đột quỵ.

Hiện thế giới chưa tìm ra được nguyên nhân chính gây bệnh Moyamoya. Một số yếu tố nguy cơ liên quan đến bệnh là di truyền, hoặc các bệnh lý di truyền như hội chứng Down, đa hồng cầu…

Tại Việt Nam, theo bác sĩ Hoàng Vũ, ít có bệnh viện thực hiện được kỹ thuật Bypass trong điều trị bệnh Moyamoya. Để thực hiện kỹ thuật này bác sĩ phải có kinh nghiệm vì phẫu thuật tạo cầu nối mạch cảnh trong với mạch cảnh ngoài là một phẫu thuật khó, đòi hỏi có trang bị kính vi phẫu và bác sĩ tay nghề cao.